1.3. Araştırmanın Amacı
3.4.3 Modern Biyoloji Öğretim Programının İncelenmesi
Daha önce de belirtildiği gibi, Amerika Birleşik Devletleriyle 1945 sonrası başlayan yakınlaşma, ortaöğretimimiz üzerinde de etkisini göstermiştir. 1955’li yıllarda Amerika Birleşik devletlerinin fen eğitimi politikasında değişiklikler olmuştur. Bu değişiklikler ülkemizi ve birçok ülkeyi de etkilemiştir. Amerika birleşik devletlerinin eğitim politikasında “daha çok bilim eğitimi ve daha çok bilim adamı” şeklinde başlayan milli tercihin sonunda 1955’li yıllarda program geliştirme hareketi başlamıştır. Daha sonra bu hareket dünyanın diğer yörelerine tercüme, adaptasyon ve orijinal program geliştirme faaliyeti olarak yayılmıştır (Özinönü,1975).
Özinönü’nün (1975) yayınladığı tebliğden 1970’li yıllarda dünyada başlayan fen programı geliştirme çalışmalarının sayısal verilerini öğreniyoruz:
“1970’de dünyanın 36 ülkesinde 246 fen ve matematik müfredatı geliştirme projesi yürütülmekteydi. Bu projelerden 115’i A.B.D.de idi. Alanlar itibariyle projelerden 49’u matematik, 36’sı biyoloji, 31’i kimya, 36’sı fizik, 34’ü genel fen bilgisi, 5’i fiziksel bilimler ve 13’ü çeşitli fen konularıyla ilgiliydi.”
Ülkemizde de bu değişikliklerin getirdiği rüzgârla 1960’lı yıllarda yeni program hazırlama ihtiyacı, Milli Eğitim Bakanlığınca duyulmuş ve bu alanda çalışan UNESCO, OECD, Avrupa Konseyi, NATO, Ford Vakfı gibi kuruluşlarla ve modern uygulamaları olan gelişmiş ülkelerle iş birliği kurulmuştur. Bu iş birliği çerçevesinde çeşitli projeler uygulanmış, staj, kongre ve konferanslara elemanlar gönderilmiş, uzmanlar yetiştirilmiş; yeni kurumlar [(Ders Aletleri Yapım Merkezi (1961), Film, Radyo, Televizyon Eğitim Merkezi (1962)] açılmış; yeni program ve araçlar geliştirilmiştir (TÜBİTAK, 1971).
VII. Millî Eğitim Şurasından sonra başlatılan Ankara Fen Lisesinin kuruluş çalışmaları, Öğretici Filmler Merkezi’nin 1963 yılında Film Radyo ve Grafik Merkezi hâline getirilmesi ve aynı yıl içinde okullar için fenle ilgili radyo eğitim programlarının başlatılması fen eğitimini geliştirme hareketlerinin ülkemizdeki yansımalarıdır (Çilenti, 1985). Ayrıca aynı dönemde, Millî Eğitim Bakanlığı ve Ford Vakfı arasında yapılan anlaşma ile Fen Lisesi Projesi başlatılmış ve projenin MEB, Türk üniversiteleri ve ABD’deki Florida Üniversitesi tarafından ortaklaşa yürütülmesi öngörülmüştür. Bu
projeye göre; Türkiye’de orta öğretimin modernleştirilmesi faaliyeti, fen lisesi adı ile kurulacak özel bir lisede başlatılacak ve modern eğitimin yurdun her yerine bu merkezden yayılması sağlanacaktır (Demirbaş, Soylu, 2000). Projede çalışmak üzere fen alanlarında uzman 10 öğretim üyesi ve Millî Eğitim Bakanlığından bir eğitimci olmak üzere toplam 11 kişiden oluşan bir komisyon görevlendirilmiştir. Bu komisyon, 1963’te Florida Üniversitesi’ne giderek kitap yazma ve tercüme çalışmalarına başlamıştır.
