Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimler

DP döneminde biri 1950 ve diğeri 1954’te olmak üzere iki defa muhtarlık seçimleri yapılmıştır. 1950’li yıllarda muhtarlık seçim çalışmaları ve muhtar ile ihtiyar heyeti belirleme işlemleri adayları doğrudan siyasi partiler tarafından gerçekleştirilmekteydi. Yani muhtar adayları, seçim çalışmalarını bizzat bağlı oldukları parti adına yürütmekteydiler.

2.5.1.1. 1950 Muhtar ve İhtiyar Heyeti Seçimleri

1950’li yıllarda çok partili siyasi hayata geçişin ardından gerçekleştirilen yerel seçimlere dair uygulanacak sistem ve partilerin aday çıkarma yöntemleri, milletvekili seçimlerinde uygulanan sistemden farklıydı. Buna göre milletvekili aday listeleri, doğrudan partilerin merkez kurulları tarafından belirlenir ve yüksek seçim kuruluna arz edilirdi. Muhtar ve köy ihtiyar heyeti seçimlerinde ise partilerin aday listeleri tek bir merkezden ilan edilmeyerek; her köy ve mahallede bulunan partilerin mahalli teşkilatları tarafından belirlenirdi. Bu bakımdan milletvekili seçimlerinde vilayet teşkilatları tarafından merkez kontrollü seçim çalışması yapılırken; muhtar ve köy heyeti seçimlerinde bu iş mahalli teşkilatlarca gerçekleştirildi 165_.

1950 yılında yapılan Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimleri münasebetiyle yayımlanan 13 Ağustos 1950 tarihli kanun ile seçim startı verilmiş ve Denizli dâhil bütün vilâyetlerde seçim çalışmalarına başlanmıştır. Bu bağlamda ülke genelinde olduğu gibi Denizli’de de resmi tatil olmasına rağmen geçen bayram günlerinde Denizli Valiliği tarafından edilen köy ve mahalle muhtarlarına Halkevinde Vilayet tarafından gerekli direktifler verilmiştir. Bütün köy ve mahalle muhtarlarına tevzi edilen seçmen kütüklerinin yazılması için gerekli çalışmalar yapılmıştır 166.

1950 Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimleri ile ilgili olarak Demokrat Denizli gazetesi şu bilgileri vermektedir: “Bilhassa köyler için büyük bir önem taşıyan bu seçimlerde, Denizli halkının sükûnet içinde oyunu kullanacağı bilinmektedir. Mahalli idarenin en küçük teşkilatı olan köy ve mahalle ihtiyaçları ile uğraşmak basit bir iş değildir. Her muhtar aldığı vazifenin önemini küçümsememelidir. İş sadece mühür

165 _{Tunç, Demokrat Parti Döneminde Kocaeli…., 286.} 166 _{Yeni Denizli, 21 Temmuz 1950, Sayı:1067.}

71 basmak değildir. Vatandaş seçeceği muhtarın enerjik ve çalışkan olmasını unutmamalı

ona göre oyunu vermelidir 167”.

23 Ağustos 1950 tarihinde yapılan Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimlerine Denizli’de büyük bir ilgi gösterilmiş ve seçimler sükûnet içinde geçmiştir, ancak seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla sadece bir köyde seçim iptal edilmiştir. Olay şu şekilde olmuştur: Merkez ilçeye bağlı olan Gölemezli köyünde sandık kurulunun 5545 sayılı kanuna aykırı olarak seçmenlerin tamamı oylarını kullanmadıkları halde saat 12’de oy sandığı vaktinden evvel açmalarından dolayı bu köye ait seçimlerin iptal edildiği ve sandık kurulu başkanı üyeleri hakkında kanununa göre ceza verilmiştir 168. Netice itibarıyla yurdun her yerinde olduğu gibi Denizli vilâyetinde de Muhtarlık Seçimleri yapılmış ve her yerde DP’nin adayları seçimleri kazanmışlardır 169_{. Bu arada}

DP ile birlikte seçimlere katılan CHP’li muhtar ve ihtiyar heyeti adaylarının iyi neticeler alamadıkları hatta CHP’lilerin Denizli’de bu seçimlere çok fazla alaka göstermedikleri de Denizli’deki yerel gazetelerden başta Yeni Denizli ve Demokrat Denizli olmak üzere diğer gazetelerden de çok açık bir bir biçimde anlaşılmaktadır.

