Ormanların Kamu Malları Arasındaki Yeri

Bir çevresel mal olarak ormanların hukuk sistemi içersindeki yeri, ormanlardan faydalanmanın düzenlenmesi ve yönetimi açısından önemlidir. Anayasaya göre ancak bir kanun veya kanunun verdiği açık yetkiye dayanarak idari bir kararla

57 Bknz, 3/7/2004 tarih ve 25511 sayılı Resmi Gazete

58 A.A. Çoşkun, (2008), a.g.m.

kurulabilen kamu hukuku tüzel kişileri, kuruluşlarına uygun olarak faaliyette bulunabilmek için, bir takım eşyalara gereksinim duymaktadır.⁵⁹

Kamunun sahip olduğu bu eşya veya mallar, Devlet malları, kamusal mallar, kamu emlaki, idarenin malları ve kamu malları şeklinde verilen başlıklar altında incelenmektedir.⁶⁰ Ülkemizde şimdiye kadar kamu mallarına ilişkin kanuni bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle kamu mallarının hukuksal durumunu açıklayabilmek için bilimsel öğretiye ve yargısal kararlara dayanılması gerekmektedir.

Kamu malları;’’ kamu hizmetlerinin ve halkın doğrudan doğruya alakaları olan ve bu açıdan idare hukuku kurallarına tabi olduğu kabul edilen mallardır’’

şeklinde ifade edilmiştir⁶¹.

Kamu malları dar anlamda orta, hizmet ve sahipsiz mallar olarak üç gruba ayrılmıştır. Bir malın orta malımı, hizmet malımı, yoksa sahipsiz mal mı olduğunu belirlemeye yarar kesin bir ölçüt bulunmamaktadır.⁶²

Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki kamu mallarından olan ormanlar, sahipsiz kamu malları arasında yer almaktadır.⁶³ Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 1981 yılında vermiş olduğu;’’(sahipsiz bir) kamu malı niteliğinde olan ormanların özel mülkiyete konu olacak biçimde tespit ve tescili mümkün değildir. Ormanlar tapulamanın konusu dışındadır ve tümüyle kamu kanunlarına bağlıdır.’’ şeklindeki

59 S. Ayanoğlu,(1992), a.g.m. s.74

60 A. Gülan,( 1999): Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tabi Olduğu Hukuki Rejim, Alfa Yayın Evi, s.9-13.

61 S.S. Onar,.(1966): İdare Hukukunun Umumi Esasları, C.II,s.1300

62 A. Gülan, (1999), a.g.e. s.34.

63 S. Kırbaş, (1998): Devlet Malları, 2. Baskı, Adım Yay. Ankara, s.92.

kararında da ormanların sahipsiz kamu malları arasında yer aldığı tezini kabul etmiştir.⁶⁴

Bir mal, ya doğrudan doğruya kamunun yararlanmasına yada kamu hizmetine, o hizmet için özel bir düzenleme ile tahsis edilmişse kamu malı, değil ise özel mallar statüsüne tabi olmaktadır.⁶⁵

Genel olarak kamu mallarının özellikleri aşağıda sıralanmıştır.

 Kamu malları, bazı yazarların tahsis ve istimal rejiminden kaynaklanan özelliklerinin bir sonucu olarak devir ve ferağ edilebildiğini ileri sürseler de devir ve ferağ edilemezler.⁶⁶

 Kamu malları, tahsis cihetine uygun kullanılmasına engel olacağından haczedilemez.⁶⁷

 Kamu malları zaman aşımı ile iktisaba elverişli değildir.

İdarenin ihmali veya malın uzun zaman kullanılmaması neticesinde herhangi birinin mururu zamanı dolduracak şekilde o yeri işgal edip kullanması ile kamu malı, iktisap edilmiş olmaz.⁶⁸

 Kamu mallarına zarar verenlere verilecek ceza, özel şahısların mallarına zarar verenlere nispeten daha ağırdır. ⁶⁹

64 Yargıtay Hukuk Genek Kurulu E. 1981/1-167, K. 1981/656, T. 30.9.1981

65 A. Gülan,(1999), a.g.e. s. 29.

66 Bknz. 1982 Anayasasının 166/2 maddesi’’Devlet Ormanlarının Mülkü Devrolunamaz’’

67S.S. Onar,.(1966) a.g.e. s.1320.

