Nefsin Hilafında Bulunmak

Nefis büyük bir sihirbaz ve hilekârdır. Kurnazlığı ile kişinin işlediği kötü fiilleri güzel gösterir. Nefsin her işinin altında binlerce kötülük gizlidir. Planladığı daha büyük bir menfaati elde etmek için namaz kıldırır, oruç tutturur. Onun her zaman bir ikinci planı vardır. O, daima kişiyi felakete sürükler. O, iyi olan şeyleri bu kötüdür diyerek yapmamanı telkin eder. Bundan dolayı kurtuluşa erebilmek için her zaman nefsin dediklerinin zıddını yapmak lazımdır.⁶⁹⁰

“Nefsinin “Bu kötü” dediğine kulak asma. Çünkü onun işi hep zıddınadır.

Onun dediğinin zıddını yap. Âlemde peygamberin de vasiyetleri böyledir.⁶⁹¹

Aşağılık nefis eğer senden yüce bir kazanç dilese bile bu dilekte hile ve düzen vardır.⁶⁹²

“Nefsin sağ elinde tespih ve Kur’an vardır ama yeninde de hançer ve kılıç gizlidir. Onun mushafına, onun riyasına kanma… kendini onunla sırdaş, haldaş yapma!

Seni abdest al diye havuzun kenarına getirir de havuza, suyun ta dibine atıverir!”⁶⁹³

687 Mesnevî, V, 2470-2471. 688 Konuk, V, 284 689 Konuk, V, 464; VIII. 480. 690

Tâhiru’l-Mevlevî, VII, 726; Konuk, IV, 127,129; VI, 439; Mesnevî, II, 2273-2275, 2329, 3085; III, 4067.

691 Mesnevî, II, 2266-2267.

112

Nefis, sana görünüşte ana gibi müşfik davranır. Sen zannedersin ki benim iyiliğimi istiyor. Bilmezsin ki bu sevginin altında nefret gizlidir. Bu sevginin sonu dert ve sıkıntıdır. Bu sıkıntılara düşmemek ve genişliğe erebilmek için ana misali nefisten kaçmak lazımdır.⁶⁹⁴

Sana nefis içinden seslenerek istediğini yapmanı, ruh ve akıl sağlığın için en iyi olanın bu olduğunu söyler. Kendisini en maharetli doktor olarak takdim eder. Kişi ona kanıp istediklerini yaptı mı ona güler, onunla alay eder. Çünkü o, Âdem (as) ile Havva validemizi de bu ilaçtır, yiyin bununla sıhhat bulur ve ebediliğe erersiniz diye kandırmıştı.⁶⁹⁵

“Bu sana dertten, gamdan kurtulmak için bir ilaçtır” der. Âdem’e de buğday için

böyle demişti ya!”⁶⁹⁶

Nefis ve şeytan, doğanın kazı sudan çıkarıp yok etmek istediği gibi seni Hakk yolundan çıkarmak isterler. Kişiyi sahte ve geçici lezzetlerle kandırmaya çalışırlar. Gerçek lezzetlere ulaşabilmek için onlara kanmayıp onlardan uzak durmak gerekir.⁶⁹⁷

Nefis, sende bulunan mal, mülk, zekâ, güzellik ve hüner gibi sıfatlarını sana karşı kullanmak ister. Bu sıfatlar ise kılıç misalidir. Kişinin ölümüne sebep olur. Bunun için nefsin bu sıfatları kullanmasına fırsat vermemek lazımdır.⁶⁹⁸

“Kuvvetim, kudretim yok, iyiliğe meyledemiyorum. Bunu gördüm, düşmanımı da gördüm, derhal silahımı kırdım.

Bu suretle de onun bana üstün olmamasına, hançerimin kendime vebâl olmamasına

gayret etmiş oldum.”⁶⁹⁹

Nefsin, insanları yaptığı amelin güzelliğiyle aldatmasının en güzel örneklerinden biri de sahâbeyi kiramın hastalığı hadisesidir.⁷⁰⁰Yine Hz. Muaviye’yi namaza kaldırmak için çaba sarf etmesi de güzel bir örnektir. Hz. Muaviye, bunu niçin yaptığını sorduğunda namazı eda edip hayır işlemesini istediğinden dolayı olduğunu söyler. Hz. Muaviye,

şeytanın kötülüğü ve onun hiçbir hayra vesile olamayacağından deliller ortaya atar.

