ÖÖZZEETT İki yüz yıl dan da ha faz la bir za man ön ce keş fe di len ok si jen, bi lim tek no lo ji ve kli nik tıp üze rin de ge ri dö nül mez bir et ki ya rat mış tır. Ok si jen in ha las yo nu bir çok has ta lı ğın te da vi sin de kul la -nıl mak ta dır. Son yet miş yıl da ge liş miş ok si jen sis tem le ri, mo dern yo ğun ba kım üni te le ri ve ev de uzun sü re li ok si jen te da vi si ile ok si je nin kli nik tıp ta kul la nı mı ve öne mi art mış tır. Ok si jen te da vi si nin doğ ru ya pı la bil me si için do ku hi pok si si ne ne den olan pa to fiz yo lo jik te mel ler iyi bi lin me li -dir. Ok si je nin at mos fer den do ku mi to kon di ri si ne ta şın ma sı için pul mo ner, kar di yo vas kü ler ve he ma to lo jik sis tem ler bir bir le ri ni ta mam la yı cı bir şekil de ça lış mak ta dır. Do ku hi pok si si hız la dü zel til mez se hüc re ölü mü ve or gan yet mez li ği ge li şe bi le ce ğin den hi pok sik has ta iyi de ğer len di ril me -li ve doğ ru te da vi bir an ön ce uy gu lan ma lı dır. Ço ğu k-li nik du rum da Pa O2 ve Sa O2 öl çü mü, ok si jen te da vi si nin baş la tıl ma sı, iz len me si ve ayar lan ma sı için baş lı ca gös ter ge ler dir. Uzun sü re li ok si jen te da vi si (USOT) sa de ce hi pok se mik kro nik obs trük tif ak ci ğer has ta la rın da de ğil, hi pok se miy le sey -re den di ğer kro nik ak ci ğer ve kalp has ta lık la rın da da te da vi nin ay rıl maz bir par ça sı dır. USOT ’un kro nik so lu num yet mez li ği nin göz lem len di ği ol gu lar da ya şam sü re si ni uzat tı ğı ve ya şam ka li te si ni yük selt ti ği gös te ril miş tir. Bu olum lu et ki ler hi pok sik has ta lar da gün lük ok si jen te da vi si nin ye ter li sü re kul la nı mı ko şu luy la sağ la na bil mek te dir. Bu gün ge niş kli nik de ne yi me ve tıp eği ti min de ok si jen te da vi si nin en di kas yon la rı nın, uy gu la ma pren sip le ri nin öğ re til me si ne rağ men ok si jen te da vi si -nin uy gun ve ya ye ter li oran da ya pıl ma dı ğı göz len mek te dir. Bu der le me de ok si jen te da vi siy le il gi li te mel oluş tur mak için do ku ok si je nas yo nu nun fiz yo lo ji si, hi pok se mi, akut ok si jen te da vi si, uzun sü re li ok si jen te da vi si ve ok si jen su num ci haz la rı ile il gi li bil gi ve ril me si amaç lan mış tır.
AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Ok si jen in ha las yon te da vi si, hi pok se mi, uzun sü re li ok si jen te da vi si
AABBSS TTRRAACCTT The dis co very of oxy gen over two hun dred ye ars ago has an ir re ver sib le im pact on sci-en ce, tech no logy and cli ni cal me di ci ne. The in ha la ti on of oxy gsci-en is be ing used as a tre at msci-ent for many di se a ses. In the last se venty ye ars, by the help of uti li za ti on of ad van ced oxy gen systems, mo -dern in ten si ve ca re units and ho me ba sed long-term oxy gen the rapy (LTOT), the cli ni cal usa ge and im por tan ce of oxy gen is sig ni fi cantly in cre a sed. For a de cent oxy gen the rapy, it is ne ces sary to unders tand the pat hophysi o lo gi cal ba sis of tis su e hypo xe mi a. Pul mo nary, car di o vas cu lar and he ma -to lo gi cal systems are in supp le men tal la bo ur for trans por ta ti on of oxy gen from at mosp he re -to tis su e mi toc hon dri a. Sin ce tis su e hypo xe mi a may qu ickly le ad to cell de aths and or gan fa i lu res, the con-di ti ons of hypo xic pa ti ent sho uld be well eva lu a ted and pro per tre at ment must be app li ed promptly.
