Değişkenlerin Operasyonel Hale Getirilmesi

Yeniliğin bağımlı değişken olduğu yeniliğin coğrafyası ile ilgili çalışmalarda (Crescenzi vd., 2016; Lööf ve Navavi, 2015; Rigby, 2015; Aldieri, 2013; Kogler, 2010;

Fischer, Scherngell ve Jansenberger, 2006; Acs ve Varga, 2002), genellikle patent, Ar-Ge harcamaları, Ar-Ar-Ge personeli ve beşeri sermaye gibi yenilik göstergeleri adı verilen parametreler kullanılmaktadır. Fakat bu göstergeler ya da parametreler yeniliği girdi-çıktı ilişkisi bağlamında ele almakta, süreçten ziyade sonuca odaklanmaktadırlar.

Ayrıca, yenilik göstergeleri dediğimiz parametrelerin bir takım kusurlarının ya da eksikliklerinin de bulunduğunu Bölüm 2.3.4.4’te ifade edilmiştir. Bu çalışma hem yapıya hem de sürece odaklanmakta olup, Oslo Kılavuzu (2006)’nda belirtilen hedef yaklaşımı benimsenmiştir (Bknz. Bölüm 2.3.3.3). Yapının inşası süreç ve süreci etkileyen faktörler ile gerçekleşir. Bu nedenle yapıyı sadece yenilik çıktısı olan patent ve diğer ikincil göstergeler üzerinden inşa etmek, çalışmaları sınırlandırmakta ve belli bir kalıba sokmaktadır. Bilgi ve öğrenmenin coğrafyasının keşfedilmesi amacıyla diğer çalışmalardan farklı olarak (Çizelge 4.3) bu çalışmada değişkenler geliştirilen ölçekle ile ölçülmüştür.

Ölçekte, bağımlı değişkenlerin belirlenmesi için 3 bölüm oluşturulmuştur (EK-1). Firma ile ilgili genel bilgilerin ardından ilk bölüm yenilik bağımlı değişkenine

133 ayrılmıştır. Bu bölümde açık uçlu sorular sorulmuş, yenilik çıktılarına yönelik olarak firmanın sahip olduğu veya başvurduğu patent, faydalı model, marka ve endüstriyel tasarımların sayısını belirtmeleri istenmiştir. Ayrıca TPMK’ndan elde edilen veriler ile anketten elde edilen veriler firma ölçeğinde karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Yine bu bölümde yeniliğe ilişkin ikinci bir ölçek oluşturulmuş firmaların son üç yıl içinde gerçekleştirdiği ürün, süreç pazarlama ve örgütsel yeniliklerin sayısı sorulmuştur.

Böylece her iki sorunun toplamı yenilik bağımlı değişkeninin göstergesi olarak kabul edilmiştir.

İkinci ve üçüncü bölümde bilgi ve öğrenme bağımlı değişkenlerinin tespiti için 5’li likert tipi bir ölçek geliştirilmiştir. Bilgi bağımlı değişkeninin ölçüldüğü ikinci bölüm 14 madde oluşturulmuştur. Öğrenme bağımlı değişkeninin ölçüldüğü üçüncü bölümde ise yine aynı ölçek kullanılarak 10 madde oluşturulmuştur. Bu maddeler daha sonra faktör analizine tabi tutularak faktör grupları oluşmuştur. Oluşan bu faktör grupları bilgi ve öğrenme bağımlı değişkeninin alt değişkenleri olarak ele alınmış ve sonraki analizlerde kullanılmışlardır.

Yakınlık türlerinin çalışmanın bağımsız değişkenleri olduğunu belirtmiştik.

Yakınlık türleri içerisinde operasyonel hale getirilmesi en kolay olanı belki de coğrafi yakınlıktır. Coğrafi yakınlık literatürde en eski ve en yaygın olarak kullanılan değişkendir. Literatürde coğrafi yakınlığın üç şekilde operasyonel hale getirildiği görülmektedir. Birincisi Ejermo ve Karlsson (2006)’un yaptığı gibi seyahat sürelerine göre yapılan ölçme işlemidir. İkincisi Broekel ve Boschma (2012)’ın yaptığı gibi iki firma arasındaki coğrafi uzaklığın kilometrelerinin logaritmalarının hesaplanması yoludur. Üçüncüsü ve literatürde en yaygın olanı ise bir küme veya sanayi bölgesinde

134 faaliyet gösteren firmalar veya aktörler bir ön kabulle coğrafi olarak yakın kabul edilmişlerdir.

