N Oranı Üzerine Hatalar

Bir hatalı uygulama ve dikkate alınmayan yada bilinmeyen nokta ise kompost haline getirilmek üzere seçilen substrat materyalin C:N oranıdır. Oran yüksek olursa C:N oranı mikrobiyal faaliyetlerin azalmasına sebep olur. Ökten ve Algur‟un çalıĢmalarında bu hususta tartıĢma/geniĢ bilgi yer almaktadır [40]. C:N oranı çok düĢük materyal kullanılması halinde fazla miktarda bulunan amonyak solucanlar için toksik etkiye sebep olur [36].

Ticari amaçlı üretim ile küçük üretimlerde farklı olan bir uygulama karıĢtırılma ve alt üst etme iĢleminde kendisini gösterir. Ġster sadece hayvan gübresi olsun isterse bitkisel materyaller, evsel organik atıklar, endüstri atıkları gibi olsun, bunlar yığın haline getirilip karıĢtırılır. Organik materyaller birkaç gün bekletilir ve alt üst edilir. Büyük miktarlarda bu tür mama hazırlanmasında iĢ makinalarından yararlanılır. Çünkü yığının nem ihtiyacı karĢılanmalıdır. Daha küçük iĢletmelerde ise ise daha az ölçekli organik materyaller kürek yardımı ile yapılabilir.

Sıcaklığın Ayarlanmasında Yapılan Hatalar

Bir diğer yanlıĢlık ise Vermikompost üretim alanlarında iĢlem etkinliğini artırmak amacı ile kullanılan sıcaklığın basite alınmasıdır. Vermikompost üretiminde ortam sıcaklığı hem bakterilerin hem de solucanların faaliyetleri ive hayatta kalmaları için hayati öneme sahiptir. Solucanlar açık kan dolaĢımına (soğukkanlı canlılar) sahip oldukları için vücut ısıları çevre sıcaklığından doğrudan etkilenir

1. RUMELĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ÇEVRE ĠÇĠN ENERJĠ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ġUBAT 2021 SĠLĠVRĠ - ĠSTANBUL

99

[41]. Eisenia fetida türü diğer türlere nazaran daha yüksek adaptasyon yeteneğine sahip bir solucan türüdürç Ne varki, bulundukları havuz sıcaklığı 0 oC ve altına düĢerse solucanlar ölmeye baĢlarlar. 7-8

oC civarında; 10 oC nin altındaki sıcaklıklarda ise faaliyet gösterme yetenekleri hayli kısıtlanır. Türlere göre farklılık göstermesine rağmen genel olarak geliĢimleri ve faaliyetleri için optimum ortam sıcaklık 15-25 ^oC aralığıdır.

Solucanları Strese Sokan DavranıĢlar

Solucanlar dıĢarıdan gelen en küçük müdahaleler ile strese giren varlıklardır. Kendilerini güvende hissedene kadar pasif hale geçerler; kendilerini bekleme moduna alırlar. Bu durumda solucanlar beslenmedikleri için gübre üretimi gerçekleĢmez. Böylece üretim hızında azalmalara neden olur. Solucanları strese sokan uygulamalardan birisi solucanların yaĢam alanlarına müdahale edilmesidir. Sürekli akıĢ sistemlerinde sisteme müdahale Ģu Ģekilde olmaktadır:

Vermikompost üretim alanlarında iĢlem etkinliğini artırmak amacı ile yapılan bir iĢlem vardır: “hareketli kapaklı yataklar” adı verilen basit yöntemde Ģöyle bir iĢlem yapılır: Bu yöntemde organik Materyal yüzeye 1-2 cm gibi ince tabakalar halinde verilir ve sistem hareketli bir kapak ile yanlardan yükseltilerek desteklenir. Solucanlar sürekli taze besinlerle beslenir ve yığının içerisinde tüketilmeden kalan organik madde oranı en aza indirilmiĢ olur [29].

Büyük konteyner veya kutularda da vermikompost üretimi yapılmasına rağmen bu sistemlerin iĢ gücü yüksektir. Bu nedenle bu sistemler genelde ticari amaçla üretim için pek tercih edilmez.

