Öğrencilerin çoğu sınıfa kendi çevrelerindeki dünyayla ilgili kavram yanılgıları ile gelirler. Kavram yanılgılarının ortaya çıkarılması ve ele alınması modern eğitim teorilerinde çok dikkat çekmektedir. Sınıflarda kavram yanılgıları genellikle belirlenmez. Oysa kavram yanılgılarının ele alınması öğrenme ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Kavram yanılgılarının değişmesi bazen çok zor olabilir. Kavram yanılgılarına öğrencinin kavram hakkındaki fikirleri ile sunulan bilgi arasında dengesizlik olduğunda meydan okunur. Öğrencilerin önbilgilerini ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için pek çok öğretim yöntemi kullanılabilir. Derse öğrencilere soru sorularak başlanabilir. KWL metot denilen bir yöntem izlenebilir. Bu metotta öğretmen dersi üç sorunun etrafında organize eder. 1) Konu hakkında ne biliyorsun? 2) Neyi merak ediyorsun? 3) Ne öğrendin? (Llewellyn, 2002; Bahar, 2003). Dersten önce çeşitli yayınlardan öğrencilerde görülen yaygın kavram yanılgılarına bakılıp ders sırasında öğrencilerin bu kavram yanılgılarına sahip olup olmadıkları kontrol edilebilir. Bu bölümde nükleik asitler ve protein sentezi konusunda görülen kavram yanılgılarından bahsedilmiştir.
Protein sentezi konusundaki en eski ve en bilinen çalışma Fisher’a aittir. Fisher (1985), farklı zamanlarda yaptığı çalışmalarında öğrencilerin çoğunda “translasyon sonucunda aminoasit oluşur” kavram yanılgısının olduğunu bulmuştur. Çalışmasında öğrencilere “Aşağıdaki moleküllerden hangisi translasyon ürünüdür?” diye sormuştur. Fisher ilk olarak bu soruyu 1972-1973 yıllarında genetiğe girişte sorduğunda öğrencilerin sadece %55’i doğru cevabı vermiş, geri kalan %45’i “aminoasit” cevabını vermiştir. Yıllar içerisinde ders kitaplarının, öğretim materyallerinin ve öğreticilerin değişmesine rağmen bu kavram yanılgısının inatla devam ettiğini belirtmektedir. 1976 yılında aynı soru Genetiğe Giriş dersinin finallerinde sorulduğunda, öğrencilerin %55,7’si doğru cevap verirken, %35,8’i “aminoasit” cevabını vermiştir. Benzer bir şekilde 1977’de tekrar sorulduğunda öğrencilerin sadece %50’si doğru cevabı vermiştir. Biyoloji öğrencilerinde yanlış cevap oranı genetik öğrencilerine göre daha yüksek
olmuştur. Biyoloji öğrencilerinin %75’i yanlış cevap vermiştir. Çoğunluk yine “aminoasit” cevabını verirken “mRNA” cevabını verenler de olmuştur.
Taştan (2005) lise 3. sınıf öğrencilerinin “Genetik Bilgi Taşıyan Moleküller” ünitesindeki kavram yanılgılarını belirlemiş ve bu kavram yanılgılarını kavramsal değişim metinleri ile birlikte verilen kavram haritaları ile giderilmesine çalışmıştır. Çalışma sonucunda kavramsal değişim metinleri ile birlikte verilen kavram haritalarıyla yapılan öğretimin geleneksel öğretim yöntemine göre daha başarılı olduğu görülmüştür. Çalışmada öğrencilerin nükleik asit ile nükleotit kavramlarını karıştırdığı, gen-DNA- kromozom-nükleotit kavramlarını büyüklük ilişkisine göre sıralayamadıkları görülmüştür. Öğrencilerin tRNA’nın mRNA tarafından sentezlendiği, DNA’nın aminoasitlerden meydana geldiği, RNA’ların ribozom tarafından sentezlendiği, protein sentezi sırasında DNA’nın kendini eşlediği şeklinde kavram yanılgılarına sahip oldukları tespit edilmiştir.
Koçakoğlu (2002) lise öğrencilerinin genetik kavramlardaki bilgi düzeyleri adlı çalışmasında öğrencilerin gen-DNA-kromozom-nükleotit kavramlarını büyüklük ilişkisine göre sıralayamadıklarını belirtmiştir.
Lewis (2005) protein sentezinin öğretilmesinde oyun kartlarını kullanmıştır. Öğrenciler oyun kartları ile protein sentezini tasvir ederken bir yandan da verilen çalışma kağıdındaki soruları tartışmışlardır. Çalışma sonunda öğrenciler etkinliğin hem eğlenceli hem de konunun anlaşılmasına yardımcı olduğunu belirtmişlerdir.
Temelli (2006) lise öğrencilerinin genetikle ilgili konulardaki kavram yanılgılarının saptanmasına yönelik çalışmasında öğrencilerde birçok kavram yanılgısı bulunduğunu tespit etmiştir. Kromozom, DNA ve gen kavramlarını büyüklük ilişkisine göre sıralamaları istendiğinde öğrencilerin sadece %63’ü bu soruya doğru cevap vermiştir. Bunun dışında öğrencilerde genin proteinlerden yapıldığı, genin kromozomlardan yapıldığı, genlerin sadece vücut hücrelerinde bulunduğu, genlerin sadece üreme hücrelerinde bulunduğu, kromozomların DNA’nın yapısında bulunduğu şeklinde kavram yanılgıları tespit edilmiştir.
