IV. BULGULAR
4.10. Onuncu Soru Ġçin Alan Bilgilerine Ait Bulgular ve Yorumlar
ġekil 11.
Soru 10:
Emir dağ gezisine çıkmıĢtır. Bu gezide kendisine etki eden açık hava basıncını büyükten küçüğe sıralayınız. Nedenini açıklayınız.
Tablo 47. 1. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan
Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi
“Açık hava basıncı deniz seviyesinde fazla deniz seviyesinden yukarılara çıktıkça azalıyordu. Bu yüzden büyükten küçüğe doğru sıralarsam A>C>B olarak sıralama yaparım.”
A
“Büyükten küçüğe doğru sıralaması Ģu Ģekildedir: Açık hava basıncı deniz seviyesinden yukarı çıktıkça azalır. Dolayısıyla deniz seviyesine ne kadar yakınsa o kadar fazla basınç vardır. Bu yüzden en fazla basınç A‟da. Sonra C, sonra B.”
A
“A>C>B” A
“Açık hava basıncı en çok A‟da sonra C‟de sonra B‟de
olacaktır.” A
103
Dünya çevresindeki hava tabakası çeĢitli gazlardan oluĢmaktadır. Bu gaz tabakasına atmosfer denir. Atmosferdeki gazlar ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye basınç uygular. Buna açık hava basıncı denir. Yükseklere çıktıkça üzerimizde bulunan hava ağırlığı azalacağı için açık hava basıncı azalır. Bu durumda açık hava basıncı A>C>B Ģeklinde sıralanır. Bu soruda öğretmenlerin hepsinin doğru yaygın alan bilgisine sahip olduğu görülmektedir.
Tablo 48. 2. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan
Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi
“Açık hava basıncı deniz seviyesinden yukarı çıktıkça azalır. Deniz seviyesinden tek tek yukarı
çıktığımda denize en yakın A, sonra C, sonra B.” B
“Deniz seviyesinde açık hava basıncı daha fazladır.
Yukarılara gittikçe azalır.” B
“Çünkü deniz seviyesinde basınç daha fazla, dağa
çıktıkça basıncın azaldığını düĢünüyorum.” B
“Atmosferin ne kadar altındaysanız basınç o kadar fazla. Ne kadar atmosferin daha içlerine doğru giderseniz ya da çocukların anlayacağı Ģekilde deniz kenarında basınç fazla, dağ tepelerinde azdır.”
A
Genel olarak açık hava basıncının deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça azaldığı söylenmiĢtir. Ġfadeler eksik bilgiler içermektedir. Bir öğretmen haricinde diğerleri yukarılara çıktıkça hava ağırlığı azaldığı için atmosfer basıncının azaldığını söylememiĢtir. Bu sebepten üç ifade kısmen doğru yaygın alan bilgisi kapsamında değerlendirilmiĢtir.
Tablo 49. 3. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan
Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi “Görmüyorum.” A “Yok.” A “Yok.” A
“Yok diye düĢünüyorum.” A
“Yo, güzel bir soru.” A
Soruda eksik veya gereksiz bir bilgi bulunmamaktadır. Bu soruda öğretmenlerin hepsi doğru özel alan bilgisine sahiptir.
104
Tablo 50. 4. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi
“Açık hava basıncının nelere bağlı olarak değiĢtiğini bilmek gerekiyor. Ve deniz seviyesinden yukarılara doğru çıktıkça açık hava basıncında nasıl bir değiĢiklik olduğunu iyi Ģekilde kavramıĢ olmaları gerekiyor.”
B
“Açık hava basıncının yüksekliğe bağlı olarak değiĢtiğini bilmesi gerekir. Açık hava basıncının nelere
bağlı olduğunu bilmek lazım.” B
“Açık hava basıncının nelere bağlı olduğunu bilmek
lazım.” B
“Deniz seviyesinde açık hava basıncının daha çok olduğunu, deniz seviyesinden yukarı çıktıkça daha az olduğunu bilmesi gerekiyor.”