2.5.1.2. 1954 Muhtar ve İhtiyar Heyeti Seçimleri

7 Kasım 1954 yılı Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti seçimlerine DP ile CHP katılmış, ancak bu seçimlerde diğer mevcut siyasi partilerden CMP ile TKP yer almamıştır. Bunun sebebi ise her iki partinin 1954 yılında yapılan diğer iki seçim olan il genel meclisi seçimleri ile belediye meclisi seçimlerine katılmama kararı almasıdır. Müteakiben seçimler için sadece DP ile CHP hazırlık yapmaya başlamış, fakat seçimlere birkaç gün kala CHP de çoğu vilayet ve kazalarda seçimlere girmeme kararı vermiştir 170_.

1954 Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimlerine Denizli basını tarafından büyük bir ilgi gösterildiği anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, Denizli gazetesi tarafından 1954 Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimleri ile alakalı olarak şu bilgilerin verildiği görülmektedir171:

167 _{Demokrat Denizli,10 Ağustos 1950, Sayı: 1.} 168 _{Demokrat Denizli,24 Ağustos 1950, ,Sayı:15.} 169 _{Yeni Denizli,15 Ağustos 1950, Sayı:1073.}

170 _{Tunç, Demokrat Parti Döneminde Kocaeli….,, s.290.} 171 _{Denizli, 19 Ekim 1954, Sayı: 275.}

72 “Milletvekili seçimlerinin yaklaşması sebebiyle her yerde olduğu gibi Denizli’de de yapılan hazırlıklar ilerlemiş ve partiler muhitindeki çalışmalar da hayli geliştirilmiştir. Gerek merkez ve gerek kazalarda iki tarafın da faaliyetleri artırılmıştır. Muhtarlık müessesesinin devletin ilk kademesi olduğu ve idare cihazında ilk ve mühim unsuru teşkil ettiği dikkate alınırsa bu çalışmaların yorulmaya değeceği aşikârdır. Bu mesai devam ederken öte yandan neticeler üzerinde şimdiden tahminler yürütülmeye başlanmış ve seçime katılacak olan iki parti mensupları yer yer yaptıkları temaslardan edindikleri intiba ile sonuç tahmin edilmeye başlamıştır. Görünüşe göre her iki parti muhitinde de nikotinlik havası esmektedir. Tıpkı geçen mebus seçimine yakın günlerde olduğu gibi 1954 milletvekili seçimlerinden önce Halk Partililer Denizli’de partililerin kuvvetli olduğunu ileri sürerek seçimi kazanacaklarını iddia ediyorlardı. Netice itibariyle uyarı ve ikaz edici olan bu olayı gözden uzak tutmayan Halk Partililer önümüzdeki muhtarlık seçimleri için şimdiden tahmin yürütmenin doğru olmadığını da bilmekteydiler. Seçimi kazanma şansı yine Demokrat Partinin elindeydi. Birçok tarafsızlardaki kanaat de bunun aynısıydı. DP iktidarı memlekete hareketli bir hayat getirmiştir. Geçim seviyesi yükselmiş, şehirlerde imar ilerlemiş, köyler gelişmiştir. Halkın bugünkü iktidardan yüz çevirmesi için bir sebep yoktur. Bilakis ısındırıcı ve yaklaştırıcı sebepler vardır. Bu bakımdan muhtarlık seçimleri karşısında DP’nin durumu ümitlidir. Bizzat DP’liler ise seçimi heyecanla bekliyorlar. Zira vatandaşa karşı vazifelerini yapmakta olan bir iktidarın yalnız Denizli’de değil,

her yerde iyi netice alacağını biliyorlar 172_”.

7 Kasım 1954 tarihinde yapılan Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti Seçimlerinde sadece iktidar partisi olan DP ile en büyük muhalefet partisi olan CHP iştirak etmişlerdir. Diğer siyasi partilerden olan CMP ile TKP ise seçimlere katılmamışlar ve her iki parti de bir yerde seçimleri boykot etmişlerdir. Netice itibarıyla yapılan seçimlerde ülke genelinde olduğu gibi Denizli vilâyeti ve ilçelerinin genelinde DP’li muhtar adayları seçimleri kazanmışlardır 173_{. Bu durum, 1950 ve 1954 muhtarlık}

seçimlerinde oyların büyük çoğunluğunu DP’nin alarak yerelde önemli bir güç kazandığını göstermesi bakımından önem taşımaktadır.

172 _{Denizli, 19 Ekim 1954, Sayı: 275.} 173 _{Demokrat Denizli, 8-9 Kasım 1954.}

73