Çizelge 4.3: Yeniliğin coğrafyası ile ilgili bazı çalışmaların temel özellikleri.

Yazar-Tarih Evren Yöntem Konu Bulgular

Jonsson, (2002). İsveç’teki İDEON Bilim Parkı

Nitel Küme-Yakınlık Diğer firmalara coğrafi olarak yakın olmak önemlidir.

Networkler ve prestijli bir çevrede bulunmak firmalar için avantajlar sağlamaktadır.

Romijn ve Albu (2002)

İngiltere’de Küçük Yüksek Teknolojili Firmalar

Nicel Network- Yakınlık-İnovasyon

Etkili etkileşim, ilişkilerin sıklığı ve devamı için coğrafi yakınlık gerekli ve önemlidir. Tedarikçilerle etkileşim hem temel hem de artımsal yeniliğe katkı sağlamaktadır.

Wetering (2006) Hollanda’daki Küçük Yazılım Firmaları

Nicel Yığılma-Mekansal Yakınlık

Hollanda’nın çeşitli bölgeleri arasında yığılma ekonomilerinin etkisi önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Yığılmaların olduğu alanlarda firmaların performansı daha yüksektir.

Sen, (2007) A.B.D. Bio-İlaç Sektörü

Nicel Network Dış kaynaklı firmaların çeşitli teknik aktivitelerle yeni ürün geliştirmeyi desteklemekte ve bu firmaların çoğu araştırma partnerleri ve dış tedarikçilerin networküyle çalışmaktadır.

Martin (2012) İsveç Nuts 2 Bölgeleri

Karma Bilgi Tabanı-BİS/RIS

Analitik endüstriler bilginin yerelleşmiş kaynaklarına daha az güvenir, sembolik endüstriler kısmen kültürel bilginin bağlam bağımlılığının bir sonucu olarak yerelleşmiş bilgi networklerine daha derin bir şekilde gömülüdür.

Boschma ve Broekel (2012)

Hollanda Havacılık Sanayi

Nicel Yakınlık-İnovasyon

Diğer yakınlık türlerinin kontrolü ve network yapısının devam ettirilebilmesi için coğrafi yakınlık çok önemlidir. Coğrafi, sosyal ve bilişsel yakınlık firmaların yenilik performansında önemlidir. Özellikle coğrafi ve sosyal yakınlık yeniliği pozitif yönde, bilişsel yakınlık negatif yönde etkilemektedir.

Liu, Chaminade, Asheim, (2013)

İskandinavya Merkezli İki Küresel Firma

Karma Network-Bilgi Tabanı

En önemli networkler yerel ar-ge iştirakçileri ve merkez ar-ge departmanları arasındaki ilişkilerden oluşmaktadır. Analitik sektörler daha fazla küreselleşme eğilimindedir.

Lee, (2013) A.B.D. Buffalo Niagara Medikal Kampüs

Nicel Network Akademik yenilikçilik akademi-sanayi networküyle ilişkilidir. Araştırmacılar arasındaki akademik ilişkiler, akademi-sanayi işbirliğine göre daha az yenilik doğurur.

Pastor vd. (2013) Kösice/Slovakya Yazılım Sektörü

Nitel Bilgi Tabanı- İnovasyon

Analitik bilgi tabanına sahip bir sektörde, her ne kadar yerel gömülülük olsa da özellikle yenilik süreçlerinde dışsal bilgi kaynakları ve dışsal bilgiye erişim çok önemlidir.

Howell, (2014) Çin İmalat Sanayi Nicel Yığılma Ekonomileri ve İnovasyon

Katı kurumsal yapı öğrenme ve yenilik için riskler barındırmaktadır.Devlet müdahalesi azaltılmalı, örtük bilgi için pozitif dışsallıklar ve kurumsal yapı geliştirilmelidir.

