Oltu İslam Terakki Komitesi Kongresi'ni gerçekleştiren Komite'nin temeli de yine Gizli Oltu İslâm Komitesi' ne dayanmaktadır.231
İslam Terakki Komitesinin 12 Kasım 1919'da tesbit ettiği Mekâsıd-ı Aliyye Programı, yani Yüce Emellerin Programı söyle idi;
1. Milli Mutluluğun sağlanması için bütün Müslüman ve Türklerin mukaddes "Albayrak" altında birleşmesi gerekiyorsa, Fırka üyeleri bunu yeminle mabül edecek ve çalışmayı üstlenecek.
2. Her bakımdan Türk ve Müslüman olan Elviye-i Selase'de bundan sonra sonsuza kadar Türk ve Müslüman yaşatmak Fırkanın ülküsüdür.
3. Altı yüz seneden beri Osmanlı saltanatına ve Hilafet-i Muazzama'ya bağlı ve onun ayrılmaz bir parçası iken, 42 seneden beri Rusya'nın esaretine giren Elviye-i Selase yine Anavatana bağlanmak ve ilhakla, bu anavatan parçası bundan sonra da Osmanlı sancağının gölgesinde yasamak Fırka'nın özel emelidir/ülküsüdür.
4. Elviye-i Selase'yi teskil eden Kars, Ardahan, Batum, Kağızman ve Oltu arasında sıkı bir bağ kurup; Osmanlı Devleti, Elviye-i Selase ile her türlü sekilde ilgileninceye kadar kurulacak mahalli şuralar her türlü araçla donatılacak; dini ve kardeslerin Ermeni ve Gürcü gibi hırıstiyan komitelerin mezalimlerinden gercekten korumak ve himaye etmeyi fırka en kutsal görev bilir.
230 Haşimoğlu, “Hayat ve Hatıralarından”, s. 64
5. Fırkanın emel ve programına hadim olan her hükümete Süra heyetlerine Fırka zahir olmayı vecibe addeyler
6. Memleketin mukadderatını ve milletin hayatını kurtarmaya yönelmiş olarak Hükümet tarafından düzenlenecek her türlü teklifleri, fırka hayırlı görmekle, istifasını dahi sağlar ve bunu kolaylaştırır.
7. Elviye-i Selase’nin kaderini yani geleceğini Fırkanın programına göre halletme, halkın düşüncesini ve milli isteklerini İtilaf Devletlerinin devlet adamları ile Sulh Konferansına bildirmek üzere Avrupa'ya delege gönderilmesi Fırka, Hükümet ile temasa geçerek, Elviye-i Selase’nin kaderinin açıklık kazanmasını çabuklaştırır.
8. Fırka, Mefrut-i idareyi istediğinden Oltu Sancağı adına oylama usulü ile seçilerek milletvekillerinin gönderilmesini görev bilir.
9. Hükümetin izni ile Elviye-i Selase'de okullar açarak eğitim durumunun yaygınlaşması için fırka elinden geleni yapar.
10. Eğer Elviye-i Selase'nin Osmanlı idaresine verilmesine Avrupalı devletler (İtilaf devletleri) karsı çıkarlarsa; Fırka bu kararı geçersiz kılamaz ve değiştiremezse; ırk, din, dil, mezhep açısından asırlardır İslam oldukları belli olan ve gelenekleri ile Müslüman olan Türkiye olan Elviye-i Selase'de (Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti) ilan ederek Wilson prensiplerinin 12. Maddesinin sadece milliyet esasına dayanan hükmüne göre, milli hâkimiyet uğrunda son damla kanına kadar mücadele etmeyi fırka kendine görev bilir.
11. Bu onuncu madde gizli tutulacaktır. 12 Tesrin-i Sani 1335
Oltu Islam Terakki Komitesi Müessislerinden
Tahir Beyzade İstanbullu Ahmetbeyzade Yusuf Ziya Mümtaz Cahit Nazım
Tahir Beyzade Edo Beyzade Gümrük Memuru Yasin Tahir Bedrettin
LisbekMüdürü MektepMuallimi Tavusker Müdürü Molla Veysel Hüsameddin Maksud
Hüseyin Sırrı232
Oltu İslam Terakki Komitesi Kongresi (21 Subat 1920 )
Oltu İslam Terakki Komitesi, ilk genel kongresini 21 Şubat 1920'de gerçekleştirir. Kongre ilk iş olarak 12 Kasım 1919'da kabul edilen Mekâsıd-ı ‘Âliyye Programı'na aşağıdaki maddeleri eklemeyi uygun görmüştür.
