Konuralp Batı Surları [10]

5. Antik Kent Surları Bağlamında Arkeopark Tasarım YaklaĢımları

Genellikle yapılan kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkan kentin çeşitli yerlerindeki sur duvarları en az müdahale ilkesi benimserek korunup kente katılma potansiyeline sahip tarihi kültürel miras ögeleridir. Yapıyı restore etmeden, kazı ve basit konservasyon yöntemleri ile açığa çıkarmak ve tarihi miras ögesi olarak kamusal alana katma yöntemlerinden biri de arkeoparklardır. Öncelikle kalıntıyı açığa çıkarmak amacıyla kazı çalışmaları yapılır. Sonrasında, taşlardan bitki, toprak vs uzaklaştırılır ve ardından deformasyona engel olmak amacıyla yüzey koruma uygulaması yapılır. Arkeoparklarda açığa çıkarılan sur kalıntıları sergilenirken koruma ve güvenliğin sağlanabilmesi için etrafına keçe üzerine mıcır serilebilir. Mıcır aynı zamanda suyun uzaklaştırılmasını sağlayarak yapının zarar görmesini önler. Halkın farkındalığını arttırmak amacıyla kamusal kullanıma açılan arkeolojik alanlarda aynı zamanda kalıntının korunması yaklaşımı benimsenerek, peyzaj düzenlemeleri, yaya aksları oluşturulur ve rekreasyon alanı kurgulanır. Arkeoparklarda yapılan peyzaj tasarımları sirkülasyonu yönlendirmeye yardımcı olur. Kalıntıdan uzak noktalarda konumlanan yeşil alanlar duvarlardaki taşların yosunlanmasını ve yüzeylerinin zarar görmesine engel olabilir. Ören yeri ve ayağa kaldırma gibi yöntemlere kıyasla daha az maliyet gerektiren arkeoparklar, sadece kazı ve koruma çalışmaları yapılarak antik sur ve çevresini yaşayan kamusal bir mekana dönüştürebilir.

1. RUMELİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE İÇİN ENERJİ VE TASARIM SEMPOZYUMU

4 - 5 ŞUBAT 2021 SİLİVRİ - İSTANBUL

6. Değerlendirme

Arkeolojik alanların korunması ve değerlendirilerek kente katılması kapsamında yapılan bu çalışmada, arkeoparklar tanımlanmış, ilke kararları, kanunlar ve uluslararası standartlara değinilmiş ve antik kent surları bağlamında arkeopark örnekleri değerlendirilmiştir. Örnekler incelendiğinde, arkeolojik yapıya ait koruma kararları alınıp tasarım kriterleri geliştirilirken, uluslararası arkeolojik kalıntıları korumaya yönelik standartların göz önünde bulundurulduğu görülmüştür. İlke kararları doğrultusunda birinci derece arkeolojik sit alanı olan bu alanlarda, yönetmeliğe uygun koruma kararları alınarak uygulanmıştır. Mevcut tüm özgün malzemeler, mimari elemanlar ve detaylar nitelikleri değiştirilmeden korunmuş, fiziksel müdahaleler yapıya zarar vermeden kaldırılabilir ve değiştirilebilir nitelikte uygulanmış, yeni müdahalelerin yapının özgün bünyesinden ayırt edilebilir olması sağlanmıştır.

Bu bağlamda, kentlerde ağaçlık ve atıl alanda kaderine terk edilmiş olan tarihi sur kalıntılarının yaşayan bir kamusal alana dahil olarak korunması ve sergilenmesi amacıyla tasarlanan arkeoparklar, yüksek maliyetli yöntemler yerine sürdürülebilir ilkeler doğrultusunda arkeolojik alanların canlandırılmasını mümkün kılmaktadır. Basit temizlik ve konservasyon yöntemleriyle açığa çıkarılabilen sur duvarlarının, en az müdahale ile arkeoparklar içerisinde değerlendirilebilecek niteliğe sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca arkeoparklarda sergilenen kent surlarında yapılacak her türlü müdahalenin yapıyla uyumlu, özgün malzemeye zarar vermeyen nitelikte olması gerekmektedir. Sonuç olarak atıl durumdaki kültürel mirasın canlandırılarak sürdürülebilirliği ve nesilden nesile aktarımı kamusal bir alan ile bütünleştirilerek sağlanır. Arkeoparklarda sergilenen antik kent surları, kent kimliğine özgünlük değeri ile katkıda bulunur. Arkeoparkların sürdürülebilir ilkeler doğrultusunda en az müdahale gerektiren uygulamalar ile gerçekleştirilmesinin, maliyet, iş yükü vb. açıdan arkeolojik değere sahip kullanışsız alanlara örnek teşkil etmesi beklenmektedir.