In most of the cli ni cal ca ses, the me a su re ment of Pa O2 and Sa O2 are pri mary in di ca ti ons for ini ti -a ting, mo ni to ring -and re gu l-a ting the oxy gen the r-apy. LTOT is -an in se p-a r-ab le p-art of tre -at ment for pa ti ents not only with chro nic obs truc ti ve lung di se a se but al so with ot her chro nic lung and he art di se a ses le a ding with hypo xe mi a. Alt ho ugh in di ca ti ons and ad mi nis tra ti on prin cip les of oxy gen the rapy ha ve be en ins truc ted in both bro ad cli ni cal ex pe ri en ce and me di cal prac ti ce, it’s ob ser ved that oxy gen the rapy has not be en per for med ap prop ri a tely or suf fi ci ently. In this re vi ew, it’s ai med to pre sent in for ma ti on abo ut the physi o logy of tis su e oxy ge na ti on, hypo xe mi a, acu te oxy gen the -rapy, LTOT and oxy gen de li very systems in or der to cons ti tu te a ba sis for oxy gen the rapy.
KKeeyy WWoorrddss:: Oxy gen in ha la ti on the rapy, hypo xe mi a TTuurrkkiisshh MMeeddiiccaall JJoouurrnnaall 22000099;;33((11))::5533--6644 Dr. Habibe HEZER,a
Dr. H. Canan HASANOĞLUa
aGöğüs Hastalıkları Kliniği, Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara Ya zış ma Ad re si/Cor res pon den ce:
Dr. Habibe HEZER Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
Göğüs Hastalıkları Kliniği, Ankara, TÜRKİYE/TURKEY
hoflaz@yahoo.com
Cop yright © 2009 by Türk Tıp Dergisi
DERLEME
8. yüz yıl da mo le kü ler ok si je nin keş fi ve so
1.34 : 37˚C’de hemoglobinin O2 taşıma kapasitesi,
ml/g
SaO2: hemoglobinin ölçülen % oksijen satürasyonu
0.0031 : Oksijen için erime katsayısı
6. Nö ro mus ku ler bi leş ke has ta lık la rı: Myas te
olu şa bi lir. Pa ran kim fib ro zi si ve pnö mo ni ge li şin -ce şant lar ar tar, di füz yon bo zuk lu ğu da ola ya kat-kı da bu lu na rak so lu num yet mez li ği ni ağır laş tı ra-bi lir.6
Hi pok se mi me ka niz ma la rı nın ayı rı cı ta nı sın da ar te ri yel kan gaz la rı, ok si jen sa tü ras yo nu, ok si jen te da vi si ne ya nıt ve al ve o loar te ri yel ok si jen gra di -yen ti (P(A-a)O2) de ğer le ri kul la nı la bi lir (Tab lo 1).7,8 P(A-a)O2, sağ lık lı bi rey ler de 5-15 mmHg ara-sın da dır. Yaş la bir lik te Pa O2’de ki azal ma ne de niy -le bu fark bi raz ar ta bi lir.
