Nitel Veri Analiz AĢaması

Nitel veri analizi, araĢtırmacının veriye bakıĢ açısından, amacından ve araĢtırma sorularından doğrudan etkilenmekte ve elde edilen verilerden bütüncül, anlamlı ve sembolik bir yapı oluĢturma süreci olarak tanımlanmaktadır (Yurdakul, 2016: 2). Nitel veri analizinin temel amacı, bireylerin öznel bir Ģekilde yapılandırdıklarının sistematik olarak anlamlaĢtırılması ve sonuç olarak da kavramsallaĢtırılmasıdır (Ekiz, 2015: 73). Bunun yanı sıra, çeĢitlilik, yaratıcılık ve esneklik anlamına gelen nitel araĢtırmada veri analizi, her araĢtırma için kullanılabilecek standart bir yapısı bulunmamakta ve analiz sürecinin kapsamlı ve sistematik olması gerekmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2013: 253). Analiz süreci, verilerin organizasyonunu, veri tabanının ön okuma iĢleminden geçirilmesini, temaları kodlama ve organize etmeyi, veri sunumunu ve bunları yorumlamayı içermektedir. Bu basamaklar birbirine bağlıdır ve tamamen veri analizi ve sunumu ile ilgili bir etkinlikler sarmalını oluĢturmaktadır (Creswell, 2013: 178).

Nitel araĢtırma sürecinde elde edilen verilerin doğru ve yansız analizini sağlamak ve geçerli sonuçlara varmak için araĢtırmacıların çeĢitli nitel veri analiz teknikleri kullanması gerekmektedir (Seggie ve Bayyurt, 2015: 360). Literatürde, nitel veri analizi ile ilgili birçok teknik bulunmaktadır. Bu tekniklerden en yaygın kullanılanları, yapılan analizin derinliğine

göre sınıflanan betimsel ve içerik analizidir. Betimsel analiz, içerik analizine göre daha yüzeyseldir ve elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenmekte ve yorumlanmaktadır. Ġçerik analizi ise, elde edilen verilerin betimsel analize göre daha derinlemesine analiz edilmesini gerektirmekte ve önceden belirgin olmayan temaların ve boyutların ortaya çıkmasına olanak tanımaktadır (Yıldırım ve ġimĢek, 2013: 253-259).

Nitel veri analiz tekniklerinin kullanıldığı analiz süreci, genelleme yapmakta zorlanıldığı ve elde edilen veri yapılandırılmamıĢ olduğu için, araĢtırma, çok fazla zaman ve enerji kaybına neden olmaktadır (Patton, 1990). Nicel araĢtırmalarda olduğu gibi, nitel araĢtırmalarda da yazılım programlarının kullanılmaya baĢlanmasıyla, nitel araĢtırma analiz sürecinin de bilimsel geçerliği ve önemi artmıĢ bulunmaktadır (Seggie ve Bayyurt, 2015: 361). Bunun yanı sıra, yazılım programları veri depolamayı, kodlamayı, geri çağırmayı ve birleĢtirmeyi kolaylaĢtırmakta ve kodlanmıĢ temaları yerleĢtirme sürecini, veriyi kategoriler içerisinde gruplandırmayı, dökümlerdeki parçaları veya alan notlarından olayları karĢılaĢtırmayı hızlandırmaktadır (Patton, 2014: 442). Bu nedenle, araĢtırmada yarı yapılandırılmıĢ görüĢmelere verilen yanıtlar, NVivo 11 for Windows nitel veri analizi programı kullanılarak analiz edilmiĢtir.

Analize baĢlamadan önce, ses kaydına alınan görüĢme konuĢmaları araĢtırmacı tarafından yazıya dökülmüĢ ve bilgisayar ortamına aktarılmıĢtır. Her bir katılımcıya ait görüĢmeler görüĢme sırasına göre, akademisyenler A1, A2, turist rehberleri R1, R2 Ģeklinde numaralandırılmıĢtır. GörüĢmelere iliĢkin elde edilen yazılı metinler 4 ile 8 sayfa arasında değiĢmekte olup, toplam 87 sayfadan oluĢmaktadır. Tüm görüĢme verileri, akademisyenler ve rehberler olmak üzere iki ayrı dosyada toplanmıĢ ve analize hazır hale getirilmiĢtir. Word programına aktarılan görüĢme konuĢmaları, tekrar okunduktan sonra NVivo 11 nitel veri analizi paket programına aktarılmıĢtır.

3.5.2.1. Verileri Tanıma ve Kodlama

GörüĢme konuĢmalarının kelimesi kelimesine yazıya dökülmesi gerçekliğin özümsenmemiĢ karmaĢıklığını yansıttığı ve bunlardan anlam çıkarmak için kodlamaya ihtiyaç duyulmaktadır (Bazeley ve Jackson, 2015: 75). Kodlama, analiz edilen verilerin anlamlı bölümlere ayrılıp tanımlanması iĢlemi olup, bir anlamda bir ya da birden fazla metin ya da verileri betimleme ve kaydetmeyi içermektedir. Genellikle, bazı parçalar betimlenir ve daha sonra bir fikir, kod ile iliĢkilendirilip isim verilmektedir. Dolayısıyla, tüm metin boyunca aynı Ģey, aynı isim ile kodlanmaktadır. Kodlama yaparken, olası temalar geliĢtirilebilmektedir. Kodlama ve tematik çerçeve, birçok nitel veri analizinin merkezi konusu olmaktadır. Tematik

kodlama analizi, katılımcıların deneyimlerini, anlamlandırmalarını ve gerçeklerini aktaran bir yöntem olarak tanımlanmaktadır (Robson, 2015: 586-587).