Grillitsch, ve Trippl (2014)

Avusturya Otomotiv Sektörü

Nicel Bilgi Tabanı-İnovasyon

Sentetik bilgi tabanında yeniliğin kaynağı müşterilerdir, rakiplerin, tedarikçilerin, üniversite ve ar-ge kurumlarının firmaların bilgi edinimlerinde çok önemli olmadıkları bilgisine ulaşmışlardır

Yazar tarafından oluşturulmuştur.

135 Araştırmaya konu olan sektörlerden lületaşı işlemeciliği Atlıhan çevresinde adeta bir küme hüviyeti kazandığı, diğer iki sektöründe OSB’de konumlandıkları dikkate alınacak olursa (Şekil 4.2 ve 4.3), üçüncü yol bu çalışma için tercih edilmiştir.

Ancak firmaların mekânsal yakınlık sonucu elde ettiği dışsallıkları tespit etmek maksadıyla anket formunda 5’li likert ölçekte 8 madde yer almıştır.

Sosyal yakınlık; bilgi transferi ve yenilik sürecinde önemli bir değişken olmasına karşın literatürde en az kullanılan değişken olduğu görülmüştür (Huber, 2012).

Gerek sosyal yakınlığın bağlamsal olması gerekse sosyal tanımının genişliğinden dolayı ölçülmesi oldukça zordur. Ancak, anket formu sayesinde bu zorluk bir ölçüde aşılmaya çalışılmıştır. Boschma ve Frenken (2015) sosyal yakınlığı hem örgüt içi hem de örügütlerarası olarak iki boyutta değerlendirmişlerdir. Fakat bunun nasıl operasyonel hale getirileceği ile ilgili bir öneri sunmamaktadırlar. Bu durumdan yola çıkarak 5’li likert ölçekte hem örgüt içi hem de örgüt dışı sosyal yakınlığı ölçmek için 8 madde oluşturulmuştur. Aynı maddelerin kullanıldığı iki boyut için sosyal yakınlığın derecesi ve aktörler arasındaki sosyal yakınlığın türü belirlenmeye çalışılmıştır.

Bilişsel yakınlık; aynı bilgi tabanındaki sektörlerde, aktörlerin bilgi seviyesinin derecesi olarak ifade ettiğimiz bilişsel yakınlık bağımlı değişkeni de diğer değişkenler gibi anket formu ile belirlenmiştir. Anket formundaki 6 madde aktörlerin hem firma içi hem de firma dışı bilişsel yakınlıklarını ortaya çıkaracak şekilde sıralanmıştır.

Örgütsel yakınlık; örgütsel yakınlık hem firma içindeki faaliyet ve düzenlemeleri hem de firmalar arasındaki düzenlemeleri kapsamaktadır. Her sektörün kendine özgü örgüt içi ve örgütler arası düzenlemeleri ve etkinlikleri bulunmaktadır. Bu

136 düzenleme ve etkinlikler ölçekteki 10 madde ile ölçülüp firma içi ve dışı örgütsel düzenlemelerin bağımlı değişkenlere etkisi araştırılmıştır.

Kurumsal yakınlık; Gerek formel gerekse informel kurumların da bağımlı değişken üzerindeki etkisi geliştirilen ölçek ile tespit edilmiştir. Kurumsal yapının daha sağlıklı bir şekilde ortaya çıkarılması için sorular iki boyut altında dizayn edilmiştir.

İnformel kurumlar ile ilgili 2’si açık uçlu soru ve 8 madde, formel kurumların bağımlı değişkenlere etkisini tespit edebilmek için ise 17 madde geliştirilmiştir.

Bağımsız değişkenleri oluşturan bu maddeler bağımlı değişkenlerde olduğu gibi faktör analizine tabi tutulmuştur. Analiz sonucu her bir bağımlı değişken altında oluşan faktör grupları 5 ana bağımsız değişkenin alt değişkenleri olarak değerlendirilmiş ve sonraki analizlerde bu şekilde kullanılmışlardır.