Hazırlıkların tamamlanmasından sonra 1964 yılında yaklaşık 300 öğrenci ile Ankara Fen Lisesi eğitim-öğretim faaliyetlerine başlamıştır. 1967 yılının başlarında “Fen Öğretimini Geliştirme Bilimsel Komisyonu” kurulmuş ve fen programlarının modernleştirilmesinin bu komisyonca yürütülmesi kabul edilmiştir (TÜBİTAK, 1971).
Fen Lisesi için özel seçilen ve ek olanaklarla desteklenen öğretim kadrosu, ABD’de uygulanan programlardan yararlanarak modern matematik ve fen programı hazırlamıştır. Ancak örnek alınan program Amerika’daki normal öğrenciler için hazırlandığından Fen Lisesi öğrencileri için hafif gelmiş ve iki yılda bitirilerek üçüncü sınıfta “ileri fizik”, “ileri kimya”, “ileri biyoloji” ve “ileri matematik” gibi ilave derslere yer verilmiştir. Daha sonra Fen Lisesinin 1. ve 2. sınıfında uygulanan fen ve matematik programları 3 yıla yayılarak normal liselerde de uygulamaya konulmak istenmiştir (TÜBİTAK, 1971).
Ayrıca projenin, diğer liselerde fen öğretimin iyileştirilmesi amacıyla, TÜBİTAK tarafından desteklenen bir araştırma projesi haline getirilmesi kararlaştırılmıştır. Bu amaçla 29 Mart 1967 tarih ve 1240 sayılı Bakanlık kararı ile “Fen Öğretimi Geliştirme Bilimsel Komisyonu” kurulmuş, Bakanlık ve TÜBİTAK arasında yapılan bir anlaşma ile BAYG-E projeleri yürürlüğe girmiştir. BAYG-E–7, BAYG-E– 14, BAYG-E–23 ve BAYG-E–33 projeleri matematik ve fen derslerinin programlarını bilimsel esaslara göre deneyerek geliştirip yaymak amacını gütmüştür (TÜBİTAK, 1971).
Bu komisyonun önerileri doğrultusunda, TÜBİTAK’ın iş birliği ve Ford Vakfının malî desteği ile yürütülen fen öğretimini geliştirme çabaları BAYG-E–7 projesi ile genişletilmek istenmiştir. Bu bağlamda, batı dünyasında uygulamaya konulan modern programlara paralel olarak fen lisesinin iki sınıfında uygulanıp geliştirilmiş olan yeni programlar, Talim ve Terbiye Dairesi’nin 8 Eylül 1967 tarih ve 135 sayılı kararı ile 1966–1967 öğretim yılında 9 okulda uygulanmaya başlanmıştır. Seçilen 9 lisenin üç
sınıfında yürütülen bu projede, matematik ve fen derslerinde temel ilke ve kavramların verilmesi ve öğrencilere bilimsel düşünme alışkanlığı kazandırmak amacıyla; laboratuar, ders ve yardımcı kitaplar ile diğer öğretim materyallerinin geliştirilmesi konuları da ele alınmıştır. Denemelerden elde edilen sonuçlar değerlendirildikten sonra, BAYG-E–14 projesi ile geliştirilen programı daha fazla okula yaymak için BAYG-E– 23 projesi hazırlanmıştır. Bu proje ise, Talim ve Terbiye Dairesi’nin 7 Temmuz 1971 tarih ve 208 sayılı kararı ile 1971–1976 yılları arasında 100 lisede ve 89 öğretmen okulunda uygulanmıştır. 1976’dan sonra “Modern Biyoloji” programı diğer liselere yaygınlaştırılmamıştır. 1985 yılına kadar 100 lisede Modern Biyoloji öğretim programı diğer liselerde 1957 yılında kabul edilen klasik biyoloji programı uygulanmıştır.
Modern Biyoloji programı ve ders kitapları, matematik ve diğer fen derslerinden farklı olarak aynen çevrilmemiş, ülke şartlarına uygun olarak program ve kitaplarda değişiklikler yapılmıştır. Program, genel hedefler, konu listesi, programın eğitim durumu ve sınama durumunu içeren açıklamalardan oluşmuştur. Modern Biyoloji programı uyarlama bir programdır. Ancak programın değerlendirilmesi ve eğitimin tüm bileşenlerinin (öğretmen, öğrenci, aile) işe dahil edilmesi açısından ciddi bir çalışma örneğidir.
