Fikret Başaran

Denizli milletvekillerinden birisi olan Fikret Başaran isimli kişi, 1316 Denizli doğumludur. İlk ve orta tahsilini Denizli’de yapmıştır.1333’te Beyazıt Lisesine tayin edilmiştir. 1339’da ilköğretim müfettişi olmuştur. 1341’de Denizli’de 52. Alayda müfettişlik görevini ifa etmiştir. Maarif müfettişliğinden emekli olan Başaran Türkçe ve Fransızca bilmektedir. Evli ve 3 çocuğu olan adı geçen şahıs 75.350 kişinin oyunu almıştır225_{. Sadece 1950 seçimlerinde TBMM’ye girebilen Fikret Başaran, DP}

devrindeki diğer seçimlerde meclise girememiştir.

Fikret Başaran Dokuzuncu Dönemde Milli Eğitim Komisyonunda görev almıştır226_{.Denizli Milletvekili Fikret Başaran küçük sanat erbabının kalkındırılması}

gayesiyle Muamele Vergisi Kanununun tadilinin düşünülüp düşünülmediğine dair sorusuna Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Ekonomi ve Ticaret Bakanı Muhlis Ete’ye sözlü soru önergesi vermiştir. Buna göre Fikret Başaran’ın vermiş olduğu soru önergesi şu şekildedir227_:

“Memleketimizde küçük sanayi erbabını kalkındırmak gayesiyle bu sanat erbabından Muamele Vergisini kaldırmak ve bugün meriyette bulunan Muamele Vergisi Kanununu tadil etmek hususunda Hükümetin tedbirlerini anlamak için aşağıdaki sorularımın Maliye ve Ekonomi Bakanlıklarınca sözlü olarak cevaplandırılmasını saygılarımla rica ederim” (Denizli Milletvekili Fikret Başaran). “1.Marangozlar ve mobilya imalatçıları, Muamele Vergisi yüzünden atölyelerinde ancak iki beygir kuvvetinde motor çalıştırabilmektedirler. Küçük sanayinin inkişafına engel olan ve bu sanat erbabının çalışma sahasını tehdit eden bugünkü durumdan bu

224 _{Kazım Öztürk, Türk Parlamento Tarihi, Türk Parlamento Tarihi TBMM- IX. Dönem, 1950-1954,} s.289-290.

225 _{TBMM Arşivi Fikret Başaran’ın Şahsi Dosyası,1640 Nolu Tercüme-i Hal Kağıdı.} 226 _{TBMMTD, Dönem 9, c.I, (6 Kasım 1950) ,s.28.}

93 sanatkârları kurtararak her cins ağaçları dükkânlarında işleyebilmek imkânını bahşetmek için Hükümetçe alınmış bir tedbir ve karar var mıdır? 2. Küçük esnaf, Muamele Vargisi Kanunu muvaceresinde, beşten fazla işçi kullanmamaktadırlar. Bu halin, memlekette işsizliği tevlit eden amillerden biri olması bakımından küçük müesseseleri de birer terbiye yuvası ve yetiştirici müesseseler sayarak her atölye istediği kadar çırak ve işçi alabilir şeklinde kanun tadilini yapmak ve beşten fazla işçi alanlar Muamele Vergisine tabi olur tarzındaki tahdidi kaldırmak zamanı geliş ve hatta geçmiş bulunmaktadır. Bu hususta Hükümetin nokta nazarı nedir? 3. Demir sanayinden büyük nispette Muamele Vergisi kalkmış bulunuyor. Yalnız otomobil parçalarını imal edenlerden bu vergi alınmaktadır. Bu gibi imalatçılardan verginin kaldırılması, bu sanatın da inkişafına ve memleketin bu yoldaki zaruri ihtiyaçlarının sağlanmasına karaborsacılar elinden kurtarılmasına kadar medar olacağı bakımından bu hususta ne düşünülmektedir? 4. Matbaa ve torna makinelerinden alatı sabite vergisi alınmıyor. Fakat cüzi bir kıymet taşıyan ağaç sanayine ait aletlerden bu namla bir vergi alınmakta ve bu verginin de her vilayette başka şekillerde tatbik edilmekte olduğu görülmektedir. Makine devrine girdiğimiz ve işlerimizi makineleştirme yolunda azimle yürüdüğümüz bu zamanda ağaç sanayine ait aletlerden de bu verginin kaldırılması, küçük sanat erbabına ferahlık verecektir”. Fikret Başaran’ın vermiş olduğu soru önergesi üzerine Maliye Bakanı Hasan Polatkan şu cevabı vermiştir 228_:

