Muhasebe Hile Türleri

Muhⁱasebe hⁱatalarⁱı bilgisizliğe, dikkatsizliğe dayanırⁱ. Muhⁱasebe hⁱatalarⁱı, matematik hⁱatalarⁱı, kayıt hⁱatalarⁱı, nakil hⁱatalarⁱı, unutma, tekrⁱarⁱlama ile bilanço hⁱatalarⁱı olduğu bilinmektedirⁱ. Bu hⁱatalarⁱ adil olmayan birⁱ çıkarⁱ sağlamak için bilinçli olarⁱak yapıldığında ise kasdi hⁱata meydana gelirⁱ. Bilinçli olarⁱak yapılan kasdi hⁱata hⁱileye sebebiyet verⁱirⁱ. Bu kasıt unsurⁱunu tespit etmek güçtürⁱ.

2.5.1.1 Kayıt Dışı İşlemler

Kayıt dışı işlem, genel olarⁱak, kamu otorⁱitelerⁱinin denetimi dışında kalan hⁱerⁱ türⁱlü ekonomik işlem olarⁱak tanımlanmaktadırⁱ. Kayıt dışı işlemlerⁱin kapsamı içine hⁱem

yasalarⁱla yasaklanmış ekonomik faaliyetlerⁱ, hⁱem de yasalarⁱla yasaklanmadığı hⁱalde bilinçli olarⁱak kayıtlarⁱa geçirⁱilmeyen, belgelendirⁱilmeyen ekonomik faaliyetlerⁱ girⁱmektedirⁱ. Belirⁱli faaliyetlerⁱ, hⁱem ekonomik alanda ürⁱetken, hⁱem de tamamen yasal olduğu hⁱalde çeşitli nedenlerⁱle kamu otorⁱitelerⁱinden saklanmaktadırⁱ. Burⁱadaki amaç;

gelirⁱ, katma değerⁱ ve diğerⁱ verⁱgilerⁱden, sosyal güvenlik katkılarⁱını ödemekten, kanunla belirⁱlenmiş yasal düzenlemelerⁱden (asgarⁱi ücrⁱet, güvenlik standarⁱtlarⁱı vb.) kaçınma şeklinde özetlenebilirⁱ.

Kayıt dışı işlemlerⁱ faturⁱa almamak, faturⁱa düzenlememek veya mevcut olan faturⁱayı gizlemek surⁱetiyle yapılırⁱ. Kayıt dışı işlem satış hⁱâsılatını gizleyerⁱek, verⁱgi kaçırⁱma amacı ile yapılırⁱ. Satışı belgesiz yapılan malın işletmeye girⁱişi de belgesiz ise matrⁱahⁱ farⁱkı, satış bedeli ile o malın maliyeti arⁱasındaki farⁱktırⁱ. Ancak satışı kayıtlarⁱa yansımayan malın işletmeye girⁱişi yapılmışsa satış bedelinin tamamı matrⁱahⁱ farⁱkı olurⁱ. Mali denetimlerⁱde hⁱata ve suistimal tespit etme işi genel olarⁱak muhⁱasebe belgelerⁱi üzerⁱinde yapılmaktadırⁱ. Fakat bu hⁱilelerⁱin çoğu belgelerⁱe yansımamaktadırⁱ (Aytarⁱ, 1998:23).

2.5.1.2 Zamanından Önce Veya Sonra Kayıt

İşletme faaliyetlerⁱi düzenli birⁱ şekilde ve zamanında defterⁱlerⁱe kaydedilmelidirⁱ. İşlemin gerⁱçekleştiği tarⁱihⁱ ile bu işlemin muhⁱasebe kayıtlarⁱına aktarⁱıldığı tarⁱihⁱ arⁱasında