Aşağıda Modern Biyoloji programının sistematik bir analizi yapılmıştır.
3.4.3.1 Modern Biyoloji Öğretim Programının Hedefler Açısından İncelenmesi
Bu dönemde 1973 yılında Milli eğitim temel kanunu yayınlanmıştır. Bu kanunda ortaöğretimin amaç ve görevleri şu şekildedir (http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html): Madde 28- Orta öğrenimin amaç ve görevleri, Milli Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;
1. Bütün öğrencilere orta öğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplum sorunlarını tanıtmak, çözüm yolları aramak ve ülkenin iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırmak,
2. Öğrencileri, çeşitli program ve okullarla ilgi, istidat ve yetenekleri ölçüsünde yüksek öğrenime ve mesleğe, hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır. Bu görevler yerine getirilirken öğrencilerin istekleri ve toplumun ihtiyaçları arasında denge sağlanır.
Yukarıda belirtilen amaçlar dönem hükümetlerinin eğitim politikalarının bir özeti şeklindedir.
1966-1967 yılında 9 okulda uygulanmaya başlayan ve daha sonra 1971 yılında program uygulaması 100 lise için yaygınlaştırılan Modern Biyoloji öğretim programının diğer programların aksine ilk defa Tablo 3.21’den de görüleceği gibi genel hedefleri belirtilmiştir. Programda öğrencilerde gelişmesi beklenen özel hedefler belirlenmediğinden hedeflerle ilgili analizler yapılamamıştır.
Tablo 3.22. Modern Biyoloji Öğretim Programının Hedefler Açısından İncelenmesi S.
Nu. Hedefler Modern Öğretim programı Biyoloji
Evet Hayır
1. Biyoloji dersinin genel hedefleri belirtilmiş X
mi?
2. Her konu alanı ile ilgili özel hedefler yazılmış mı? X
3. Hedefler kapsamlı ve sınırlı yazılmış mı? X
4. Hedefler yazıldığı alanın nitelik ve basamaklarına uygun mu? X
5. Hedef cümlelerinin sonunda “bilgisi, becerisi, gücü, farkındalık,
hoşgörülük” gibi sözcüklerden biri bulunuyor mu? X
6. Hedef cümleleri açık, seçik ve anlaşılır mı? X
7. Hedefler öğrenci davranışına dönüştürülecek nitelikte yazılmış mı? X
8. Hedefler birbirini tamamlar nitelikte midir? X
9. Bilişsel alanda yazılmış mı? X
10. Duyuşsal alanda yazılmış mı? X
11. Devinişsel alanda yazılmış mı? X
Modern Biyoloji öğretim programının genel hedefleri sekiz başlık altında toplanmıştır. Bu hedefler şu şekilde ifade edilmiştir (TÜBİTAK, 1971):
1. Canlılar dünyası ile ilgili temel ilkeleri öğrencilerin mantık çerçevesi içerisinde kavramalarını sağlamak:
a) Canlılar zaman süreci içerisinde değişimlere uğrar ve evrimleşirler. Bu nedenle bugün yaşamakta olan canlıların uygun adaptasyonlara sahip olmaları arasında bir uygunluk olması beklenmelidir.
b) Canlılar dünyasında her yönden çeşitliliğin yanı sıra temel planda bir birlik ve beraberlik mevcuttur.
c) Canlı ile çevre karşılıklı olarak birbirlerini etkiler ve bir canlı çevresinden ayrı olarak düşünülemez.
d) Bir bütünün özellikleri ve yetenekleri yalnız kendisini kuran parçaların niteliğine değil, bu parçalar arasındaki organizasyon derecesine de bağlıdır. e) Canlı sistemlerde son derece gelişmiş yapısal bir organizasyonun yanı sıra
fonksiyonlar arsında homeostasiye imkan veren kompleks bir düzenleştirme bulunmaktadır.
2. Öğrencilere bir fen bilimi olarak biyolojinin ne sadece bir gerçekler topluluğu ne de sadece bir fikirler zinciri olmadığını, daha çok gerçeklerle fikirlerin karşılıklı etkileşimlerinden doğan sürekli bir faaliyet olduğunu kavratmak.