NVivo 11 programına aktarılan görüĢme konuĢmaları, tekrar okunmuĢ ve tek tek çözümlenmiĢtir. Yazıya dökülen metinler çözümlenirken, kodlar belirlenmiĢ ve ilgili her, satır, cümle ya da paragraf seçilerek verilerin belirlenen kodlara atanması iĢlemi gerçekleĢtirilmiĢtir. Daha sonra aynı Ģekilde kodlanan veriler incelenmiĢ ve anlaĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Alan yazında araĢtırmaya dayalı genel bir kavramsal tema Ģeması bulunmadığı için, kodlama iĢlemlerinin tümü araĢtırmacı tarafından NVivo 11 paket programı kullanılarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

3.5.2.2. Geçerlik ve Güvenirlik

Nitel araĢtırmada “geçerlik” bilimsel bulguların doğruluğu, “güvenirlik” ise bilimsel bulguların tekrarlanabilirliği ile ilgilidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2005: 289). Bu doğrultuda araĢtırmanın geçerliği ve güvenirliği artırmak için aĢağıdaki uygulamalar gerçekleĢtirilmiĢtir:

 AraĢtırmanın iç geçerliğini (inandırıcılığını) artırmak için birden fazla veri toplama yöntemi bireysel görüĢme ve anket kullanılmıĢtır. GörüĢme formu geliĢtirilirken ilgili alan yazın incelemesi sonucunda konu ile ilgili kavramsal bir çerçeve oluĢturulmuĢtur. Nitel veri analizinde temalar ve temaları oluĢturan alt temaların kendi aralarındaki iliĢkisi ile her bir temanın diğerleriyle iliĢkisi kontrol edilerek bütünlük sağlanmıĢtır. Buna ilave olarak, görüĢmede kaydedilen bilgilerin sadece bilimsel amaçlı kullanılacağı ve gizliliği konusunda anlaĢma imzalanması, karĢılıklı güvenin sağlanmasında önemli bir etken olacaktır. Böylece görüĢme sürecinde toplanan verilerin gerçek durumu yansıtması sağlanacaktır.

 AraĢtırmanın dıĢ geçerliğini (aktarılabilirliğini) artırmak için araĢtırma süreci ve bu süreçte yapılanlar ayrıntılı bir Ģekilde açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Bu bağlamda, araĢtırmanın modeli, çalıĢma grubu, veri toplama aracı, veri toplama süreci ve verilerin kodlanması ayrıntılı bir biçimde aktarılmıĢ, alan yazında yer alan konu ile ilgili araĢtırmalarla karĢılaĢtırma yapılmıĢ ve tartıĢılmıĢtır. Ayrıca olay ve olguları ve bunların değiĢkenlik gösteren özelliklerini ortaya koymak amacıyla amaçlı örneklem yöntemiyle gönüllük esasına dayalı olarak katılımcılarla görüĢmeler yapılmıĢtır.  AraĢtırmanın iç güvenirliğini (tutarlığını) artırmak için bulguların tamamı yorum yapılmadan doğrudan verilmiĢtir. Ayrıca görüĢmede elde edilen veriler üzerinde araĢtırmacı ve alanında deneyimli iki farklı araĢtırmacı tarafından ayrı ayrı kodlamalar yapılmıĢ, doğrulanmıĢ ve kodlamalar karĢılaĢtırılarak tutarlılık oranı (Kappa değerleri)

hesaplanmıĢtır. Böylelikle araĢtırmada değerlendiriciler arasında mükemmel bir uyum olup olmadığına ve kodlamanın güvenilir olduğuna karar verilmiĢtir.

 AraĢtırmanın dıĢ güvenirliğini (teyit edilebilirliğini) artırmak için araĢtırmacının tüm veri toplama araçlarını, ham verilerini, analiz aĢamasında yaptığı kodlamaları ve rapora temel oluĢturan algıları, notları, yazıları ve çıkarımları dıĢarıdan bir uzmanın incelemesine sunarak teyit incelemesi yaptırılmıĢtır.

3.5.2.3. Kappa Analizi

AraĢtırmacı tarafından elde edilen temalar ile araĢtırmaya katkı sağlayan alanında deneyimli iki farklı araĢtırmacının belirlediği temalar araĢtırmacı tarafından ayrı ayrı okunmuĢ ve temalar doğrulanmıĢtır. Ġki araĢtırmacı arasındaki karĢılaĢtırmalı uyuĢmanın güvenirliğini ölçen Kappa tutarlılık katsayısı = .61 olarak hesaplanmıĢtır. Kappa katsayısının istatistiksel olarak,

 <0 hiç uyuĢma olmaması,

 0.00-0.20 arasındaki değerde önemsiz uyuĢma olması,  0.21-0.40 arasındaki değerde az bir düzeyde uyuĢma olması,  0.41-0.60 arasındaki değerde orta düzeyde uyuĢma olması,  0.61-0.80 arasındaki değerde yeterli düzeyde uyuĢma olması,

 0.81-1.00 arasındaki değerde mükemmel uyuĢma olması olarak kabul edilmektedir (Landis ve Koch, 1977).

Dolayısıyla mevcut araĢtırmada, kappa katsayısının =.61 oranında bir uyum olduğu görülmüĢ ve kodlama anahtarının kabul edilebilir bir düzeyde çıkması araĢtırmanın güvenilir olduğunu göstermiĢtir.