Nitel Veri Toplama Araçları

3.3.1.2. TDÖPDÖ’nün Uygulanması ve Verilerin Toplanması

Karabay, Kuşdemir Kayıran ve Bal (2018) tarafından geliştirilen TDÖPDÖ, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, öğretmenin cinsiyetine, öğrenim durumuna, meslekteki kıdemine, mezun olduğu okula, ortalama sınıf mevcuduna, birinci sınıfta kaç kez görev yaptığına, hizmet içi eğitim alma durumuna, görev yaptığı okulun sosyo-ekonomik düzeyine, görev yaptığı okulun bulunduğu yere yönelik maddeler yer almaktadır. İkinci bölümde ise, öğretmen adaylarının Türkçe öğretim programını değerlendirmelerine ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik beşli likert türünde 22 madde yer almaktadır.

2018-2019 Eğitim-Öğretim Yılı bahar yarıyılında Mart ve Nisan ayları içerisinde birinci sınıf okutan 192 öğretmenden, araştırmacı tarafından gönüllük esasına göre toplanmıştır. Veriler, okul ortamında toplanmış ve uygulama sırasında ölçme aracıyla ilgili açıklamalar yapılmıştır. Ölçeğin doldurulması ortalama 20 dakika sürmüştür.

3.3.2. Nitel Veri Toplama Araçları

Nitel veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış gözlem ve görüşme formları kullanılmıştır.

3.3.2.1. Yarı Yapılandırılmış Gözlem Formları

Yıldırım ve Şimşek’e (2013) göre yarı yapılandırılmış gözlemlerde genellikle gözlenen ortamı işe yarar hale getiren davranışlar incelenir ve gözlem formu üzerinde bunlara yer verilir. Bu tür çalışmalarda araştırmacılar belirli bir kontrole olanak sağlayan sınıf, büro gibi kapalı alanları tercih ederler. Bu açıklama ışığında araştırmada

bir ilkokulun birinci sınıfında dört öğrenci ve öğretmeni gözlemlenmiş; sınıf içinde ilk okuma yazmaya başlama ve ilerleme aşaması ile bağımsız okuma ve yazma aşamasına ilişkin öğretmen ve öğrencilerin durumları irdelenmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra gözlem esnasında detaylı not tutularak öğretmenden bilgi alınmıştır. Gözlem esnasında katılımcı olunmayan gözlem yaklaşımı benimsenmiş ve hiçbir müdahale yapmadan gözlem yapılmıştır. Öğrencilerin gözlemi için velilerinden veli onam formları alınmıştır.(Ek-2)

İlk okuma yazmaya başlama ve ilerleme aşaması ile bağımsız okuma aşamasında hem öğretmen hem de öğrenciler için ayrı ayrı oluşturulan yarı yapılandırılmış gözlem formu kullanılmıştır. İlk okuma yazmaya başlama ve ilerleme aşamasında öğretmen ve öğrenciler için kullanılan formların birinci bölümünde kişisel bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümlerinde ise sesi hissetme, tanıma ve ayırt etme;

hece, kelime, cümle oluşturma; metin okuma ve yazma; büyük harflerin ve noktalama işaretlerinin kullanımına yönelik öğretmenin yaptığı çalışmalar ve öğrencilerin bu kazanımları edinmelerine ilişkin maddelere yer verilmiştir. Yapılan gözlem on üç hafta, otuz dokuz ders saati boyunca devam etmiştir (2018 Eylül- 2019 Ocak). Bağımsız okuma ve yazma aşamasında öğretmen ve öğrenciler için kullanılan formların birinci bölümlerinde kişisel bilgiler bulunmaktadır. İkinci bölümlerinde ise bağımsız okuma ve yazmaya ilişkin öğretmenin yaptığı çalışmalar ve öğrencilerin edindiği beceriler yer almaktadır. Bu aşamada beş hafta on beş ders saati boyunca gözlem yapılmıştır (2019 Şubat- 2019 Mart). Sınıf öğretmeni ve öğrenciler doğal ortamında etraflıca incelenmiştir.(Şekil 3.2)

3.3.2.2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formları

Nitel çalışmanın görüşme bölümünde öğretmenler, öğrenciler, veliler ve okul yöneticileri ile yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşme formları oluşturulurken ölçme değerlendirme alanından ve nitel çalışma alanından üçer uzmanın görüşleri alınmıştır. Uzmanlardan gelen dönütlere göre düzenlemeler yapılmıştır.