3. Bilimde sabır, dikkat ve eleştirici düşünmenin bilim adamını başarıya ulaştıran başlıca özellikler olduğu ve bu özelliklerin eğitim yoluyla kazanılabileceği inancını öğrencilere aşılamak.
4. Bilimin, bulunan yeni gerçeklerin basit bir birikmesiyle gelişmediğini yeni gerçekler bulundukça bunların ışığı altında eski kavramların da zaman zaman gözden geçirilmesinin yeniden organize ve koordine edilmelerinin mümkün ve zorunlu olduğunu öğrencilere aşılamak böylece bilimin katı ve değişmez bir nitelik taşımadığını, aksine olarak icabında kökleşmiş temel ilke ve teorilerden olduğunu kavramlarına yardımcı olmak.
5. Öğrencilerde ön yargıdan uzak serbest düşünme ve eleştirme yeteneğinin gelişmesini sağlamak. Öğrencileri hafızaları bilgi yüklü kişiler olmaktan kurtarıp karşılaşacakları problemlere bilimsel açıdan bakabilen, çözüm yolları ararken bilimsel metodu uygulayabilen muhakeme sistemleri gelişmiş vatandaşlar olarak yetişmelerine imkân vermek.
6. Öğrencilerin doğanın insan yaşantısındaki önemini anlamalarına yardımcı olmak, böylece yurdumuzun tabi kaynaklarına ve bunların korunmasına karşı ilgili ve sorumluluk duyan vatandaşlar halinde yetişmelerini sağlamak.
7. Öğrencilerin, kişisel ve çevre sağlığı ile ilgili problemleri anlayabilecek ve bunların çözümünde doğru yolu seçebilecek bir seviyeye ulaşmalarına yardımcı olmak.
8. Bir organizmanın yaşama savaşındaki başarısının yapısındaki organizasyon ve koordinasyona bağlı olduğu gerçeğinden yararlanarak bir toplum için de durumun aynı olduğunu öğrencilere kavratmak. Bir toplumun başarısının, kendisini meydana getiren bireylerin görevlerini tam olarak yapmalarına bağlı olduğunu ve toplumda etkili bir organizasyon ve koordinasyon bulunmasına dayandığını anlamalarına yardım etmek. Böylece bir bireyin topluma yararlı olmasının kendi yararına olduğu şuurunu geliştirmek.
Genel hedeflerden anlaşılacağı üzere programda temel hedef olarak, bilimsel bilgilerin geniş bir kullanım alanına sahip olduğu ve biyoloji öğretiminin buna göre oluşturulması gerektiği vurgulanmıştır. Aynı zamanda öğrencilerde bilimsel kavramların işlevlerinin öğretilmesi ve onlarda araştırmacı fikirlerin oluşması hedeflenmiştir. Karşılaşacakları problemlerin çözümünde bilimsel süreç becerilerinin kullanılması gerektiği de belirtilmiştir.
Genel hedeflerle öğrencilere bilimsel bilginin sürekli değişim içinde olduğu, bilgiye ulaşma becerisinin kişilerde bulunması gereken becerilerden olduğu düşüncesi kazandırılmak istenmiştir.
Hedeflere bakıldığında canlılardaki evrim düşüncesinin ön planda tutulmuş olduğu ve canlılar arasındaki ilişkilerin anlaşılmasında bu düşüncenin temele alınması gerektiğinin vurgulanmış olduğu görülebilir.
Aynı zamanda biyoloji temelinden yola çıkılarak, bireyin topluma yararlı olmasının kendi yararına olduğu şuuru geliştirilmek istenmiştir.
Genel hedeflerle belirtilenler tam anlamıyla dönemin eğitim politikalarına uygun düşmektedir.
