New York Borsası Kurumsal Yönetim Standartları ile Avrupa Birliğ

New York Borsası kurumsal yönetim standartlarının odak noktası yönetim kuruludur. Bu nedenle kurumsal yönetim uygulamalarında hukuksal düzenlemelerin etkisi yönetim kurulu ile ilgili aşağıda belirtilen başlıklarda görülmektedir.

i. Yönetim kurulunun sorumlulukları ii. Yönetim kurulu üyelerinin nitelikleri

136 iii. Yönetim kurulu komiteleri

iv. Yönetim kurulu üyelerinin hak ve menfaatleri v. Şirketin iş ve etik kuralları

vi. Şirketin web stiesinin bulunması

Gerek New York Borsası kurumsal yönetim standartlarında gerekse AB direktif ve tavsiye kararlarında faaliyetlerinin ve finansal durumunun gözetilmesi sorumluluğu yönetim kuruluna verilmiştir (örneğin, yönetim kurulunun finansal konulardaki sorumluluğunu düzenleyen 27 Ekim 2004 tarihli AB direktifi gibi). Yönetim kurulunun sorumluluğunu yerine getirebilmesi için bağımsız ve icracı olmayan yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulunda çoğunlukta olması gerektiği konusunda görüş birliği vardır.

Yönetim kurulu bu sorumluluklarını yönetim kurulu komiteleri kanalı ile yerine getirmektedir. Hem New York Borsası standartlarında hem de AB tavsiye kararlarında yönetim kurulunun her üç komitesi belirtilmiştir. Yakınsamada, hukuksal düzenlemelerin en büyük etkisi denetim komitesinde götülmektedir. Denetim komitesi kurulması Avrupa Birliği’nde de tavsiye kararı olarak değil, direktifle düzenlenmiştir.

CEO ve icracı yönetim kurulu üyelerinin hak ve menfaatlerini düzenleyen hükümlerde de bir yakınsama görülmektedir. AB’de bu konu tavsiye kararı (2004/913/EC) şeklinde düzenlenmiştir. Hak ve menfaatler konusu, şirketler hukukunu ilgilendiren bir konu olduğu ve her üye ülkenin kendi ticaret kanunu olduğu için AB bu konuda bir direktif yayınlamamış, tavsiye kararı ile yetinmiştir.

Şirketlerin web sitelerinin olması, iş ve etik kurallarının yayınlanması konularınında da şeffaflık ve hesap verebilirlik açısıdan bir yakınsama olduğu görülmektedir.

En büyük farklılık, New York Borsa’sında kurumsal yönetim ilkelerinin zorunlu olması, AB’de üye ülkelerin yayınladığı kurumsal yönetim kodlarına uyulmasının “uy, uygulamıyorsan açıkla” prensibinin hakim olmasıdır. Bir diğer önemli farklılık, New York Borsası şirketlerinin kendi kurumsal yönetim ilkelerini yayınlamalarını isterken (madde 3003A-09), Avrupa Birliği’nde şirketlerin, ait oldukları ülkelerin veya tercih ettikleri başka kurumsal yönetim kodlarına uyum beyanlarını açıklamaları istenmektedir. Ancak, bunun

137

yerine yönetim kurullarının görev ve sorumlulukları ve çalışma yönetmelikleri belirtilmiştir.

Aşağıdaki tabloda, NewYork borsası kurumsal yönetim standartları ile AB’de kurumsal yönetim ilkelerinin temelini oluşturan direktif ve tavsiye kararlarının detaylı karşılaştırılması sunulmuştur.

138

Tablo 16. New York Borsası Kurumsal Yönetim Standartları ile Avrupa Birliği Kurumsal Yönetim Tavsiye Kararlarının Karşılaştırılması

Kurumsal Yönetim Đlkeleri Avrupa Birliği Direktifler New York Borsası

Kararın Niteliği “Uy, Uygulamıyorsan Açıkla” Tavsiye Kararı Hukuken Zorunlu

Yönetim Kurulu

Đcracı olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri

Đcracı olan ve olmayan üye sayısı bir diğerinin karar mekanizmasını etkilemeyecek oranda olmalıdır.