P(A-a)O2= PA O2– Pa O2
PA O2= Fi O2(Patm– PH2O) – (Pa CO2/R) Fi O2: Frak si yo ne İns pi ra tu var Ok si jen (Oda ha va sı so lur ken %21, na zal ka nül le O2alı yor sa %21 + (4 x L/dak O2))
Patm: Ba ro met rik ba sınç, 760 mmHg (de niz se-vi ye sin de ve oda sı cak lı ğın da)
PH2O: Al ve ol ler de ki su bu har ba sın cı, 47 mmHg
R : So lu num kat sa yı sı, 0.8
Hi pok si nin kli nik be lir ti le ri çok çe şit li ve spe-si fik ol ma yıp hi pok spe-si nin sü re spe-si ne ve ki şi nin kli nik du ru mu na bağ lı dır. Men tal du rum de ği şik li ği, disp -ne, si ya noz, ta kip -ne, arit mi ve ko ma yı içe re bi lir.
Kro nik hi pok se mi de erit ro po e tin sal gı lan ma sı ar -tar ve po li si te mi, pul mo ner hi per tan si yon, sağ ven-tri kül yet mez li ği ge li şe bi lir. Hüc re sel dü zey de ana e ro bik gli ko li zi se bağ lı lak tik asi doz olu şa bi lir.1,4 Tab lo 2’de akut hi pok si semp tom la rı ve bul gu la rı özet len miş tir.
Hi pok si nin bir işa re ti ola rak dü şü nü len si ya noz, kan da ki re dük te he mog lo bin kon san tras yo -nu -nun 1.5 g/dl ol du ğu du rum da gö rü lür. Ane mi ve pe ri fe rik per füz yon bo zuk lu ğun da si ya noz ol ma -ma sı gü ve ni lir bir bul gu de ğil dir. VO2 or ta la ma do -ku PO2’si ni yak la şık ola rak gös te rir ve 30 mmHg se vi ye si nin al tı do ku hi pok si si ola rak de ğer len di ri -lir. An cak VO2 öl çü mü pul mo ner ar ter ka te te ri zas -yo nu ge rek tir di ği için -yo ğun ba kım ko şul la rın da ya pı la bi lir.
Do ku ok si je ni zas yo nu pul mo ner, kar di yo vas -kü ler, nö ro lo jik ve he ma to lo jik sis tem le rin bir bi ri ile uyum lu ça lış ma sı ile sağ la nır. Pul se ok si met re
Mekanizma PaO2 PaCO2 pH SaO2 P(A-a)O2 CaO2 Oksijen Tedavisine
Yanıt
Hipoventilasyon ↓ ↑ ↓ ↓ N ↓ +
Difüzyon bozukluğu ↓ N N ↓ ↑ ↓ +
Şant ↓ N N ↓ ↑ ↓
-V/Q uyumsuzluğu ↓ N/↑ N/↓ ↓ ↑ ↓ +
Anemi N N N N/↓ N ↓ +*
Karbon monoksit İntoksikasyonu N N N N N ↓ +*
Siyanür İntoksikasyonu N N N/↓ N N N
-TABLO 1: Arteriyel hipoksemi ve doku hipoksisi mekanizmalarının ayırıcı tanısı.7
* Çözünmüş oksijen artışına bağlı kısmi yanıt
Sistem Semptom ve Bulgular
Solunum sistemi Takipne, hiperpne, dispne, siyanoz
Kardiyovasküler sistem Kardiyak outputta artma, çarpıntı, taşikardi, aritmi, hipotansiyon, anjina, şok Santral sinir sistemi Baş ağrısı, konfüzyon, ajitasyon, öfori, deliryum, huzursuzluk, papilla ödemi, koma Nöromusküler sistem Kuvvetsizlik, tremor, hiperrefleksi koordinasyon bozukluğu, asteriksis
Metabolik Sodyum ve su retansiyonu, laktik asidoz
TABLO 2: Akut hipoksi semptom ve bulguları.1
ile Sa O2 öl çü mü ba sit ve gü ve ni lir bir yön tem
• Hipotansiyon (sistolik kan basıncı < 100 mmHg)
• Düşük kardiyak output ve metabolik asidoz (bikarbonat < 18 mmol/L)
• Respiratuar distres (solunum hızı > 24/dak.) B. Rölatif endikasyonlar