3.4.3.2 Modern Biyoloji Öğretim Programının İçerik Açısından İncelenmesi Programda içerik kısmı bundan önceki programlarda yer aldığı gibi sadece konuların sıralanışı olarak verilmiştir. Bu yüzden içerik kısmının analizi programın uygulaması sırasında yapılan anketler, seminerler ve gözlemler sonucunda oluşturulmuş olan (22-26 Eylül 1975 Modern Biyoloji Değerlendirme Seminer Raporu) rapordan (TÜBİTAK, 1971), okutulan ders kitabı ve laboratuar kitapları da incelenerek yapılmıştır.
1966–1967 öğretim yılında dokuz okulda başlayan uygulamada biyoloji dersinin konuları iki başlık altında toplanmıştır (BAYG-E 14 projesi). Modern Biyoloji programı lise 3. sınıfta haftada 6 saat olarak uygulanmıştır. Programdaki konular bölümler biçiminde düzenlenmiştir. Modern Biyoloji programında toplam 33 bölüm bulunmaktadır. Bunun 16 bölümü lise 1. sınıfta, 17 bölümünün lise 2. sınıfta uygulanması öngörülmüştür. Liselerin 3. sınıflarında biyoloji dersi okutulmamıştır.
BAYG-E projesinde biyoloji programının özellikleri şu şekilde sıralanmıştır (TÜBİTAK, 1971):
Kimyasal prensiplerden hareket edilerek hayatın ve canlıların açıklanması her üç programında ana temasını teşkil eder.
Muhtevanın düzenlenmesinde canlıların sistematik olarak incelenmesinden vazgeçilmiştir.
Morfolojiden ve canlıların sistematik olarak incelenmesinden vazgeçilmiştir.
Biyoloji bir deneysel bilim olarak ele alınır. Onun için öğrenciler çok çeşitli laboratuar çalışmalarına ve bireysel projelere yöneltilirler.
Modern biyoloji programı incelendiğinde tüm konuların ders kitabındaki işlenişinde evrimi temel alan bir yaklaşım göze çarpmaktadır. Programda dört bölüm evrim konusuna ayrılmıştır.
Programın değerlendirmesi sırasında “evrim” üniteleriyle ilgili hiçbir öğretmen ve öğrenci görüş bildirmemiştir.
Modern Biyoloji programı uygulanırken çeviri kitaplar kullanılmıştır. Kitaplar projenin uygulandığı okullardaki öğretmenler tarafından kapsadığı konular ve bu konuların sıralanışı bakımından uygun bulunmuştur (TÜBİTAK, 1971). Ayrıca ders kitapları yanında konunun nasıl işleneceğini, soruların cevaplarını ve laboratuar deneylerinin nasıl yapılacağını belirten ilk defa öğretmene yardımcı teksirler basılmıştır. Bunun yanında laboratuar kitapları ve araç gereçleri de okullara gönderilmiştir.
Aşağıda Tablo 3.23’de Modern Biyoloji programının içerik boyutunun analizi görülmektedir. Altında ise içerik için belirtilen hedefler ayrıntılı olarak analiz edilmiştir.
Tablo 3.23. Modern Biyoloji Öğretim Programının İçerik Açısından İncelenmesi S.
Nu. Hedefler Modern programı Biyoloji Öğretim Evet Hayır
1. Derslerin birbirleriyle bağlantısı göz önünde bulundurulmuş mu? X
2. Somuttan soyuta doğru sıralanmış mı? Kısmen
3. Yakın çevreden uzağa ilkesi var mı? X
4. Konuların gerçek yaşama uygulanabilirliği var mı? Kısmen
5. Bilinenden bilinmeyene doğru gidilmiş mi? X
6. Ünite ve konular aşamalı ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde
sıralanmış mı? X
7. Belirtke tablosu var mı? X
1. Derslerin birbirleriyle bağlantısı göz önünde bulundurulmuş mu?
Alfabe dersleri olarak adlandırılan fen derslerinin programları birlikte yapılmıştır. Program konuları seçilirken ve sınıflara dağılımları yapılırken derslerin birbirleriyle bağlantıları göz önünde bulundurulmuştur. Örneğin; 5. bölüm olan “Hayattan Önceki Kimyasal Evrim” konusu işlenmeden önce kimya dersinde Bölüm 2’de “Bilimsel Bir Model; Atom Teorisi” kısmında “Elementler ve Bileşikler” konusu işlenmiştir. 9. bölüm “Hayat ve Işık Enerjisi” bölümü işlenmeden önce Fizik dersinde II. Kısımda “Optik ve Dalgalar” konusu işlenmiştir.