A
“Çocukların neleri bilmeleri gerekir? Muhtemelen, dünyayı yuvarlak çiziyoruz. Dağlar, çukurlar, denizler gibi bir Ģey yapıyoruz. Etrafındaki hava küreyi de çizdikten sonra iĢte tamamen örnek olsun diye veriyorum: Erciyes Dağı‟nın üstündeki hava katmanı 32km iken Ġstanbul‟daki hava katmanının kalınlığı 33km gibi bir Ģey çıkıyor. Oradan yorumlarlardı, yorgan kalınlığı hesabı gibi.”
B
Açık hava basıncı yükseklik, sıcaklık, yoğunluk, yer çekimi ile değiĢir. Bu soruda deniz seviyesinden yukarı çıktıkça atmosferi oluĢturan gazların yoğunluğu azaldığı için havanın ağırlığı azalır ve basınç azalmıĢ olur. Öğretmenler genel olarak açık hava basıncının yükseklik ile değiĢtiğini söylemiĢlerdir. Fakat deniz seviyesinden yükseğe çıktıkça açık hava basıncının azaldığını net olarak açıklamamıĢlardır. Bu Ģekilde açıklayan 1 öğretmen olduğu görülmektedir. Açık hava basıncını değiĢtiren diğer etmenleri de net açıklamadıkları için kısmen doğru özel alan bilgisi olarak değerlendirilmiĢtir.
105
Tablo70. 5. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi
“Ben çoğunun doğru cevaplar vermiĢ olduğunu
düĢünüyorum.” A
“A>C>B demiĢ olabilir. Olasılıkları sıralıyorum: A>B>C olabilir, B>C>A olabilir, C>B>A demiĢ olabilir. Dört olasılık da var. Birincisi A>C>B, zaten doğru cevap. Açık hava basıncının nasıl artıp azaldığını çok karıĢtırıyorlar. Bazen dağda daha çoktur diyorlar, B>C>A diyebiliyorlar. Bazen direkt Ģekle bakıyor A‟ dan sonra B var, sonra C var böyle bir yorumda bulunabiliyor. Bunlar öğrencilerim de gördüğüm durumdur. Ama genelde bir sınıfın yüzde yetmiĢi doğru cevabı verebilir bu soruya.”
A
“B>C>A demiĢ olabilirler, hepsi eĢittir demiĢ olabilirler. Genellikle derste B>C>A diyorlar. Tam tersini söylüyorlar. Yani aĢağıya inildikçe üzerindeki havanın daha fazla arttığını düĢünemiyorlar.”
A
“Zirvedeki her zaman daha büyüktür diye düĢünüp,
B, C, A diyeceklerini düĢünüyorum. A
…ya A,C,B diye cevap vermiĢlerdir. Ya da bunun tam tersini yapmıĢlardır. Yani baĢka ihtimal yok. Yani Ģimdi Ģeyden yanılabilirler, deniz… ġekildeki dağ diye söylediği C ve B‟ yi dağın tepesi olarak algılamadılarsa… Ya doğru cevap vermiĢlerdir ya da onun tam tersini vermiĢlerdir.”
A
Öğrenci cevapları incelendiğinde tahminlerin doğru olduğu görülmektedir. Öğrencilerin nerede zorlanacaklarını, nerede nasıl hatalar yapabileceklerini, düĢünülmemiĢ bilgilerin tespitini yapabilmek alan ve öğrenci bilgisi kapsamında değerlendirilmektedir.
106
Tablo 71. 6. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğrenci Cevapları Öğretmen Ġfadeleri
Doğru Özel Alan Bilgisi YanlıĢ Özel Alan Bilgisi Kısmen Doğru Özel Alan Bilgisi “A>C>B Çünkü ne kadar yükseğe çıkarılırsa hava o kadar soğur.”
“Aslında sıralama olarak doğru bir cevap
vermiĢ ama nedenini yanlıĢ açıklamıĢ.” A
“A>C>B, deniz seviyesine yakın ortamlarda yer çekimi
sayesinde basınç daha
fazladır.”