Ancak motor ve makara sistemleri ile donatılarak geliĢtirilmiĢ sistemlere olan talep gün geçtikçe artmaktadır. Sürekli akıĢ sistemi adı verilen bu sistemler diğer yöntemlerde olduğu gibi solucanlar üstten organik madde verilerek beslenir. Sistemin altında makaraya bağlı bıçaklar bulunur. Yukarıdan organik madde ilave edildikçe solucanlar üst tarafa akın eder ve alt tabakadan kesme gerçekleĢtirilir [32].Böylece hem zaman kaybı olmadan üretim yapılır hem de solucanlara müdahale edilmemiĢ olur. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, harici en küçük müdahale solucanlarda strese sebep olmaktadır. Mümkün olduğunca solucanların yaĢam alanlarına müdahale edilmemesi gerekmektedir. Sürekli akıĢ sistemlerinde hiç sisteme müdahale olmaksızın sadece mama verilerek 2 yıl boyunca seri üretime devam edilebilmektedir. Süre sınırlaması olmamalıdır.

Pazar Değeri Yüksek Ürün için Dikkat Edilmesi Gerekenler

Elde edilen ürünün pazar değerinin yüksek olabilmesi ve talep görmesi için dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar mevcuttur. Öncelikle elde edilen ürün homojen ve yabancı maddelerden arındırılmıĢ olmalıdır. Bu sebeple büyük iĢletmelerde mekanizasyon ile küçük iĢletmelerde ise daha ilkel araçlar veya basit yöntemler kullanarak son ürünün elekten geçirilmesi gerekir.

Bu safhada sterilizasyon yapılması yine yanlıĢ uygulamalardan birisidir. Çünkü sterilize iĢlemi bakterilerin ölmesi ve dolayısıyla gübrenin iĢlevini yitirmesi anlamı taĢımaktadır. Vermikompost ürünü paketleme alanına sevk edilmektedir. Ticari amaçla üretimi yapılan vermikompost ürünlerinin özelliklerini koruması, yabancı madde bulaĢığının engellenmesi, böcek ve zararlı mikroorganizmalarca tahrip edilmesinin önlenebilmesi için mutlaka ambalajlanarak bekletilmesi gerekmektedir. Eğer böyle bir imkân söz konusu değilse depo edilmek üzere hastalık, zararlı bakteriler, böcekler gibi etmenlerden arındırılmıĢ bir ortam tercih edilmelidir. Açık bir alanda bekletilen organik materyaller, zararlı mikroorganizmaların ve böceklerin yaĢam alanı haline gelir; kalite ve değerini kaybetmeye baĢlar.

Kurutma AĢamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yapılan yanlıĢlardan birisi de kurutma aĢamasında yapılmaktadır. Kurutma aĢaması Vermikompost materyalinin kalitesini etkilendiği en önemli bir aĢamadır. Zira kurutma doğru yapılmadığı takdirde üretilen vermikompostun özelliklerini kaybolabilir. Literatür değerlerince de teyit edildiği gibi, vermikompost ürününün çiğ halinin doğru metodoloji ile kurutulmuĢ haline oranla toplam azot oranının % 31.25 oranında daha düĢüktür. Ayrıca Fosfor ve Potasyum oranlarının da sırası ile % 63.75 ve % 72.86 oranında düĢmektedir [42].

Doğru kurutmada nelere dikkat edilmelidir? Kurutma esnasında dikkat edilecek hususlardan birisi hastalık, zararlı, böcek vs. gibi bulaĢıklardan izole edilmiĢ bir ortamın tercih edilmesidir.

1. RUMELĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ÇEVRE ĠÇĠN ENERJĠ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ġUBAT 2021 SĠLĠVRĠ - ĠSTANBUL

100

Kurutma iĢlemi doğrudan GüneĢ görmeyen ve havalandırması bulunan ve çalıĢan bir ortamda yapılmalıdır. Havalandırma yapılmazsa ortamın nemli olmasından dolayı kurutma iĢlemi uzun zaman alabilir. Kurutma ortam sıcaklığının 35 oC‟den fazla olmamalıdır. Kurutma sonrası vermikompost materyalinin nem oranı için optimum değer % 50- 55 tutulmalıdır. Nem oranı % 45‟in altına düĢerse materyal siyah görünümünü kaybeder, tozlu ve gri bir görüntü hasıl olur. Tekrar nemlendirmek siyah rengi kazandırmaz. Bu durum, materyalin mikrobiyal aktivitedesindeki bir azalmayı gösterir [43]. Bakanlığın Solucan Gübresi Yönetmeliğinde nem değeri % 35 ile sınırlandırmıĢtır [44, 45]. Yukarıda değindiğimiz Yönetmelikte yer alan “sterilizasyon” gereği gibi nem oranın % 35 civarında tutulma gereğinde bir yanlıĢlık bulunduğunu düĢünüyoruz. Her iki iĢlemin de (sterilizasyon Ģartı ve % 35 nem değeri) bakteri faaliyetini kısıtlayan hatta bakteri hayatına son veren uygulamalardır. Yönetmelikteki bu hususların tekrar gözden geçirilme ihtiyacı bulunmaktadır. Yönetmelikteki ilgili hususlar bizim tecrübe ve gözlemlerimizle çeliĢtiği gibi literatür değerleri ile çeliĢmektedir.

4. SONUÇLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE ÖNERĠLER

Her türlü organik atık, bitkisel (sebze, meyve, yemek, ekmek vb. atıklar) ve hayvansal atıklar, endüstriyel gıda atıkları ve evsel atık su arıtma çamurları, tek tek veya karıĢım olarak kompostlaĢtırılabilmektedir. Buna göre vermikost üretimi atık ve artık maddelerin geri dönüĢümünde en etkili ve doğal bir yol olmaktadır. Doğal olmayan müdaheleler sonucu toprakların bozulan fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapıların düzeltmesi, organik madde-humusun toprakta sürekli bulunması ile mümkün olabilir. Topraklardan çeĢitli nedenlerle uzaklaĢtırılan organik maddeyi tekrar toprağa döndürecek çözüm yolu olan vermikest solucan gübre uygulamalarıdır. Vermikompost doğal gübre üretimi ve uygulaması, atık ve artıkların tekrar doğaya kazandırılmasında, dolayısıyla doğanın/çevrenin korunmasında basit ve pratik çözüm yolu olduğu halde, ülkemizde bu metot niçin yaygınlaĢtırılamamaktadır? Bunun bir nedeni ülkemizde geri kazanım ve çevre bilince yeterli düzeyde olmaması ile açıklanabilir. Ancak bu çalıĢmada çevrenin korunması ve biyolojik atıkların geri kazanımı bilinci ve farklılığı konularıdan ziyade doğal gübre olarak vermikest uygulamalarının yaygınlaĢmasında engel konular ele alınmıĢtır. YaygınlaĢmanın en büyük engelin var olan yaygın yanılgılar ve yanlıĢ kanaatler, bunlardan doğan yanlıĢ uygulamalar olduğu sonucuna varılmıĢtır. Ġyi örnek teĢkil eden iki firmanın uygulama sonuçları yanlıĢ uygulamalarla karĢılaĢtırmalı olarak ele alınmıĢ ve doğru uygulamalar literatür değerleri ile birlikte ortaya konmuĢtur. Ülkemizde üretici kesim, ilk defa uygulayacağı iĢlerde genelde iyi örneklere ve referanslara bakarak harekete geçmektedir. Ġyi örnek uygulamalarının etkin ve yaygın bir Ģekilde tanıtılması halinde vermikompost kullanımının yaygınlaĢacağı kanaatındayız Ülkemizde baĢta tarım kurumları olmak üzere özellikle üniversite ve bilim çevreleri konuya sahip çıkmalı; zirai ilaç ve kimyasal gübre ile toprağın zehirlendiği ve gıdaların doğallığının bozulduğu bir kampanya halinde dile getirilmelidir.

Bu aktivitelerde aĢağıda sunduğumuz temalar birbiri ile bağlantılı Ģekilde ele alınabilir.