Ardından görüşme formunun uygulanabilirliğini sınamak için iki öğretmen, iki öğrenci, iki yönetici ve iki veli ile pilot uygulama yapılmıştır. Ardından görüşme formuna son şekli verilmiştir. Bu form iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde grubun kişisel bilgilerine yönelik sorular bulunmaktadır. İkinci bölümde ise öğretmen formunda on

yedi soru, öğrenci formunda yedi soru, yönetici formunda dokuz soru ve veli formunda on soru yer almaktadır.

Öğretmenler için geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formunun birinci bölümü öğretmenlerin kişisel bilgilerini içeren altı sorudan oluşmaktadır. İkinci bölüm ise, öğretmenlerin yenilenen birinci sınıf Türkçe programıyla ilgili düşünceleri, programla ilgili değişiklikleri takip etmeleri, bitişik eğik yazı, dik temel harfler hakkındaki görüşleri, yer alan kazanımlar, öğrenme öğretme süreci, içerikler, öğrencilerin sevdikleri, zorlandıkları konular ve etkinlikler, ölçme değerlendirme kısmı ve programın güçlü ve zayıf yanlarını içeren sorulardan oluşmaktadır. Bu soruların yanı sıra gerekli görüldükçe ek sorular da sorulmuştur. Okulun uygun bulunan odasında yapılan görüşmeler 30-35 dakika sürmüştür. Görüşmelerin tarihi ve saati de not edilmiştir. Bilgisayar ortamına aktarılan görüşmelerden 25 sayfalık ham veri elde edilmiştir.

Veliler için geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formunun birinci bölümü velilerin kişisel bilgilerini içeren on bir sorudan oluşmaktadır. İkinci bölüm ise yenilenen birinci sınıf Türkçe programıyla ilgili bilgi sahibi olma durumu, Türkçe dersinden beklentileri, Türkçe dersinin amacı, ne tür ödevler verildiği, ödev dışında ne tür çalışmalar yapıldığı, ilk okuma yazma kitabı hakkında düşünceleri, bitişik eğik yazı ve dik temel harfle ilgili düşünceleri ve önerileri içeren sorulardan oluşmaktadır.

Görüşmeler genellikle 20-25 dakika sürmüş ve okulda gerçekleştirilmiştir.

Görüşmelerin tarihi ve saati not edilmiştir. Bilgisayar ortamına aktarılan görüşmelerden 13 sayfalık ham veri elde edilmiştir.

Yöneticiler için geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formunun birinci bölümü yöneticilerin kişisel bilgilerini içeren sekiz sorudan oluşmaktadır. İkinci bölüm ise okulun mevcut fiziksel kaynaklarının programa katkısı, programın amaçlarının gerçekleşmesi için okulun şartları ve öğrenci düzeyi, programın etkililiği güçlendirmek için hizmet içi eğitim, seminer düzenlemeleri, ders öğretmeni ile işbirliği ve programın geliştirilmesine yönelik önerilerini içeren sorulardan oluşmaktadır. Görüşmeler yaklaşık olarak 25- 30 dakika sürmüş ve okulda yönetici odasında gerçekleştirilmiştir.

Görüşmelerin tarihi ve saati not edilmiştir. Bilgisayar ortamına aktarılan görüşmelerden yedi sayfalık ham veri elde edilmiştir.

Öğrenciler için geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formunun birinci bölümü öğrencilerin kişisel bilgilerini içeren altı sorudan oluşmaktadır. İkinci bölüm ise Türkçe dersine karşı duyguları, Türkçe dersinin gerekliliği, Türkçe dersinde neler

yapmak istedikleri, yaptıkları etkinlikler, Türkçe dersinde zorlandıkları durumlar gibi sorulardan oluşmaktadır. Okuldaki boş bir odada yapılan görüşmeler yaklaşık olarak 10 dakika sürmüştür. Görüşmelerin tarihi ve saati not edilmiştir. Bilgisayar ortamına aktarılan görüşmelerden 11 sayfalık ham veri elde edilmiştir.

2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı bahar yarıyılında Mart ve Nisan aylarını kapsayan sürede 5 öğretmen, 10 öğrenci, 4 veli ve 3 yönetici ile yapılan görüşmelerde gönüllülük esası temel alınmıştır.