Çoğunluğu Đcracı olmayan üyelerden oluşmalıdır. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri Yönetim kurulu üyeleri ile ilgili önemli (maddi) bir çıkar

çatışmasında, çözüm getirecek sayıda bağımsız yönetim kurulu üyesi olmalıdır.

Çoğunluğu (Đcracı olmayan ve) bağımsız üyelerden oluşmalıdır

Yönetim Kurulu Başkanı /CEO Ayrı kişiler olmalıdır. Đki kademeli yönetim kurulunda, CEO görevinden ayrıldıktan hemen sonra gözetim kurulu başkanı olmamalıdır.

CEO ve yönetim kurulu başkanının ayrı kişiler olması gerektiğine dair herhangi bir şart bulunmamaktadır.

Yönetim Kurulu Komiteleri Atama, hak ve menfaatler ve denetim komitesi kurulmalıdır. Ancak şirketler uygun görürlerse, daha az sayıda komite kurabilirler.

Atama, hak ve menfaatler ve denetim komitesi kurulması zorunludur.

Yönetim Kurulunun Kendi Kendini Değerlendirmesi

Yönetim kurulu yılda bir defa kendi performansını değerlendirir. Yönetim kurulu yılda bir defa kendi performansını değerlendirir.

Şeffaflık ve Đletişim Yönetim kurulu yılda bir defa kurumsal yönetim yapısı hakkında kamuya bilgi verir.

CEO’lar her yıl, kurumsal yönetim uygulamaları ile ilgili olarak maddi bir sapma olmadığına dair borsaya yazılı beyanda bulunmak zorundadırlar.

Atama ve Görevden Alma Đcracı üyeler, ülke kanunlarının el verdiği maksimum süreler için atanır.

Đcracı üyeler atama komitesi tarafından seçilir. Nitelikler ♦ Yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirecek bilgi,

deneyim ve sağduyuya sahip olması beklenir.

♦ Denetim komitesi üyelerinin, şirketin faaliyet konusuna uygun, muhasebe ve finans konularında bilgili olmaları gereklidir.

♦ Yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirecek bilgi, deneyim ve sağduyuya sahip olması beklenir.

♦ Denetim komitesi üyelerinin, şirketin faaliyet konusuna uygun, muhasebe ve finans konularında bilgili olmaları gereklidir. Oryantasyon Eğitimi Yönetim kurulu üyeleri şirketin yapısı ve faaliyetleri hakkında

eğitime tabi tutulurlar.

Yönetim kurulu üyeleri şirketin yapısı ve faaliyetleri hakkında eğitime tabi tutulurlar.

Göreve Bağlılık Yönetim kurulu üyeleri, işlerine sorumluluklarının gerektirdiği özeni göstermeli ve zamanı ayırmalıdırlar. Bu nedenle atandıkları zaman, diğer görevleri hakkında kamuya bilgi verilmelidir.

Yönetim kurulu üyeleri, işlerine sorumluluklarının gerektirdiği özeni göstermeli ve zamanı

ayırmalıdırlar. Bu nedenle atandıkları zaman, diğer görevleri hakkında kamuya bilgi verilmelidir Bağımsızlık Bir yönetim kurulu üyesinin bağımsız addedilebilmesi için,

kendisinin, ailesinin ve diğer akrabalarının şirketle herhangi bir iş

SEC tarafından onaylanmış New York Borsası’nın kuralları “bağımsızlık” kavramını; “yönetim kurulu

139

Kurumsal Yönetim Đlkeleri Avrupa Birliği Direktifler New York Borsası

ilişkisi içinde bulunmaması gerekir. Bu şekilde yönetim kurulu üyesinin kararlarında çıkar çatışmasının önüne geçilir.

Hangi üyelerin bağımsız yönetim kurulu üyesi olduğu her yıl kamuya açıklanır.

tarafından kurul üyesinin borsaya kote şirketle hiç bir maddi bağının bulunmadığına dair bir karar

alınmadıkça o üye bağımsız kabul edilemez”

şeklinde tanımlamaktadır.