“Basınç havanın ağırlığı ile alakalı değil.” C
“C>A>B „dir. Çünkü dağ havası orman, ağaç vs. açık hava basıncıdır. Ağaçlar oksijeni oluĢturduğu için daha fazla basınç vardır. Ve birey daha çok etkilenir.”
“YanlıĢ. Çok yaratıcı bir cevapmıĢ. DeğiĢik bir bakıĢ açısı. YanlıĢ cevaplar veriyorlar ama böyle bir nedene bağlanmasını ilk defa gördüm. Hm: ilginç. ((ağaçlar oksijeni oluĢturduğu için daha fazla basınç vardır. C>A>B)) En yüksekte de hava az diyor yani. Aslında yukarı çıkıldıkça oksijenin azaldığını düĢünmüyor, ağacı düĢünüyor, değiĢik yani.”
A
“A>C>B. Çünkü deniz seviyesinde basınç fazladır. Çekirdeğe yakındır. Dağın
tepesinde çekirdekten
uzaklaĢmıĢtır. Basınç
azalır.”
“Çok güzel bilgiye sahip. Bazen ben de öğrencilerime böyle anlatıyorum. Bize uygulanan hava basıncının yer çekiminin etkisinden olduğunu düĢünüyoruz. Bence çok güzel cevap vermiĢ. Gezegenimizin çekirdeğinden bahsediyor. Sanki disiplinler arası, konular arası bağlantı kurmuĢ gibi geliyor. Doğru cevaplamıĢ bence.”
A
“A>C>B Çünkü yer çekimi kuvveti dünyanın ortasında
olduğu için yukarı
çıkıldıkça azalır.”
“Tam tersini söylemiĢ. E: çocuk ağırlığı ile ilgili bir Ģey söylemiĢ. Bu basınçla alakalı değil ama. Diğer konu ile karıĢtırmıĢ herhalde.”
C
“A>C>B, deniz seviyesine yakın ortamlarda yer çekimi sayesinde basınç daha fazladır.”cevabına öğretmen yanlıĢ diyerek basıncı hava ağırlığı ile iliĢkilendirmemiĢtir. Öğretmen yanlıĢ özel alan bilgisine sahiptir. Çünkü yer çekimi arttıkça basınç da artar. Cisimlerin ağırlığı yer çekimi ile iliĢkilidir. Dünya‟nın Ģeklinden dolayı yer çekimi kutuplarda fazla, ekvatorda azdır. Buna göre kutuplarda basınç daha fazladır.
“A>C>B Çünkü ne kadar yükseğe çıkarılırsa hava o kadar soğur.” Ģeklindeki öğrenci cevabı sıralama olarak doğru, açıklama olarak yanlıĢ bulunmuĢtur. Öğretmenin değerlendirmesi doğru özel alan bilgisi kabul edilmiĢtir. Fakat öğretmen sıcaklık ve açık hava basıncı arasındaki iliĢkinin nasıl olacağına değinmemiĢtir.
Sıcaklık, açık hava basıncı etkiler. Isınan hava genleĢir ve hafifler, soğudukça sıkıĢır ve ağırlaĢır. Bu nedenle havanın soğuk olduğu yerlerde açık hava basıncı yüksek,
107
sıcak olduğu yerlerde açık hava basıncı düĢüktür. Öğrenci tam tersini düĢünerek açıklamıĢtır.
Tablo 51. 7. GörüĢme Sorusuna Ait Alan Bilgilerinin Sınıflandırılması
Öğretmen Ġfadeleri Yaygın Alan
Bilgisi Özel Alan Bilgisi Alan ve Öğrenci Bilgisi Alan ve Öğretim Bilgisi
“…yani öncelikle konuyu iyi kavratmaya çalıĢırdım. Bol bol örnek çözmeye çalıĢırdım. Çünkü sınıf ortamında bununla ilgili bir deney yapılamayacağı için örnek çözerek kavramalarını sağlardım.”