Programın değerlendirme çalışmaları sırasında öğretmenler; müfredat programlarının yeterliliği ve uygulanabilirliği konusunda görüş bildirirken, biyoloji programının geniş ölçüde molekül bilgisine dayandığı için iyi bir kimya öğretiminden (hatta fizik öğretiminden ) sonra okutulmasının yararlı olacağını savunmuş; bu sebeple Lise II ve III. sınıflara haftada 4 saatlik bir zaman ayrılması istenmiştir.
2. Somuttan soyuta doğru sıralanmış mı?
Programda belirlenen konuların laboratuarda işlenmesi gerektiği ile ilgili sürekli yönlendirme yapılmış ve laboratuar kitapları hazırlanmıştır. Bu da bize konuların kısmen de olsa somut olarak gözlemlenmesine önem verildiğini göstermektedir.
3. Yakın çevreden uzağa ilkesi var mı?
Modern Biyoloji programına göre yazılan ders kitapları incelendiğinde örneklerin öğrencinin yakın çevresinden seçilmediği görülebilir.
4. Konuların gerçek yaşama uygulanabilirliği var mı?
Modern Biyoloji Değerlendirme Seminer Raporu’nda (MEB, 1976:230) öğrencinin biyoloji dersinde edindiği bilgilerin yakın çevresi ile ilgili ihtiyaçlarını karşılamada geçerli olduğu belirtilmiştir. Öğrencilerin yakın çevresi ile ilgili problemleri görmede ve çözmede kitaptan edindiği bilgilerin yanında laboratuarda kazandığı becerileri de uygulayabildiği resmi raporda not edilmiştir.
5. Bilinenden bilinmeyene doğru gidilmiş mi?
Modern Biyoloji Ders kitapları incelendiğinde konuların bilinenden bilinmeyene doğru bir sıra ile öğretilmeye çalışıldığı fark edilebilir.
Ders kitabında her bölümün başında bir açıklama vardır. Bu açıklamada öğrencinin o bölüme gelene kadar öğrendikleri sıralanmış ve yeni bilgi ve tecrübelerin bunlar üzerine oturtulacağı belirtilmiştir. Örneğin, Bölüm 9’un ana konusu olan Hayat ve Işık Enerjisi şöyle bir açıklama ile başlatılmıştır:
“Son üç bölümde ilkel bir heterotrofun üç temel problemi nasıl çözmüş olabileceği konusundaki düşünceleri öğrendiniz. Heterotrofun birinci problemi çevresinden enerji elde etmesi, ikinci problemi kendisini organize etmesi ve yönetmesi, üçüncü problemi ise çoğalmasıydı. Şimdi inceleyeceğimiz dördüncü problem ise organizmanın çevresine uyabilme yeteneğidir…” (MEB, 1977).
6. Ünite ve konular aşamalı ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde sıralanmış mı?
Geliştirilen programdaki içerik, fen disiplinini esas alan, teknolojiden uzak, fen bilimlerinin tarihsel gelişimine göre düzenlenmiş, konuları basitten zora doğru dizilmiş
ve açıklamayı esas alan bir biçimde yazılmıştır. Bununla beraber içerik fen bilimlerine dayalı bulguları vermekle kalmayıp, “fenin henüz bitmemiş ve süregelen faaliyet” olduğunu öğrencide uyandıracak yapıdadır (Özinönü, 1975).
Konuların sıralanışı ve kitaptaki işlenişi dikkate alındığında konuların aşamalı ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde işlendiği söylenebilir. Örneğin; İlk önce “Yönetici Moleküller” işlenmiş daha sonra “Biyolojik Şifre” konusu ele alınmıştır.
7. Belirtke tablosu var mı?
Programda belirtke tablosu oluşturulmamıştır.
3.4.3.3 Modern Biyoloji Öğretim Programının Eğitim Durumları Açısından İncelenmesi
Tablo 3.24’ de Modern Biyoloji öğretim programının eğitim durumu açısından hedefleri tam olarak (3. Hedef kısmen) gerçekleştirdiği görülebilir.