İşlemden önce veya sonrⁱa kayıt nedeniyle doğacak sonuçlarⁱdan, düzenlenen mali tablolarⁱa görⁱe yatırⁱım yapacak yatırⁱımcı, karⁱ payı alacak hⁱissedarⁱ, şirⁱketin durⁱumunu değerⁱlendirⁱen krⁱedi verⁱenlerⁱ ve alacağı verⁱgi nedeniyle devlet, öncelikli olarⁱak etkilenen grⁱupturⁱ ve hⁱepsi yanıltılmış olmaktadırⁱ. Muhⁱasebede mali nitelikli işlem ve olaylarⁱ defterⁱlerⁱe kaydedilirⁱken, söz konusu işlem ve olayın gerⁱçekleştiği tarⁱihⁱ önemli birⁱ ayrⁱıntıdırⁱ. Bu ayrⁱıntı göz arⁱdı eden bazı muhⁱasebecilerⁱ çıkarⁱ amacıyla işlemi olduğundan önce veya sonrⁱa defterⁱlerⁱe kaydedebilmektedirⁱlerⁱ. İşte bu şekilde yapılan hⁱilelerⁱ

zamanından önce veya sonrⁱa yapılan kayıtlarⁱ ismiyle anılmaktadırⁱ. VUK’ unun bu konuyla ilgili olarⁱak 219. Maddesindeki hⁱükme görⁱe Türⁱkiye’de kayıtlarⁱın VUK hⁱükümlerⁱine görⁱe 10 gün içinde ( VUK Md.219) yapılması gerⁱekirⁱ. Zamanından önce veya sonrⁱa yapılan kayıtlarⁱ verⁱgi zıyaına yol açacağı ya da yanıltıcı sonuçlarⁱ doğurⁱacağından sorⁱumluluk doğurⁱurⁱ (Küçüksavaş, 2010: 370).

2.5.1.3 Uydurma H^İesaplar

Muhⁱasebe hⁱilelerⁱinden birⁱisi de hⁱâsılatı gizlemek veya maliyetlerⁱi yükseltmek amacıyla sahⁱte isimli kişilerⁱ adına uydurⁱma, yanıltıcı hⁱesaplarⁱ açılmasıdırⁱ. Bu hⁱesaplarⁱ arⁱacılığı ile işlemlerⁱ olduklarⁱından farⁱklı şekilde yansıtılmış olurⁱ. Bu amaçla açılmış olan uydurⁱma hⁱesaplarⁱ dahⁱa sonrⁱa uygun birⁱ hⁱesapla karⁱşılaştırⁱılarⁱak kapatılırⁱ.

Sahⁱte isimlerⁱ ile hⁱesap açarⁱak yapılan işlemlerⁱ şu amaçlarⁱ için yapılmaktadırⁱlarⁱ:

 İşletme yöneticilerⁱinin, orⁱtaklarⁱının ve perⁱsonelinin yaptıklarⁱı yolsuzluklarⁱı gizleme isteklerⁱi

 Belgesiz veya kayıt dışı yapılan işlemlerⁱi denkleştirⁱmek

 Verⁱgi kaçırⁱmak

 İşletmenin durⁱumunu olduğundan dahⁱa iyi gösterⁱmek İşletmelerⁱde en çok görⁱülen sahⁱte işlemlerⁱ şunlarⁱdırⁱ:

 Gerⁱçekte olmayan kişilerⁱ adına alacak hⁱesaplarⁱı açılıp dahⁱa sonrⁱa bu alacaklarⁱın şüphⁱeli hⁱale geldiğini gösterⁱerⁱek karⁱşılık ayrⁱılması

 Verⁱgiden muaf esnafa iş yaptırⁱılmış gibi giderⁱ pusulası düzenleyerⁱek giderⁱlerⁱin şişirⁱilmesi

 Alım ve satımlarⁱda komisyoncu olmadığı hⁱalde komisyoncu varⁱmış gibi komisyon giderⁱi tahⁱakkuk ettirⁱilmesi

 Gerⁱçekte olmayan kimselerⁱden mal veya hⁱizmet alınmış gibi belge düzenlemek

 Yüksek bedelle satılan birⁱ malın faturⁱasının düşük bedel üzerⁱinden başka birⁱi adına düzenlenmesi

 İşletmenin orⁱtaklarⁱa borⁱçlu gibi gösterⁱilerⁱek orⁱtaklarⁱa parⁱa aktarⁱılması.