“Denizli Milletvekili Sayın Fikret Başaran arkadaşımızın sorularına cevap arz ediyorum: Bugünkü Muamele Vergisi Kanununun çeşitli kusurları arasında Sayın Fikret Başaran’ın temas buyurdukları küçük sanat muaflığı sisteminin tevlit ettiği şikâyetler, üzerinde durulan mühim mevzulardan birisidir. Muamele Vergisinin yeni bir şekle ve sanayimize zarar vermeyecek bir hale getirilmesi için çalışmaktayız. Uzun tetkikler neticesinde hazırlanmış olan yeni Muamele Vergisi Kanunu tasarısı son şeklini almak üzeredir. Bu çalışmalar sırasında ilgililer tarafından çeşitli yollardan Maliye Bakanlığına aksettirilmiş olan dilekler ve son defa toplanan sanayi kongresinde izhar olunan temenniler üzerinde durulmuş ve durulmaktadır. Yakın bir tarihte Yüksek Meclise sunulacak olan Muamele Vergisi kanunu tasarısında, sayın soru sahibinin şikâyet noktalarının da bertaraf edilmesi derpiş olunmaktadır. Sayın Fikret Başaran arkadaşımız sözlü sorusunda, matbaa ve torna makinelerinden alatı sabite vergisi alınmadığı halde ağaç sanayine ait aletlerden bu namla bir vergi

94 alındığından bahsetmektedir. Vergilerimiz arasında alatı sabite vergisi namiyle bir vergi yoktur. Ancak 1837 sayılı Bina Vergisi Kanununun 11’ nci ve 5432 sayılı Vergi Usul Kanununun 282’nci maddesine göre fabrika, değirmen ve imalathanelerin içinde bulunan sabit istihsal vasıtalarının iratları, Bina Vergisinin ve gayrisafi irat karinesi üzerinden tarh edilmekte olan Kazanç veya Esnaf vergisinin matrahını teşkil etmektedir. Bu tesisatın vergi matrahı olabilmesi, sabit bir surette yerleştirilmiş olmasına, kuvvei muharrike husule getirmesine, nakletmesine ve mevaddı iptidaiyeyi mevaddı mamule haline tahvil etmesine bağlıdır…”

Fikret Başaran, vermiş olduğu soru önergesinin cevabını aldıktan sonra Hasan Polatkan’a cevap vermiştir. Buna göre, Fikret Başaran’ın Hasan Polatkan’a verdiği cevap şu şekildedir:“ Aziz arkadaşlarım; Sayın Maliye Bakanımız Hasan Polatkan’ın ve Ekonomi ve Ticaret Bakanımız Sayın Muhlis Ete’nin vermiş olduğu izahat ve sorularıma cevap teşkil eden malumat beni cidden sevindirmiştir. Kendilerine candan teşekkür ederim. Beni böyle bir soru açmaya mecbur eden hadise Ege bölgesindeki; Denizli’de Aydın’da ve İzmir’deki küçük sanayi erbabının haklı ve yerinde bulduğum şikâyetleri ve müracaatları olmuştur. İzmir gibi küçük ve büyük sanayin kısmen olsun mihrakını teşkil eden bir yerde küçük sermaye ve özel teşebbüslerle kurulmuş pek çok atölyelerin ve iş yerlerinin kapanmış veya gelişmemek yüzünden faaliyet sahasının daraltılmış veyahut değiştirilmiş olduğunu teessürle gördüm. Sebebini araştırdım. Bunu, eski iktidarın, düne kadar bilhassa memlekette küçük sanayiye önem vermemesinde, şuurlu, verimli ve isabetli bir sanayi politikası tatbik etmemesinde ve hiç de iktisadi bünyemize uymayan ve sanayi istihsal kudretimizin inkişafını engelleyen mevzuatın, tahripkâr tesirinde buldum… Küçük sanat erbabını elinden tutarak kalkındırmak, özel teşebbüslere yardım etmek Hükümetin asli görevlerinden olduğuna göre, Sayın Adnan Menderes Hükümetinin küçük sanat erbabına yıllardır ıstırap veren ve küçük sanayi için mutlak bir gerileme mevzuu olan sakat nizamlardan ve vergi

sistemlerinden kurtarmak suretiyle ferahlığa kavuşturacağına inanıyorum” 229_.

Yukarıda ifade olunduğu üzere, Fikret Başaran Dokuzuncu Dönemde Milli Eğitim Komisyonunda görev almış ve bu konuda TBMM’de çalışmalarda bulunmuştu. Aynı şekilde yukarıda izah edildiği gibi, adı geçen milletvekili küçük sanat erbabının kalkındırılması gayesiyle Muamele Vergisi Kanununun tadilinin düşünülüp

95 düşünülmediğine dair sorusuna Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Ekonomi ve Ticaret Bakanı Muhlis Ete’ye sözlü soru önergesi vermişti. Esasında söz konusu önerge dışında, Fikret Başaran tarafından Bakanlar tarafından cevaplandırılmak üzere başka önergeler de bulunmaktadır. Bu çalışmada sadece bir örnek verilmesi yeterli görülmüştür.

Parlamento Tarihi adlı çalışmada Fikret Başaran isimli mebus hakkında şu bilgilerin yer aldığı görülmektedir: Millî Eğitim Komisyonunda çalıştı. Küçük sanat erbabının kalkındırılması, yapılan sadeyağ mubayaası, Avrupa ve Amerika'da okuyan öğrenciler konusunda sözlü soruları, Genel Kurulda değişik 14 konuda konuşması vardır230_{. Bilhassa eğitim konularında çalışması ve bu konuda yapılan çalışmalara}

ağırlık vermesi, Fikret Başaran’ın bu konularda ne kadar hassas olduğunu göstermesi bakımından önem taşımaktadır.