Oltu İslam Terakki Komitesi Makasıt-ı Aliyye Programı Ek Maddeleri 12. Elviye-i Selâse halkı olup mazisi lekesiz ve sinni 57 yaşından büyük ve 24 yaşından küçük olmayan her müslüman fırkanın aza-i asliyesi kayıt ve kabul olunur.
13. Cinayetle mahkûm veya maznun olanlar beraat etmedikçe fırkaya kabul olunamazlar.
14. Ahlaksızlığı tebarüz ve tebeyyün eden fırka mensubini fırka merkezi umumi heyetinin kararıyla bittecziye fırkadan ihraç olunurlar.
15. Fırka heyet-i merkeziyesi her cuma günü içtima eder.
16. Fırka reis-i umumisi lüzum gördüğü vakit bilumum fırka mensubinini merkez-i umumiye davet ve celbe selahiyettardır.
17. Akdedilecek umumi kongrede aza-i asliyyeden mazaretsiz bulunan her ferdin yevm-i içtimada merkez-i umumide isbat-ı vücut eylemesi mecburidir.233
Mekâsıd-ı ‘Âliye programı bütün Türk ve Müslümanların Albayrak altında birleştirilmesi, Elviye-i Selase’de yaşayanların egemenliğinin sağlanması ve anavatana bağlanılması, halkın dış saldırılara karşı korunması, diğer şura hükümetleriyle işbirliği gibi hedefler çizmiştir. Programda bir yandan İstanbul Meclis-i Mebusan’a bağlılık teması işlenirken, öbür yandan hâkimiyet-i Milliye, Elviye-i Selase’nin kendi kaderinin belirleme hakkı gibi demokratik-ulusal talepler de yer almıştır. Diğer şura hükümetleriyle işbirliği politikasının benimsenmesi, bir kez daha bu bağlamda anlam kazanmaktadır. Kısacası, İstanbul yönetimine bağlılık söylemine karşın ortaya çıkan şey,
232 TİTE, Nr. 73-1 (Oltu İslam Terakki Fırkasının Makasıd-ı Aliye Natık Programı) 233 Kongre Kentleri Bibliyografyası, s.41
Oltu’da bağımsızlık ya da özerk bir yönetimin kurulduğudur. Değişmeyen hedef ise, anavatana yeniden bağlanmaktır.234
Oltu Kongresi Kararları;
Oltu Kongresi'nin ilk iş olarak 12 Kasım 1919'da kabul edilen Makasıt-ı Aliyye Programına ek maddeler koymayı kararlaştırmıştır. Eklenen bu kararla birlikte Oltu İslam Terakki Komitesi Programı'nın Kongre tarafından onaylaması, bu programın Kongre Kararları şeklinde tescil edilmiş olduğunu göstermektedir. Bu kararların tümü Oltu İslam Terakki Komitesi Programını oluşturur.
Oltu Kongresi aşağıdaki kararları tam metin olarak aşağıya çıkarılmıştır: “İşbu binüçyüzotuzaltı senesi (1920) Şubatının yirmibirinci cumartesi günü, vukubulan davete binaen, zirde vaziülim zazevat, Oltu Mekteb-i İptidaisinde biliçtima Hüsamettin Bey tarafından Kuran'ı Kerim'e yemin ettirilerek alaturka saat sekizde İslam Terakki Komitesi müessislerinden Mümtaz Cahit Bey'in taht-ı nezaretinde İslam Terakki Fırkası namı altında icra ve birinci kongre akdedilerek ber veçhi zir intihabat yapılarak bu kararname imza edilmiştir.
1.Komite müessislerinden Tahir Beyzade Yusuf Ziya, Salim, Yasin, Bosnalızâde Mümtaz Cahit, Ahmet Beyzade Nazım, Edo Beyzade Tahir, Kara Cibozâde Bahri Beylerle, Sefer Efendizâde Ahmet, Hafız Halil Efendizâde İsmail, Terpinkli Molla Mehmetoğlu, Molla Veysel Efendiler ile Sıhsor Karyeli Mustafaoğlu Mehmet Ağa tarafından düşünülüp zamanın nezaketine binaen, harfiyyen mevki-i tatbika vaz'edilen Makasıt-ı Aliyye Programı Mümtaz Cahit Bey tarafından kıraat olunarak aynen kabul ve taahhüt edildi.
2. Programın serlevhasında bulunan Oltu İslam Terakki Komitesi yerine Oltu İslam Terakki Fırkası yazılıp cemiyetin bu isimle tevsimi karargir olundu.
3. İslam Terakki Fırkası liderliğine fırka müessislerinden Tahir Beyzade Yusuf Ziya Bey ittifak-ı ara ile intihap edildi.
