Nicel Veri Toplama Tekniği İçin Örneklem Seçimi

Evren, bir araştırmada ele alınan konuya ait tüm analiz birimlerinin toplamına verilen isimdir (Yavan, 2014: 158). Çalışmamızın evrenini Eskişehir’de kimya sektörü, havacılık ve savunma sanayi ve lületaşı işlemeciliğinde faaliyet gösteren firmalar oluşturmaktadır. Bu üç sektörün evren büyüklüklerinin belirlenmesinde öncelikle sektörlerin NACE kodları dikkate alınmış, bu kodlara göre ilgili kurumlardan firma

118 bilgileri temin edilmiştir. Fakat sektörlerin ileri-geri bağlantıları dikkate alındığında NACE kodlarının yetersiz olduğu görülmüş, bu durumda sektörlerle ilgili yerel kurum ve kuruluşlardan da veri ve bilgi temini yapılmıştır; kimya sektöründe evren büyüklüğü ESO (Eskişehir Sanayi Odası); havacılık ve savunma sanayinin evren büyüklüğü ESO ve ESAC (Eskişehir Aviation Cluster/Eskişehir Havacılık Kümelenmesi); lületaşı işlemeciliğinde evren büyüklüğü Eskişehir Esnaf ve Sanatkarlar Odası Saatçiler Odası Başkanlığı ve Eskişehir Lületaşı El Sanatları Derneği kayıtlarına göre belirlenmiştir.

Kimya sanayi NACE Rev. 2 sınıflandırmasında 20, 21, 22 kodları ile temsil edilmektedir (Çizelge 4.1).

Çizelge 4.1: ISIC ve NACE sınıflandırmalarına göre kimya sanayi.

Bölüm ISIC NACE

Rev. 3 Rev. 4 Rev. 1 Rev. 2

Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı 25 20 24 20

Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzeme İmalatı

21 21

Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı 24 22 25 22

Kaynak: Duru 2014: 7.

Eskişehir Sanayi Odasına bu kodlarla kayıtlı toplam 66 firma (2015 yılı kayıtları) bulunmaktadır. Dolayısıyla bu sayı aynı zamanda kimya sektörünün evren büyüklüğünü ifade etmektedir. Ancak saha çalışması esnasında 6 firmanın faaliyetlerini durduğu tespit edilmiş olup evren büyüklüğü 60 firmaya düşmüştür.

Eskişehir’de havacılık ve savunma sanayi alanında faaliyet gösteren firmalar, 2011 yılında ESO’nun öncülüğü ve lider firmaların katkıları ile ESAC çatısı altında toplanmıştır. Derneğin 2016 yılı itibariyle toplam 34 üyesi vardır. Bu üyelerden 4 tanesi akademik, 3 tanesi ise kurumsal üyeler olup firma tüzel kişiliğine sahip değillerdir. 1 firma dernek üyesi olmasına rağmen sektörle ilişkisi yoktur, 1 firma da faaliyetlerini durdurmuştur. 4 firma ise Eskişehir dışında faaliyet göstermektedir. Dolayısıyla derneğe üye olup Eskişehir’de aktif olarak faaliyet gösteren toplam firma sayısı 21’tir.

119 Şekil 4.1: Karma araştırma yöntemine göre araştırmanın tasarlanması ve aşamaları.

Ayrıca, ESAC üyesi firmaların Nace Rev 2.6 digitli sınıflandırması ile ESO’dan alınan üye listesi karşılaştırılmıştır.Kodları birbiri ile ilişkili firmaların web sayfaları incelenmiş, 9 tanesinin sektörle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Saha çalışması

Literatür Taraması

Araştırma Probleminin Belirlemesi

Araştırma Sorularının ve/veya Hipotezlerinin Oluşturlması

Kurama ve Araştırma Yöntemlerine Uygun Olarak Tasarım Yapılması

Veri Toplama Tekniklerinin Belirlenmesi

Birincil Veriler

Nicel Veri Toplama Teknikleri

Yapılandırılmış Görüşme/Anket

Anket Formunun Hazırlanması

Verilerin Toplanması

Veri Analizi

Bulguların Yorumlanması

Nitel Veri Toplama Teknikleri

Yarı Yapılandırılmış Görüşme Görüşme Sorularının

Hazırlanması

Birinci Görüşmeler

Verilerin Çözümlenmesi ve Analizi

İkinci Görüşmeler

Verilerin Çözümlenmesi ve Analizi

Bulguların Yorumlanması

İkincil Veriler

İstatistikler

Raporlar

Bültenler

Rapor

Bulguların Denetlenmesi Amacıyla Son Görüşmelerin Yapılması

120 esnasında bu durum teyit edilmiştir. Böylece sektörde doğrudan ve dolaylı olarak faaliyet gösteren firma sayısı 30 olarak tespit edilmiştir. Bu sayı aynı zamanda sentetik bilgi tabanlı havacılık ve savunma sanayinin de evrenini oluşturmaktadır.