Tablo 3.24. Modern Biyoloji Öğretim Programının Eğitim Durumları Açısından İncelenmesi S. Nu. Hedefler Modern Biyoloji Öğretim
programı
Evet Hayır
1. Biyoloji dersinin hedefleri ile tutarlı mı? X 2. Öğretme yöntem ve teknikleri kullanılmakta mı? X 3. Öğretme yöntem ve teknikleri hedefleri kazandıracak
nitelikte mi? Kısmen
4. Araç-gereç konu alanı ile ilişkili mi? X
Modern Biyoloji programında “Açıklamalar ve Direktifler” başlığı altında bir bölüm bulunmaktadır. Bu bölümde:
Eğitim-öğretim ile ilgili üç ilke benimsenmiştir. Bu temel ilkeler şöyledir (TÜBİTAK, 1971):
1. Ders kitabında belirlenen bölümler ve anlatımların kendi başına yeterli olduğu ve her öğrencinin bölümde yazılanları bir bütün halinde okuyarak sınıfa gelmesi gerektiği belirtilmiştir.
2. Öğretmenin bu programı uygularken klasik anlamda eğitim yapmasının imkânsız olduğu belirtilmiş, öğretmenin soru-cevap ve tartışma yöntemini kullanarak dersi işlemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu şekilde ders işlendikten sonra öğretmenin konu ile ilgili açıklama yapması istenmiştir.
3. Öğretmenin derse gelmeden önce rehber bülteni okuması gerektiği belirtilmiştir.
Araç-Gereçler ve Laboratuar Uygulamaları için iki ilke benimsenmiştir. Bu ilkeler şöyledir:
1. Laboratuar çalışmaları için gerekli araç-gerecin uygulama saatinden önce öğrencilerinde katılımı sağlanarak düzenlenmesi, böylece laboratuar saatinde vakit kaybının önlenmesi istenmiştir.
2. Laboratuar çalışmalarında bir deneyi bir bilginin doğruluğunu ispatlayan araç olarak görmekten kaçınılması gerektiği belirtilmiş, bunun yerine öğrencinin bir bilim adamı gibi araştırmaya katılması, verilerini toplaması ve deneyden sonra elde ettikleri verileri yorumlayarak bir sonuç çıkarmaya teşvik edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu metodun hem öğrencinin derse karşı ilgisini artıracağı hem de bilimsel düşünme yeteneğini geliştireceği vurgulanmıştır.
Ayrıca uygulamanın yapıldığı okullara öğretmen kılavuz kitapları, ders araç gereçleri gönderilmiştir.
1. Eğitim durumu Biyoloji dersinin hedefleri ile tutarlı mı?
Modern Biyoloji programında belirtilen eğitim durumu dersin genel hedefleriyle tutarlıdır.
Programda belirtilen hedefler de öğrencilerde bilimsel düşünme yeteneğinin gelişmesi öngörülmüştür. Dersin işlenişinde soru- cevap ve tartışma tekniklerinin önerilmesi ve laboratuar çalışmalarının bir bilim adamı gibi yapılmasının istenmesi öğrencilerde bilimsel düşünme becerilerini geliştirebilecek süreçlerdir. Nitekim Modern Biyoloji Değerlendirme Seminer Raporu’nda (MEB, 1976) öğrencilerin problem çözebilme ve kritik düşünme alışkanlıkları kazanmaya başladıkları belirtilmiştir.
2. Öğrenme-Öğretme yöntemleri ve teknikleri kullanılmakta mı?
Programda soru-cevap, tartışma tekniğinin ve laboratuar yönteminin kullanılması gerektiği “Açıklamalar ve direktifler” bölümünde belirtilmiştir.
Özinönü (1975) öğretim stratejisi yönünden yeni fen müfredatlarında laboratuar çalışmaları ve grup tartışmaları yöntemlerinin kullanıldığını belirtmiştir. Deneylerin ister yapılsın, ister kitaptan okunsun, isterse film şeklinde gösterilsin; varılan teorik bir