1. Humus ve mikrobiyal gübre üretiminin yasal zemine oturtulması için ihtiyaç duyulan mevzuat çalıĢmaları. Mevzuatta doğal gübre üretim ve kullanımını teĢvik edecek değiĢiklikler.

2. Mikrobiyal ve doğal gübre üretim metotları. Sıfır organik atık ve geri dönüĢüm projelerini hayata geçirecek kolaylıklar.

3. Doğal yollar kullanılmadan üretilen gıdaların insan sağlığına ve çevredeki canlılığa etkileri Organik gıda kullanımının ve çevreyi ve sağlığı koruma bilincinin artırılması denildiğinde ilk olarak akla vermikompompost uygulamasının yaygınlaĢtırılması gelmelidir. Özellikle pestist ve kimyasal gübre üretici ve acentalarının ticari rant kaygısı ile doğal gübreye karĢı büyük bir karĢı hareketi bulunduğu gözden kaçırılmamalıdır. Ġlgili çevrelerce yanıltmalara karĢı konular her defasında ilgili uzmanlar nezdinde bilimsel dayanakları ile ele alınmalıdır. Byi örnekler ortaya koyan firmalarla iĢbirliğine önem verilmelidir. Mevzuatta gerekli iyileĢtirmeler yapılmalı, yanlıĢ/eksik mevzuat uygulamaları kaldırılmalıdır. Diğer yandan ve organik gübre kullanımı için teĢvikler artırılmalıdır. Bu kapsamda Tarım Orman Bakanlığınca tescil belgeli olan katı organik-organomineral ürünler, katı organik toprak düzenleyici ürünler ile kaplama gübre ve fermantasyon sonucu elde edilen organik gübrelerden Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı çiftçilere arazi varlığı ile orantılı olarak dekar baĢına destekleme ödemesi yapılması kararı alınmıĢtır. Bu olumlu bir geliĢme olmuĢtur. Benzer teĢvikler artırılmalıdır.

1. RUMELĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ÇEVRE ĠÇĠN ENERJĠ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ġUBAT 2021 SĠLĠVRĠ - ĠSTANBUL

101

KAYNAKLAR

[1] ANONĠM, (2020a). Gülle ve Özdemir, Sağlıklı Toprağın Görülmeyen Kahramanları: Toprak Mikroorganizmaları, (toprak-mikrobiyolojisi.pdf (stb.org.tr).

[2] ALTIKAT, A., TURAN, T., TORUN, F. E., & BĠNGÜL, Z. (2009). Türkiye‟de pestisit kullanımı ve çevreye olan etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(2), 87-92..

[3] HOITIK,.A.J.,SCHMITTHENNER, A.F, HERR, L.J (1975). Composted bark for control of root rot in ornamentals. Ohio Reporter, 60: 25-26.

4] HADAR, Y. (1991). Control of soil-borne diseases using suppressive compost in container media. Phytoparasitica, 19 (2), 167.

[5] DOMĠNGUEZ, J., EDWARDS, C.A., and SUBTLER, S. (1997). A Comparison of vermicomposting and composting. Bio Cycle: 38, No. 4: 57-59.

[6] EDWARDS, C.A, BOHLEN, P.J (1996a). Biology and Ecology of Earthworms. 3rd. Ed. Chapman and Hall, New York.

[7] EDWARDS, C.A., NIEDERER, A. (1988b). The Production and Processing of earthworm Protein. In earthworm in Waste and Environmental Management. C.A. Edwards and E.F. Nuehauser (eds.) SPB Academic Publishing, the Netherlands, 169-180.

[8] KAYIKÇIOĞLU H.H., NUR OKUR, N., BAYIZ, O. Toprak Solucanları ile KompostlaĢtırılmıĢ Tütün Atıklarının Vermikompost Olarak Değerinin Belirlenmesi Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., (2016). 53 (1):89-97

[9] SÖNMEZ, Ġ., KAPLAN, M. SÖNMEK, S. Kimyasal Gübrelerin Çevre Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm Önerileri, Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008,25(2): 24-34 ISSN 1300-3496

[10] KURUTAġ, E., KILINÇ, M. (2003)"Pestisitlerin Biyolojik Sistemler Üzerine Etkisi". ArĢiv Kaynak Tarama Dergisi 12.