VUK’ unun 359.maddesinde “ Gerⁱçek olmayan veya kayda konu işlemlerⁱle ilgisi bulunmayan kişilerⁱ adına hⁱesap açanlarⁱ” hⁱükmü ile bu türⁱ işlemlerⁱi kaçakçılık cezası ile cezalandırⁱılacağı belirⁱlenmiştirⁱ (Kirⁱik,2007,56-57).

2.5.1.4 Belge Sahtekarlığı

213 sayⁱılı Verⁱgi Usⁱul Kanⁱunu’ nun 341. maddesⁱinde de verⁱgi ziyⁱaı, mükeⁱllefin veya sorⁱumlunun verⁱgilendirⁱme ile ilgili görⁱevlerⁱini zamanⁱında yerⁱine getirⁱmemesi veya eksik yerⁱine getirⁱmesi nedeniyle verⁱginin zamanında tahⁱakkuk ettirⁱilmemesi veya eksik tahⁱakkuk ettirⁱilmesi şekⁱlinde tanımlⁱanmış ve sairⁱ surⁱetlerⁱle verⁱginin noksan tahⁱakkuk ettirⁱilmesine veya hⁱaksız yerⁱe gerⁱi verⁱilmesine sebebiyet verⁱmenin de verⁱgi ziyanı hⁱükmünde olduğu belirⁱlenmiştirⁱ. Verⁱgi ziyanına sebebiyet verⁱenlerⁱe uygulanacak idarⁱi ceⁱza da aynı Kaⁱnun’ un 01.01.2006 tarⁱihⁱinden geçerⁱli olmak üzerⁱe değiştirⁱilen 344’ üncü maddesinde düzenlenmiştirⁱ. Bu maddede verⁱgi ziyanı suçu tanımlanmış, ‘verⁱgi ziyanı suçu işleyenlerⁱe, ziyana uğrⁱattıklarⁱı verⁱginin birⁱ katı tutarⁱında verⁱgi ziyanı cezası kesilirⁱ’

maddesinde sayılan incelemeye yetkili inceleme elemanlarⁱı tarⁱafından orⁱtaya çıkarⁱılabilmekte, yine incelemeye yetkili inceleme elemanlarⁱı tarⁱafından bilerⁱek sahⁱte veya muhⁱteviyatı itibarⁱiyle yanıltıcı belge kullandıklarⁱı tespit edilenlerⁱ hⁱakkında, bu fiillerⁱin verⁱgi ziyanına sebebiyet verⁱip verⁱmediğinin birⁱ önemi olmaksızın suç rⁱaporⁱlarⁱı düzenlenerⁱek hⁱaklarⁱında yetkili Cumhⁱurⁱiyet Savcılıklarⁱına suç duyurⁱularⁱında bulunulmaktadırⁱ. Buna ilişkin olarⁱak gerⁱekli açıklamalarⁱ 18.6.2002 tarⁱihⁱ ve 24789 sayılı R^İesmi Gazete’ de yayımlanan 306 Sırⁱa No.lu Verⁱgi Usul Kanunu Genel Tebliğinde

 Defterⁱ ve kayıtlarⁱda hⁱesap ve muhⁱasebe hⁱilelerⁱi yapılması, sahⁱte isimlerⁱe hⁱesap açılması veya işlemlerⁱin matrⁱahⁱı azaltacak şekilde başka kayıt orⁱtamlarⁱına aktarⁱılması,

 Defterⁱ, kayıt ve belgelerⁱin tahⁱrⁱif edilmesi veya gizlenmesi, muhⁱteviyatı itibarⁱiyle yanıltıcı belge düzenlenmesi veya bunlarⁱın kullanılması,

 Defterⁱ, kayıt ve belgelerⁱin yok edilmesi veya değiştirⁱilmesi, sahⁱte belge düzenlenmesi veya bunlarⁱın kullanılması,

 Maliye Bakanlığı ile anlaşma yapılmaksızın belge basılması, sahⁱte belge basılması veya bunlarⁱın kullanılması.

2.6 Muhasebede Hata Kavramı