Yönetim kurulu üyelerinin bağımsızlığını tespit etmek için bağımsızlık testi vardır.

Yönetim Kurulu Komitelerinin Ortak Özellikleri

Yönetim kurulu komiteleri küçük şirketlerde en az 2, büyük

şirketlerde en az 3 üyeden oluşmalıdır.

Başkan ve üyelerin seçiminde sağduyu hakim olmalıdır. 80 Komiteler, şirketteki yöneticilerden istedikleri bilgileri alabilmeli,

şirket kaynaklarını kullanabilmelidirler.

Komite toplantılarına diğer yönetim kurulu üyeleri ancak, komitenin davet etmesi halinde katılmalıdırlar.

Komitelerin bir faaliyet planı/çerçevesi olmalı ve faaliyetleri hakkında yönetim kuruluna düzenli olarak bilgi vermelidirler. Komitelerin, çalışma planları, üyeleri, toplantıları, toplantılara hangi komite üyelerinin katıldığına ilişkin bilgi, şirket faaliyet raporunda yer almalıdır. Özellikle, denetim komitesi raporunda, komitenin, yapılan bağımsız denetim hakkındaki görüşü, üyelerin bağımsızlığı hakkında bilgiye yer verilmelidir.

Komite başkanı, hissedarlar ile doğrudan iletişim içinde olabilmelidir. Bu iletişimin nasıl yapılacağı, komite faaliyet çerçevesinde belirtilir.

Komitelerde herhangi bir sayı belirtilmemiştir. Komitelerin bütün üyeleri bağımsız olmalıdır. Başkan ve üyelerin seçiminde sağduyu hakim olmalıdır.

Komiteler, şirketteki yöneticilerden istedikleri bilgileri alabilmeli, şirket kaynaklarını kullanabilmelidirler.

Komite toplantılarına diğer yönetim kurulu üyeleri ancak, komitenin davet etmesi halinde katılmalıdırlar. Komitelerin bir faaliyet planı/çerçevesi olmalı ve faaliyetleri hakkında yönetim kuruluna düzenli olarak bilgi vermelidirler.

Komitelerin, çalışma planları, üyeleri, toplantıları, toplantılara hangi komite üyelerinin katıldığına ilişkin bilgi, şirket faaliyet raporunda yer almalıdır. Özellikle, denetim komitesi raporunda, komitenin, yapılan bağımsız denetim hakkındaki görüşü, üyelerin bağımsızlığı hakkında bilgiye yer verilmelidir

Atama Komitesi Đki kademeli yönetim kurulunda, atama komitesi gözetim kurulu içinden oluşturulmalıdır.

Atama komitesi yönetim kurulunun bağımsız yönetim kurulu üyeleri arasından seçilir.

80

140

Kurumsal Yönetim Đlkeleri Avrupa Birliği Direktifler New York Borsası

Denetim komitesinin en azından çoğunluğu bağımsız, icracı olmayan üyelerden, iki kademeli yönetim kurulunda ise gözetim kurulu üyelerinden oluşmalıdır. Eğer şirket, atama komitesinin içinde, azlık olmak kaydı ile bağımsız olmayan üyelerin de bulunmasını uygun görüyorsa, bu durumda CEO’da komitede yer alabilir.

Atama komitesi, yönetim kurulunda yer alacak üyeleri belirler ve yönetim kuruluna tavsiyede bulunur, ayrıca şirketin üst düzey yöneticilerinin seçilmesi ve atanması konusundaki yönetim kurulu politikalarının tespitinde de rol alır. Komite yedekleme

planlaması da81 yapar.

Komite yönetim kurulu üyelerinin seçiminde üst yönetimin ve hissedarların önerilerini dikkate alır. Komitenin bu önerileri dikkate almaması durumunda, eğer ülke kanunları müsaade ediyorsa, hissedarlar, yönetim kurulu aday önerilerini genel kurula getirebilirler.