[11] TARRADELLAS, J., BITTON, G., ROSSEL, D. (1997). Soil Ecotoxicology, Boca Raton: CRC Lewis Publishers,

[12] AYDOĞDU, M., KUDRET, G. (2006). (Derl.), Çevre Bilimi, Anı Yayıncılık, 129-131, Ankara, [13] AKMAN Y., KETENCĠOĞLU, O., EVREN, H., KURT L., DÜZENLĠ S. (2000), Çevre Kirliliği Çevre Biyolojisi, Palme Yayıncılık, 139, Ankara.

[14] TAVALĠ Ġ.E., MALTAġ A.ġ. (2014). "Bazı Organik Gübrelerin Toprak Verimliliği ve Toprağın Mikrobiyal Dinamiği Üzerine Etkisi", Tarım Türk Gübre ve Sulama, ss.18-24,

[15] BELLĠTÜRK, K. (2016). Sürdürülebilir Tarımsal Üretimde Katı Atık Yönetimi Ġçin Vermikompost Teknolojisi. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 31(3), 1-5.

[16] ARANCON, N.Q., EDWARDS, C.A., BIERMAN, P., METZGER, J.D., LEE, S., WELCH, C. (2003). Effects of vermicomposts on growth and marketable fruits of field-grown tomatoes, peppers and stawberries. Pedobiologia 47: 731-735.

[17] JAT R.S., AHLAWAT I.P.S. (2006). Direct and residual effect of vermicompost, biofertilizers phophorus on soil nutrient dynamics and productivity of chickpea-fodder maize. Journal of Sustainable Agriculture 28: 41-54.

[18] SHARMA, R.C., BANIK, P. (2014). Vermicompost and fertilizer application: Effect on productivity and profitability of baby corn (Zea Mays L.) and soil health. Compost Science & Utilization 22: 83–92. [19] UZ, Ġ, SONMEZ, S., TAVALĠ, Ġ.E., CĠTAK, S., URAS, D.S., CĠTAK S. (2016) Effect of vermicompost on chemical and biological properties of an alkaline soil with high lime content during celery (Apium graveolens L. var. dulce Mill.)production. Not Bot Horti Agrobo, 44(1): 280-290.

[20] YILMAZ, E., ÖZEN, N., ÖZEN, M.Ö. (2016). Determination of changes in yield and quality of tomato seedlings (Solanum lycopersicon cv. Sedef F1) in different growing media. 2nd Internetional Conference On Science, Ecology and Technology (ICONSETE).

[21] ALAN, M.N., JAHAN, M.S., Ali M.K., ASHRAF, M.A., ISLAM, M.K. (2007). Effect of vermicompost and chemical fertilizers on growth, yield and yield components of potato in barind soils of Bangladesh. Journal of Application Science Research 3(12): 1879-1888

1. RUMELĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ÇEVRE ĠÇĠN ENERJĠ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ġUBAT 2021 SĠLĠVRĠ - ĠSTANBUL

102

[22] GRĠFFĠTHS, A.M, WĠLLĠAMS KP, JONES DL (2007) Evaluating the growth charecteristics of lettuce in vermicompost and green waste compost. European Journal of Soil Biology 43: 316-319. [23] SĠNGH R, SHARMA RR, KUMAR S, GUPTA RK, PATĠL RT (2008) Vermicompost substitution influences growth, physioligical disorders, fruit yield and quality of stawberry (Fragaria x ananassa Duch). Bioresource Technology 99: 8507-8511.

[24] RANGARAJAN, A., LEONARD, B., JACK, A. (2008) Cabbage transplant production using organic media on farm. In: Proceedings of National Seminar on Sustainable Environment. N. Sukumaran (Ed). Bharathiar University, Coimbatore, pp. 45-53.

[25] PANT, A., RADOVĠCH, T.J.K., HUE. N.V. ARANCON, N.Q. (2011) Effects of vermicompost tea (Aqueous Extract) on Pak choi yield, quality, and on soil biological properties. Compost Science & Utilization 19(4): 279-292.