68 S.S. Onar (1966), a.g.e. s.1320.

69 Y. Güloğlu, ( 2002): Orman Arazilerinin Turizm Yatırımlarına Açılmasının Hukuksal Çerçevesi, K.Ü. Sos. Bil. Enst.

Yayınlanmamış Yük. Lisans Tezi, Kırıkkale ,s. 33.

 Kamu mallarından yararlanma tahsis, izin, ruhsat, imtiyaz gibi özel usullere tabidir.⁷⁰

 Kamu malları ancak kamu yararı bulunan irtifaklarla takyit olunur.⁷¹

Ormanlar sağladıkları toplumsal yararlar nedeniyle toplumun müşterek malı sayılırlar ve bu nedenle devletin gözetim ve denetimi altına alınmışlardır. Bir başka deyişle ormanlar, kamu malıdır ve kamu malları arasında da özel bir konuma sahiptir. Türk hukuk doktrininde, ormanların hangi tür kamu malı olduğu hakkında görüş birliği bulunmamaktadır. Bazı yazarlara göre ormanlar, sahipsiz kamu malı, bazılarına göre orta malı, bazılarına göre de hizmet mallarıdır.⁷² Ormanların, kamu mallarının özelliklerinden olan zaman aşımına uğramadığı veya imar ve ihya yoluyla iktisap edilemediklerinden dolayı orta malı olduğunu kabul eden yazarlar olduğu gibi, 3116 sayılı kanun ve 6831 sayılı kanunun 26. maddesi ile ormanların devletin gözetimi altına alınması ve devlet eliyle işletileceği gerekçesiyle orman işlerinin kamu hizmetine alındığından bahisle ormanların hizmet malı olduğunu kabul eden yazarlarda vardır.⁷³

Bazı yazarlarca ise, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki kamu mallarından olan ormanlar sahipsiz kamu malları arasında yer aldığı belirtilmektedir. Burada

70M. Ünal, (2001): Orman Hukuku Ders Notları, Nobel Yay. Ankara, s.19.

71 Y. Güloğlu (2002), a.g.e. s.34.

72 A.A. Çoşkun, .(1998): Türkiye’de Ormanlardan Yararlanmanın Yasal Esasları, İ.Ü. Fen Bil. Enst, Yayınlanmamış, Doktora tezi, İstanbul, s. 9.

73 S. Ayanoğlu, (1992), a.g.m. ss. 76-92

sahipsiz olmaktan kasıt, hiç sahibi olmayan değil de özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerinin sahipliğinde olmayan mallardır.⁷⁴

Türk hukukunda ağırlıklı olarak bugün kamu tüzel kişilerinin kamu malları üzerinde idari mülkiyet hakkı olduğu görüşü ağırlık kazanmıştır. Kamu mülkiyeti kavramı özel mülkiyetin muhtevasındaki yetkiler yanında, kamu hukukundan kaynaklanan ek yetkiler vermekte, buna karşın bazı yükümlülükler ve kısıtlamalar getirmektedir.⁷⁵

İdare hukukumuzun kökeni Fransız idare Hukukundan büyük ölçüde etkilendiğinden Fransa da ormanlar, kanunla kamunun özel mallarından sayılmakta ve bu durum doktrin tarafından da kabul görmektedir.⁷⁶

Ormanların kamu malları içindeki bu özel konumu ve özel bir rejime tabi olması, ormanların topluma sağladığı çok yönlü faydalardan kaynaklanmaktadır. Bir başka ifade ile ormanlar kamu yararı üretmektedir ve bu kamu yararından geniş anlamda toplum faydalanmaktadır. Toplumsal olarak orman kaynaklarından beklenen mal ve hizmetlerin sürekliliğinin sağlanması ve kesintiye uğratılmaması arzusu orman kaynakları açısından bu özel rejimi doğurmaktadır.

1.1.3. Sürdürülebilir Kalkınma – Ormancılık İlişkisi ve Sürdürülebilir Orman