B
“…aslında biraz yoğunlukla alakalıdır. Daha iyi anlaması için? Yani söyleyeceğim tek cümle yeterlidir. Deniz seviyesinden yukarı çıkıldıkça basınç azalır.”
C
“Ben genellikle Ģunu örnek veriyorum ama çok da doğru bir örnek mi bilmiyorum ama akıllarında kalsın diye bir bulut çiziyorum yukarıda, en aĢağıda, deniz seviyesinde bir çocuk çiziyorum. Sonra buluta kadar üst üste bir sürü çocuk çiziyorum. En alttaki çocukta daha fazla hava var, sonra onun üstündekinde daha az hava var, sonra onun üstündekinde Ģeklinde üstünde ne kadar az hava varsa daha az açık hava basıncı etki eder diyorum.”
A
“ġimdi biz bunu yukarılara doğru çıktıkça basıncın azaldığını zaten söyledik. Dağcılarla ilgili videoyu göstermiĢ olduk. Çocuk zaten bu bilgiye sahip. O videoyu da gördükten sonra çok sıkıntı yaĢamıyorlar. Ama çekirdek vurgusunu her zaman yapmam diye düĢünüyorum. Onun için tamamen eski bilgilerini kullanmalarını beklerdim.”
B
“Ağrı Dağı‟na çıkan insanların maske taktığını ya da uçaktaki… çıktıkça veya iĢte uçağa binen var mı, kulaklarınız hiç ağrıdı mı veya niye uçakta Ģu kadar para veriyorsun da küçük bir Ģeker veriyorlar ya da sakız çiğnetiyorlar Ģeklinde bir Ģey diye, herhalde öyle baĢlardım.”
B
Sınıf ortamında göstererek, öğrencilerle yaparak öğrenmenin çok daha kalıcı olduğu bir gerçektir. Öğretmenler genel olarak sınıfta etkinlik yaparak anlatabileceklerine değinmiĢlerdir. Bu konuda öğretmenler doğru bilgiler vermiĢlerdir. Fakat “…değişik etkinlikler yapardım, bol soru çözerdim…” Ģeklindeki açıklamalar yetersiz kalmaktadır. Tam olarak hangi etkinliği, soruyu, örneği seçtiklerini belirtmeleri beklenmektedir. Bu açıklamalarda bulunan öğretmenlerin ifadeleri kısmen doğru alan ve öğretim bilgisi olarak kabul edilmiĢtir. “Ben genellikle şunu örnek veriyorum ama çok da doğru bir örnek mi bilmiyorum ama akıllarında kalsın diye bir bulut çiziyorum yukarıda, en aşağıda, deniz seviyesinde bir çocuk çiziyorum. Sonra buluta kadar üst
108
üste bir sürü çocuk çiziyorum. En alttaki çocukta daha fazla hava var, sonra onun üstündekinde daha az hava var, sonra onun üstündekinde şeklinde üstünde ne kadar az hava varsa daha az açık hava basıncı etki eder diyorum.” açıklaması incelendiğinde öğretmenin öğretmenlerin dikkatini çekerek, kendine özgü bir yöntemle açık hava basıncının nasıl yukarılara çıktıkça azaldığını anlattığı görülmektedir. BelirlemiĢ olduğu metod doğru alan ve öğretim bilgisi kapsamındadır. “…aslında biraz yoğunlukla alakalıdır. Daha iyi anlaması için? Yani söyleyeceğim tek cümle yeterlidir. Deniz seviyesinden yukarı çıkıldıkça basınç azalır.” ifadesi ile öğretmenin alan ve öğretim bilgisi kapsamında yeterli bir açıklama yapmadığı görülmektedir. Sadece açık hava basıncının yukarı çıktıkça azalacağını söyleyerek sorunun anlaĢılabileceğini düĢünmesi yanlıĢ alan ve öğretim bilgisi kapsamına alınmıĢtır.