[26] DOAN, T.T., BOUVĠER. C., BETTAREL, Y., BOUVĠER, T., HENRY-DES-TUREAUX, H., JANEAU, J.L., LAMBALLE.,P., VAN NGUYEN, B., JOUQUET, P. (2014) Influence of buffalo manure, compost, vermicompost and biocharamendments on bacterial and viral communities in soil and adjacentaquatic systems. Applied Soil Ecology 73: 78– 86.

[27] ZAHMACIOĞLU, A., AHĠ, Y. AND BELLĠTÜRK, K., 2017. Determination of Vermicompost and Ammonium Nitrate Applications Effectiveness on Broccoli with Soil and Leaf Analysis. VIII. International Scientific Agriculture Symposium (Agrosym 2017), Jahorina, October 5-8, 2017, pp. 1660-1665.

[28] SÖNMEZ ,F., ÜLKER, M., YILMAZ, N., EGE, H., APAK, R. Farklı ekim sıklıklarının bazı kıĢlık arpa çeĢitlerine verim ve verim öğeleirne etkisi . Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 2016; 6(1): 133-146.

[29] ERġAHĠN, Y. ġ. (2007). Vermikompost Ürünlerinin Eldesi ve Tarımsal Üretimde Kullanım Alternatifleri GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (2), 99-107.

[30] ANONĠM, (2020b). Sivas Organik Tarım A.ġ, Sivas. SORTAġ - SidaĢ A.ġ (sidasas.com.tr) [31] ANONĠM, (2020c). YeĢil Vadi Solucan Gübresi A. ġ, Kapaklı, Tekirdağ

[32] EDWARDS, C.A. (1995). Commercial and environmental potential of vermicomposting: A historical overview. BioCycle, June, 62-63.

[33] SU, Z.-J. ve LIU, Q.-J. (1993). Studies on high-yielding feed factors of earthworm culture. J. Laiyang Agri. College, 10(2), 153-156

[34] NAIR, J., SEKIOZOIC, V., ANDA, M. (2006). Effect of precomposting on vermicomposting of kitchen waste. Bioresource Technology, 97(16): 2091-2095.

[35] BANSAL, S., KAPOOR, K.K. (2000). Vermicomposting of crop residues and cattle dung with Eisenia foetida. Bioresource Technology, 73(2): 95-98.

[36] TCHOBANOGLOUS, G., THEISEN, H., & VIGIL, S. (1993). Integrated Solid Waste Management: Engineering Principles and Management IssUEs. Water Science & Technology Library, 8(1), 63-90. [37] ROSTAMI, R., NABAEI, A., ESLAMI, A., NAJAFI SALEH, H. (2010a). Survey of optimal conditions for worm‟s growth and vermicompost production of prepared food wastes. Ofoghe-Danesh, 15(4): 76-84

[38] ROSTAMI, R., NABAEI, A., ESLAMI, A. (2009b). Survey of optimal temperature and moisture for worms' growth and operating vermicompost production of food wastes. Health and environment, 1(2): 105-112.

[39] TUTAR, U. (2012). Eisenia fetida Türü Toprak SolucanlarıNDAn Elde Edilen Farklı Ekstraktların Bitki Patojenleri Üzerindeki Antibakteriyel ve Antifungal Aktivitelerinin AraĢtırılması. Doktora Tezi. GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tokat, Türkiye, 112 s., 26.

[40} Ökmen K. G., Algur Ö. F. (2000): “Farklı Karbon Kaynaklarının ve C/N Oranlarının Mikrobiyal Denitrifikasyon Üzerine Etkileri”, Turk J. Biol., Sayı 24, s.533-542.

[41] MISIRLIOĞLU, M. (2017). Toprak Solucanları-Biyolojileri, Ekolojileri ve Türkiye Türleri. Nobel Yayınları (2. Baskı). Nobel Yayıncılık, Yayın No: 1860, Teknik Yayın No: 141, Ankara.

[42] MANYUCHI, M.M., PHIRI, A., MUREDZI, N., CHIRINDA, N. (2013). Effect of Drying on vermicompost macronutrient composting. International Journal of Inventive Engineering and Science, 1(10): 1-3.