Tatar ve Koray (2005) ilköğretim 8.sınıf öğrencilerinin “Genetik” ünitesi hakkındaki kavram yanılgılarının belirlenmesi konusunda çalışmışlardır. Ankara ilinde, üç ilköğretim okulunda 140 öğrenci ile çalışmışlardır. Veri toplama aracı olarak Lewis ve ark. (2000) tarafından geliştirilen, araştırmacılar tarafından Türkçeye uyarlanan
kavram belirleme anketi kullanılmıştır. Ankette öğrencilerin kromozom, organizma, hücre, çekirdek, DNA ve gen yapılarını büyükten küçüğe doğru sıralamaları istendiğinde sadece 3 öğrenci doğru sıralama yapabilmiştir. Öğrencilerin %5’i kromozomun çekirdekten büyük olduğunu ifade etmişlerdir. Öğrencilere genlerin vücudumuzda nerede olduğu sorulduğunda; %6,4’ü DNA üzerinde, %5,7’si eşey hücrelerinde cevabını verirken, %75’i bilmediğini ifade etmiştir. DNA’nın vücudumuzda nerde olduğu sorulduğunda; %8,5’i çekirdekte, %5,7’si vücut hücrelerinde, %5’i eşey hücrelerinde cevabını vermiş, %71,4’ü bilmiyorum demiştir. Benzer şekilde kromozomların vücudumuzda nerede olduğu sorulmuştur. Öğrencilerin %6,4’ü erkek eşey hücrelerinde, %4,2’si yumurtada cevabını vermiş, %82,1’i yine bilmiyorum demiştir. Çalışma sonucunda öğrencilerin çoğunluğunun genetikle ilgili kavramları bilmediği, cevap veren öğrencilerinin de çoğunluğunun kavram yanılgısına sahip olduğu görülmüştür.
Rotbain ve ark. (2005) lise öğrencileriyle yaptıkları çalışmalarında DNA’nın yapısı, DNA replikasyonu ve protein sentezi konularında deney grubuna geleneksel yöntemlere ek olarak çizim etkinlikleri yaptırmışlar, kontrol grubuna ise sadece geleneksel yöntemleri uygulamışlardır. Çalışmanın sonunda çizim etkinlikleri yapan grubun daha başarılı olduğu görülmüştür. Yapılan görüşmelerde öğrenciler, çizim etkinliklerinin konuyu daha iyi anlamalarını ve organize etmelerini sağladığı ifade etmişlerdir ve etkinliklerin özellikle translasyon olayının anlaşılmasında yardımcı olduğunu söylemişlerdir.
Tekkaya ve ark. (2000) biyoloji öğretmen adaylarının biyolojinin temel konularındaki kavram yanılgılarını belirlemek için bir çalışma yapmışlardır. 33 sorudan oluşan Genel Biyoloji Kavram Yanılgısı Testi geliştirmişler, bu testi 186 biyoloji öğretmen adayına uygulamışlardır. Analiz sonuçlarında öğretmen adaylarının biyolojinin temel konularında kavram yanılgılarına sahip oldukları görülmüştür. Kavram yanılgılarının nedenleri öğretim üyeleri ile görüşülerek belirlenmeye çalışılmıştır. Bunlar: “1) Öğretmenlerin konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları; 2) Öğrencilerin yetersiz önbilgilere ve doğru olmayan önyargılara sahip olmaları; 3) Kullanılan öğretim tekniklerinin öğretmen merkezli ve ezbere dayalı olması; 4) Öğretim programlarındaki konularının birbirinden kopuk ve günlük hayatla ilişkilendirilmemiş olması; 5) Ders kitaplarında yanlış bilgilerin olması ve belli periyotlarda yenilenmemesi.”
Atay (2006), bilişsel ve güdüsel değişkenlerin geleneksel ve öğrenme halkası sınıflarındaki öğrencileri genetik kavramlarını anlamalarına etkisini araştırmıştır. 213 sekizinci sınıf öğrencisiyle yapılan çalışmada deney grubu öğrencilerine öğrenme halkası modeliyle, kontrol grubundaki öğrencilere ise geleneksel yaklaşımla öğretim yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğrenme halkasının geleneksel yaklaşıma göre, öğrencilerin genetik başarılarını artırdığı tespit edilmiştir. Çoklu regresyon analizi sonunda, öğrenme halkası sınıflarında başarının temel belirleyicileri öğrencilerin anlamlı öğrenme yaklaşımları (%49.6) ve Fen Bilgisi’ne yönelik olan tutumları (%11.8) olarak bulunmuştur. Geleneksel yaklaşım sınıflarında ise öğrencilerin Fen Bilgisi’ne yönelik tutumları (%44) ve mantıksal düşünme yetenekleri (%9.8) başarının temel belirleyicileri olarak bulunmuştur.
Sonuç olarak öğrencilerin nükleik asitler ve protein sentezi konusunda önemli kavram yanılgıları bulunmaktadır. Bu kavram yanılgıları öğrencilerin genetikle ilgili konuları anlamalarını güçleştirebilir.