7. Sonuç

Tarihsel sürecin parçası olan arkeolojik eserler, kalıntılar veya alanlar ait oldukların kültürlerin çok katmanlılığının bir kanıtıdırlar. Kültürel miras varlıklarının korunması ve günümüze dâhil edilerek yaşatılması, aidiyet duygusunun artması ve gelecek nesillere bilgi transferi açısından önemli bir yere sahiptir. Arkeolojik parklar, tarihi değere sahip bu mirasın ortaya çıkarılmasını, korunmasını, değerlendirilmesini sağlayan bir tasarım yaklaşımıdır. Bu bağlamda antik kent surları örneklerinde yer alan arkeolojik sur kalıntıları kültür varlığı olarak ortaya çıkarılarak uluslararası standartlar ve ilke kararları doğrultusunda korunmuş ve kamusal alana katılmıştır. Ülkemizde ve dünyada antik kent surları, kentlerin çeşitli yerlerinde görülen yaygın ve değerli kültür varlıkları olmalarına rağmen genellikle atıl bir şekilde kaderlerine terk edilmektedir. Bu yapıların kamusal alan bağlamında arkeopark olarak tasarlanmasının potansiyelleri üzerinde daha fazla durulması ve uygulamaların arttırılmasının, halkın koruma bilincini geliştireceği düşünülmektedir. Tarihi sur kalıntılarının açığa çıkarılarak arkeoparka dönüştürülmesi halkın tarihi kültürel miras öğelerine erişebilirliğini arttırarak, arkeolojik eserlerin sürdürülebilirliğini sağlayacaktır.

KAYNAKLAR

[1] ÖKSE, A. Tuğba, “Atatürk ve Türkiye'de Arkeolojinin Gelişmesi”, Atatürk'ün Doğumunun 125. Yılına Armağan Kitabı. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, ss. 181-192, 2007.

[2] ERES, Zeynep, “Kırklareli – Aşağıpınar Açık Hava Müzesi”, Arkeoloji ve Sanat 101- 102, s.19, 2001.

[3] KWAS, L. Mary, “Archaeological Parks Integrating Preservation, Interpretation and Recreation. Naschville, Tennessee: Deparment of Conservation Division Of parks an Recreation”, 1986.

Sayfa No 8

1. RUMELİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE İÇİN ENERJİ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ŞUBAT 2021 SİLİVRİ - İSTANBUL

[4] SALİNAS, E. Chávez; OSORİO, J. Alberto, “Turismo y Sustentabilidad: de la Teoría a lapráctica en Cuba. Cuadernos de Turismo. Universidad de La HabanaUniversidad de Murcia”, N° 17, pp. 201-221, 2006.

[5] BAYRAKTAR, Süveyda, “Kentsel Alanda Arkeolojik Park Tasarımı: Küçükyalı ve Saraçhane Arkeolojik Parklarının Değerlendirilmesi”. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.

[6] ARI, İlknur; ERES Zeynep; DEMİRTAŞ, Ahmet, “Kanlıgeçit Açık Hava Müzesi: Trakya‟da Bir İlk Tunç Çağ İç Kalesi”, TÜBA-KED 8, p. 229-240, 2010.

[7] AHUNBAY,Zeynep, “Arkeolojik Alanlarda Koruma Sorunları Kuramsal ve Yasal Açılardan Değerlendirme”. TÜBA-KED 8, 103-118, 2010.

[8] YILDIRIM, Şahin, “Makedonya Kurtarma Kazısı 2003”. 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Nevşehir, Nisan-Mayıs, 2004.

[9] YILDIRIM, Şahin, “Hadrianopolis”, Aktüel Arkeoloji 3: 53-57, 2007. [10] DİKMEN, Ç. Belgin; TORUK, Ferruh Arşivi, 2016

[11] DİKMEN, Ç. Belgin; TORUK, Ferruh, “Prusias ad Hypium Antik Kenti Üzerinde Bir Yerleşim: Konuralp”, Researcher: Social Science Studies, Cilt 5, Sayı 4, s. 176-210, 2017.

Ġnternet Kaynakları:

[URL-1] Rizzo, D. (2007). Athens 21st Century, the most contemporary views of Athens:

https://www.athens-today.com/en/e-parco-archeologico.php Erişim Tarihi: 01.09.2020

[URL-2] https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263742/658-nolu-ilke-karari-arkeolojik-sitler-koruma-ve-kullan-.html

Erişim Tarihi: 10.08.2020

[URL-3] https://v3.arkitera.com/h49769-kucukyali-arkeoloji-parki-projesinin-akibeti-ne-olacak.html

Erişim Tarihi: 12.09.2020

[URL-4] http://whc.unesco.org/en/list/326 Erişim Tarihi: 19.08.2020

ÖZGEÇMĠġ

Hatice Çiğdem ZAĞRA

1982‟de Edirne’de doğmuş, 2000‟de Trakya Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden mimar ünvanı ile mezun olmuştur. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’nden, 2006‟da “Yüksek Mimar” ve 2016‟da “Doktor Mimar” unvanlarını almıştır. Aynı zamanda 2004 yılından beri serbest olarak mimarlık yapmaktadır. Antalya Aspendos Köprüsü, Çanakkale Kemerdere Roma Su Kemeri, Lapseki Tarihi Kent Merkezi Sokak Sağlıklaştırma vb., önemli projeleri arasındadır. 2017 tarihinden beri “Dr. Öğretim Üyesi” olarak İstanbul Rumeli Üniversitesinde görev yapmaktadır.

Sibel ÖZDEN

1995 yılında Antalya’da doğmuş, 2018‟de Bahçeşehir Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi’nden mimar unvanı alarak mezun olmuştur. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar Ortamında Sanat ve Tasarım Bölümü yüksek lisans tez aşaması öğrencisidir. İstanbul Rumeli Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, İç Mimarlık Bölümü’nde “Araştırma Görevlisi” olarak çalışmaktadır.

1. RUMELİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE İÇİN ENERJİ VE TASARIM SEMPOZYUMU 4 - 5 ŞUBAT 2021 SİLİVRİ - İSTANBUL

143