[43] KALKITIS, A., NULLE, I., VRONSKIS, O. (2017). Experimental study of vermicompost drying process. 16th International Scientific Conference Engineering for Rural Development, May 26, Jelgava, Latvia, pp 1086-1092.

1. RUMELĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ÇEVRE ĠÇĠN ENERJĠ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ġUBAT 2021 SĠLĠVRĠ - ĠSTANBUL

103

[44] ANONĠM, (2020d). TARIMDA KULLANILAN ORGANĠK, MĠNERAL VE MĠKROBĠYAL KAYNAKLI GÜBRELERE DAĠR YÖNETMELĠK, Resmî Gazete Tarihi: 23.02.2018, Resmî Gazete Sayısı: 30341 [45] ANONĠM, (2020e). 'Solucan Gübresi' yönetmeliği yayınlandı. Tarım Vizyon-Tarım Haberleri (tarimvizyon.com)

ÖZGEÇMĠġ Osman ÇAKMAK

Osman Çakmak, ilk ve orta okulu doğduğu köyde-beldede (BaĢören ve Deliilyas) liseyi, Sivas Lisesinde tamamladı. Atatürk Üniversitesi Kimya bölümünde lisans (1982) ve lisansüstü eğitimini organik kimya alanında tamamladı (1990). Bitirdiği okul ve bölümleri birincilikle tamamladı. Almanya‟da post doktora çalıĢmalarına katıldı (A. Von Humboldt Bursu; 1992, 1999, 2002). 1992 yılında doçent, 1998 yılında profesör oldu. Ġngiltere (1998), ABD (2011) ve TüBĠTAK MAM (1997) da araĢtırmacı misafir bilim adamı olarak çalıĢtı. Bir çok Üniversite (BAP) ve TÜBĠTAK destekli araĢtırma projelerinde yürütücü veya akademik danıĢman olarak görev yaptı.

Atatürk Üniversitesinde (1984) baĢlayan akademisyenliğini, Tokat GaziosmanpaĢa üniversitesi (1993) ve Yıldız Teknik Üniversitesinde (2013) devam ettirdi. Yıldız Teknik Üniversitesinden emekli olduktan sonra değiĢik vakıf üniversitelerinde tam zamanlı ve yarı zamanlı çalıĢtı. Bulunduğu üniversitelerde kurucu idari görevlerde bulundu (Tokat GOÜ, Yalova Üni, ĠGÜ -Ġstanbul; ĠRÜ -Ġstanbul).

DeğiĢik kurumlarda ARGE amaçlı bilim danıĢmanlığı, okullarda eğitim danıĢmanlığı görevleri yaptı; sosyal projelerde görevler aldı. Türkiye‟nin Eğitim (mesleki eğitim, ARGE ve üniversite ) sorunları

ilgili alanlarında eğitim yazarlığı, popüler bilim alanlarında ise bilim yazarlığı yapmaktadır. Hayatın

her alanında doğa bilimleri ve dini bilimlerle ilgilendi. Özellikle yaratılıĢ sırlarına dair felsefe-din-bilim üçgeninde yazılar yazdı. Telif edilmiĢ kitapları vardır. Bir çok bilimsel ödüllere ve çok sayıda

uluslararası ve ulusal bilimsel yayınlara sahiptir. Çakmak Osman - Google Akadem k

Uğur Tutar

1973 Sivas Doğumlu 1996 Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü mezunudur. 1997- 2000 yılları arasında Öğretmenlik yaptı. 2000 Yılında Cumhuriyet Üniversitesi Zara Ahmet Çuhadaroğlu Meslek Yüksek Okulunda öğretim görevlisi olarak çalıĢmaya baĢladı. 2007 Yılında Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalında Yüksek Lisans, 2012 Yılında GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalında Doktorasını tamamladı. 2013 Yılında Yardımcı Doçent, 2019 Yılında itibaren Doçent oldu. Halen Cumhuriyet Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Temel Eczacılık Bölümü öğretim üyesi olarak çalıĢmaktadır