4. Nevahi ve kurada açılacak Şuabat müdüriyetine de mektep muallimi Hüsamettin Bey ekseriyet-i ara ile tayin ve intihap olundu.
6. Fırka'nın umumi azalıklarına Ahmet Beyzade Nazım, Tahir Beyzade Yasin, Edo Beyzade Tahir Beyler ile Sefer Efendizâde Ahmet ve Örtülü Karyeli Hafız Mehmet Efendizâde Hüseyin Sırrı Efendiler ile Sıhsorlu Mehmet ve Bahçecikli Feyyaz Ağalar ekseriyet-i ara ile intihap ve kabul edildiler.
7. Lıspek nahiyesi fırka murahhaslığına Molla Veysel ve nahiye şube kitabetine Molla Mustafa Efendiler ve Peneskirt nahiyesi fırka murahhaslığına Rüşrü Beyzade Mecit Bey ve nahiye-i mezkûr şube kitabetine Hafız Polat Efendi ve Karnavas merkezi fırka murahhaslığına Refik Bey ve şube memurluğuna Memi Ağazâde Reis Ağalar ekseriyeti ara ile tayin ve intihap olundular.
8. Cemiyetin resmi mühürünün bir hilal ve bir yıldız olarak, hilalin içerisine 'Oltu İslam Terakki Fırkası' ibaresi yazılması karargir olundu.
9. Elviye-i Selâse, Hilafet-i Muazzama ve bilhassa Oltu Sancağının mukadderatıyla alakadar olan mesailin hal ve müzakeresi icap ettiği takdirde fırkanın heyet-i umumiyesini celbetmek selahiyeti makam-ı riyasete verildi.
10. Alel'umum mesail-i müstacele ve adiyenin hal ve tasviyesi reis ve katib-i mesul ile merkez-i umumi azalarının içtimai şart kılınarak mumaileyhime selahiyet itası taht-ı karara alınarak alaturka saat 11'de fırka reisi Yusuf Ziya Bey tarafından kongre tatil edildi.
21 Şubat 1336
Oltu İslam Terakki Fırkası Reisi Katib-i Mesul-i Umumi
Yusuf Ziya Mümtaz Cahit
Azalar
Ahmet Beyzade Nazım Tahir Beyzade Yasin Sefer Efendizâde Ahmet
Oltu Kongresine Katılan Delegeler Ahmet Beyzade Nazım
Bahçecikli Feyyaz Ağalar Bosnalızâde Mümtaz Cahit Dağgirli Taştan Efendi Dr. Esad Bey
Edo Beyzade Tahir Bey Gümrük Memuru Bedrettin
Hacı Şerifoğlu Mehmed Bey (Olur Kaymakamı) Hafız Halil Efendizâde İsmail
Hafız Polat Efendi
Hasanoğlu İsmail Bey (Oltu Jandarma Kumandanı) Hüsamettin Bey
Kara Cibozâde Bahri Bey Lıspek Müdürü Molla Veysel Mehmed Sadık Efendi
Mektep Muallimi Hüsamettin Memi Ağazâde Reis Ağa Molla Mustafa Efendi Molla Veysel Efendi Mümtaz Cahit Bey
Örtülü'den Hafız Efendizâde Hüseyin Sırrı Refik Bey
Rüştü Beyzade Mecit Bey Salim Bey
Sami Bey
Sarıkamış Yenigazi köyünden Şafi Kurban Sefer Efendizâde Ahmed
Sıhsor Karyeli Mustafaoğlu Mehmet Ağa Sıhsorlu Mehmet
Şakirzâde Ahmed Bey Tahir Beyzade Yasin Bey Tahir Beyzade Yusuf Ziya Tavusker Müdürü Maksut Terpinikli Molla Veysel Terpinikli Molla Mehmetoğlu Yasin Bey
Yusuf Ziya Bey235
Kısaca Kongrenin kabul ettiği maksat ve aldığı kararlar; kurtuluşa kadar Oltu Şurası Hükümeti tarafından takip edilecek milli bir programdır. I. Oltu İslam Terakki Komitesi Kongresi'nin amacı, Elviye-i Selâse'yi oluşturan, Kars, Ardahan, Batum, Oltu, Kağızman'daki Milli Şûralar ile sıkı ilişki kurup birbirlerine destek ve yardımcı olmak, hep birlikte Ermeni ve Gürcülere karşı mücadele etmektir. Her yönden Türk ve Müslüman olan Elviye-i Selâse'de Türk ve Müslüman hâkimiyetini yaşatmak, Hilafet ve Saltanat gölgesinde Anavatan ile birleşmek için Fırka çalışmalarını hızlandırır.236