Sembolik bilgi tabanına sahip lületaşı işlemeciliği NACE Rev. 2 sınıflandırmasında 23.70.02. kodu ile temsil edilmektedir. Lületaşı sektöründe faaliyet gösteren firmalar Esnaf ve Sanatkârlar Odası bünyesindeki Saatçiler Odasına kayıtlı bulunmaktadırlar. Oda kayıtlarına göre Eskişehir genelinde sektörde faaliyet gösteren 28 firma/kişi bulunmaktadır. Ayrıca sektörde faaliyet gösteren kişiler/firmalar Eskişehir Lületaşı El Sanatları Derneği çatısı altında bir araya gelmişlerdir. Derneğin kayıtlı üye sayısı 100 kişidir. Ancak, dernek başkanından alınan bilgilere göre 100 üyenin tamamı ya gerçek kişilerden oluşmamakta ya da lületaşı ile iltisakları bulunmamaktadır.

Özellikle önceki yönetimlerin, dernek genel kurulunda başkan seçilebilmeleri için bu kişileri üye yaptığı belirtilmiştir. Derneğe kayıtlı olup, lületaşı el sanatları ile ilgilenen kişi sayısının yaklaşık 40-50 kişi civarında olduğu dernek başkanı tarafından beyan edilmiştir. Sahada yaptığımız çalışmalar esnasında halen aktif olarak bu sektörde faaliyet gösteren kişi sayısının da 40 civarında olduğu tespit edilmiştir.

Örneklem, bir araştırmacının araştırmaya konu olan üyelerinin oluşturduğu evren içinden belli kurallara bağlı olarak seçtiği ve evrene genellediği daha küçük bir örnek olaylar kümesidir (Yavan, 2014; Neuman, 2012; Punch, 2011). Örneklemin iki temel kuralı vardır: tarafsızlık ve temsiliyet. Tarafsızlık, evrendeki her bir birimin örnekleme seçilmede eşit şansa sahip olması; temsiliyet ise, örneklemden alınan bilgi ile evrenin sayımından elde edilen bilginin aynı olmasını ifade etmektedir. Yani, her bir örneklemin mümkün olduğunca evreni temsil etmesi gerekir (Yavan, 2014: 159).

121 Çalışmamızda araştırmaya konu olan üç sektöründe evren büyüklükleri dikkate alındığında evren içindeki her bir üye çalışmanın doğal örneklemini oluşturmaktadır.

Böylece hedef kitledeki her birey ankete dahil edilerek, örneklem yöntemlerinden ve örneklem kümesinden kaynaklanan örnekleme hatası minimuma indirilmiş (Baş, 2013), örneklem seçiminin iki temel kuralı olan temsiliyet ve tarafsızlık ilkelerine (Yavan, 2014) de bağlı kalınmıştır.

Eskişehir’de faaliyet gösteren kimya sektöründeki toplam 60 firmanın tamamı ile iletişime geçilmiş, her birine ayrı ayrı e-mail üzerinden anket formları gönderilmiştir.

Fakat e-mail ile gönderilen anketlerden dönüş alınamamıştır. Anketlerin tamamı sahada bizzat araştırmacının kendisi tarafından randevu alınarak yüz yüze gerçekleştirilmiştir.

Randevu veren ve görüşme talebimizi kabul eden toplam 29 firma ile anket çalışması yapılmıştır. Ankete katılan firmaların evrene oranı % 48,3’tür. Gerek temsil gücü gerekse tarafsızlık ilkesi açısından bu oranın oldukça yüksek olduğu söylenebilir.

Havacılık ve savunma sanayisinde evrendeki bütün firmalara tıpkı kimya sektöründe olduğu gibi e-mail ile anket iletilmiş, cevap alınamayınca saha çalışması yapılmıştır. 30 firmanın tamamı ile ya yüz yüze ya da telefon ile görüşülmüş, çalışmaya katkı sunacağını beyan eden 22 firma ile yüz yüze görüşülerek anketteki sorulara cevap vermeleri sağlanmıştır. Örneklemin evrene oranı ise % 73,3’tür. Ayrıca, görüşme talebimizi çeşitli gerekçelerle kabul etmeyen¹⁸, ancak anket formumuzu alarak daha sonra göndereceklerini beyan eden 4 firmaya anket formları bırakılmıştır. Sonrasında ısrarla takip edilmesine rağmen bu firmalardan geri dönüş olmamıştır.

18 Bu firmalardan biri olan TEİ görüşme taleplerimizi çevirmiş, e-mail olarak anketi doldurmayı kabul etmişlerdir. Fakat ısrarlarımıza rağmen anket ile ilgili geri dönüş alınamamıştır. Diğer taraftan TEİ ölçek olarak evrendeki diğer firmalardan çok daha büyük olduğu için örneklemden çıkraılması uygun görülmüştür.

122 Lületaşı işlemeciliğinde faaliyet gösteren ve bir internet ya da e-mail adresine sahip kişi ya da firmalara diğer iki sektörde olduğu gibi internet üzerinden ulaşılmaya çalışmıştır. Fakat sektörde faaliyet gösteren kişi ve firmaların çok azının web sitesi ve mail adresi tespit edilmiş, bunların önemli bir kısmının ise aktif olarak kullanılmadığı görülmüştür. Bu nedenle sektörde faaliyet gösteren yaklaşık 40 civarındaki firmaya/kişi doğrudan ulaşılmaya çalışılmış, 35 tanesi ile temas kurulmuş ve 30 tanesi tarafından yüz yüze görüşme tekniği ile araştırmacı tarafından anket formlarının doldurulması sağlanmıştır. Sektörde faaliyet gösteren firmaların/kişi % 87,5’ine ulaşılmış olup, örneklemin evrene oranı % 75’tir.