Yönetim kurulu üyesi olacak adayların niteliklerini belirler, genel kurulun onayına sunulmak üzere yönetim kurulu aday üyelerini seçer, şirketin kurumsal yönetim prensiplerini hazırlar.

Yönetim kurulunun, üst yönetimin faaliyetlerinin değerlemesini gözetir ve kendi çalışmalarına ilişkin yıllık performans değerlemesi raporunu hazırlar.

Hak ve Menfaatler Komitesi Hak ve menfaatler komitesinin tamamı icracı olmayan üyelerden veya gözetim kurulu üyelerinden oluşmalıdır. En azından çoğunluğu da bağımsız olmalıdır.

Komite icracı üyeler veya iki kademeli yönetim kurulunda icra kurulu üyelerinin performansa bağlı maddi hakları, emeklilik tazminatları, işten ayrılma tazminatları, hisseler veya hisseye dayalı opsiyonlar gibi (maddi) hak ve menfaatleri ile ilgili olarak yönetim kuruluna tavsiye de bulunur. Komite bu konuda görüş almak üzere danışmanlar tutabilir.

Hak ve menfaatler komitesi üyelerinin tamamı bağımsız üyelerden oluşur. Komitenin amacının ve sorumluluklarının yer aldığı yazılı bir tüzüğü bulunmalıdır.

Komite şirket hak ve menfaatlerinin belirlenmesi için

şirketin hedeflerini ve amaçlarını inceler. Bu inceleme sonucunda Komite ya tek başına veya yönetim kurulundaki diğer bağımsız üyelerle birlikte CEO’nun alacağı hak ve menfaatleri yönetim kurulunun onayına sunar. SEC tarafından talep edilen 10- K raporunda veya şirketin yıllık genel kurul vekalet formlarında bu konuda yer alacak raporunu

81

141

Kurumsal Yönetim Đlkeleri Avrupa Birliği Direktifler New York Borsası

hazırlar. Ayrıca kendi çalışmalarına ilişkin yıllık performans değerlemesi raporunu hazırlar.

Denetim komitesi Denetim komitesinin tamamı icracı olmayan üyelerden veya

gözetim kurulu üyelerinden oluşmalıdır. En azından çoğunluğu da bağımsız olmalıdır.

Denetim komitesi;

•Mali tabloların bütünlüğünü, işletme tarafından kullanılan muhasebe sisteminin istikrarlı olmasını gözetir.

•Yılda en az bir defa iç kontrol ve risk yönetim sistemlerinin gözden geçirir.

•Đç denetim fonksiyonun etkin bir şekilde yürütülmesini temin eder.

•Dış denetim şirketinin seçilmesi konusunda yönetim kuruluna tavsiyede bulunur.

•Dış denetim şirketinin bağımsızlığını koruduğunu takip eder. Bu çerçevede denetim firması ile ilgili rotasyonun uygulanıp uygulanmadığını ve ödenen ücretleri takip eder.

•Denetim firmasının, işletmeye denetim dışı verdiği hizmetleri takip eder.

•Dış denetiminin etkinliğini gözden geçirir ve işletme üst yönetiminin dış denetim şirketinin önerilerine ne kadar duyarlı olduğunu takip eder.

Denetim kurulunun tamamı bağımsız yönetim kurulu üyelerinden oluşur. Bütün halka açık şirketlerin SEC’nin 10A-3 kuralının gerektirdiği şartlarda oluşturulmuş bir denetim komitesi olmalıdır. Komite yönetim kuruluna şirketin;

• Finansal raporların bütünlüğü;

• Kanun ve kurallara uyumu

• Bağımsız denetçinin (denetim firmasının) nitelikleri ve bağımsızlığı

• Đç denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ve bağımsız denetçilerin çalışmalarının gözetilmesi konularında yardımcı olur.

• Dış denetim şirketin seçilmesi, ücretinin tespiti, çalışmalarının takibi ve görevine son verilmesi konusunda doğrudan sorumludur.

142

4.5.2. New York Borsası Kurumsal Yönetim Standartları ile Alman Kurumsal