693 Mesnevî, III, 2554-2556.

694 Konuk, XI, 474.

695 Konuk, IX, 64, XI, 445; Mesnevî, VI, 1342.

696 Mesnevî, V, 157.

697

Konuk, V, 129; Mesnevî, III, 435-437.

698 Konuk, IX, 236.

699 Mesnevî, V, 666-667.

113

Şeytanda kendisini savunur. Ve nihayetinde şeytan gerçek maksadının ne olduğunu söyler:⁷⁰¹

“Bunun üzerine Azazil dedi ki: “Ey emîr, artık hilemi açığa vurayım. Eğer namazın fevt olsaydı gönlüne dert düşecek, ah ve figana başlayacaktın. O teessüf, o figan, o niyaz, yüzlerce zikirden, namazdan üstün olacaktır. Böyle bir ah, hicapları yakmasın diye korktum da seni, onun için uyandırdım.

İstedim ki öyle bir ah etmeyesin, bu suretle de o yola sahip olmayasın.

Ben hasetçiyim, işte böyle bir hasette bulumdum. Düşmanım; işim, gücüm, hile ve kinden ibarettir”⁷⁰²

Hz. Mevlânâ’nın anlatmış olduğu Ayyâzî hikâyesinde de bir kez daha görürüz ki nefis, kişinin en faziletli ibadet olan cihada gidip şehit olmanı ister. Ama bu iyiliğinin altında nefsin elde etmek istediği birçok menfaat gizlenmiştir.

“Ey nefis, doğru söyle, bu hilebazlık, nedir? Yoksa şehvete düşkün nefis, ibadete yanaşmaz bile.

Doğru söylemezsen üstüne saldırır, seni riyazatla adamakıllı sıkar, sıkıştırırım. O anda nefsim, içimden seslendi, dilsiz, ağızsız, fasih bir surette söz söylemekteydi: Beni her gün burada öldürüp duruyorsun. Canıma, kâfirlere yapılan eziyetleri yapıyorsun

Kimsenin hâlimden haberi yok.. Sen, beni uykusuz, yemeksiz öldürüp durmadasın Bari savaşta bir yarayla şu bedenden kurtulurum da halk da erliğimi, fedakârlığımı görür.”⁷⁰³

“Bir sûfî yolculuğu sırasında tekkeye uğrar. Zikir ve sohbetten sonra eşeğine de bakılmasını tembih eder. Sûfî her talimat verdiğinde hizmetçi “Lâ havle…” der ve biz bunları her zaman yapıyoruz, bizim işimizi bize öğretme gibi serzenişlerde bulunur. Yat vakti hizmetçi eşeği unutur, eşekte sabaha kadar aç, susuz kalır. Hizmetçi sabahleyin eşeği hatırlayınca hemen ahıra gider. Eşeğin semerini filan düzeltir, ancak eşek yolda sendelemeye başlar…”

“Gece sûfî, eşeği ölmüş gibi kötü rüyalar görür. Ancak hizmetçiye bir düşmanlığının filan olmadığını ve onun da kendisine böyle bir düşmanlık/yanlışlık yapmayacağını düşünerekten uyumaya devam eder…” Kişinin de nefse ve şeytana bir düşmanlığının

701 Konuk, IV, 263.

702 Mesnevî, II, 2780-2785.

114

olmadığını böyle olunca da onların kendisine bir düşmanlığının olmayacağını düşünmesi en büyük hatadır. Kişi nefsin yaptığı hiçbir işe ve söylediği hiçbir sözüne itimat edip güvenmemelidir.⁷⁰⁴

“Sonra tekrar “Lûtuf ve ihsan sahibi Âdem, İblis’e bir cefada bulundu mu ki?

İnsan; yılana, akrebe ne yaptı ki onlar, dâima insanı sokmak öldürmek isterler.

Kurdun huyu yırtıcılıktır. Bu haset de nihayet yaratılışta vardır demekte”⁷⁰⁵