1.3. Araştırmanın Amacı
3.3.2 Demokrat Parti Döneminin Eğitim Felsefesi
1950’den sonra, Türkiye ile ABD arasındaki siyasi ve ekonomik işbirliği, eğitimde de etkisini göstermiştir. Uzmanlık eğitimlerini ABD’de yapan eğitimciler, bu eğitimcilerin yetiştirdikleri öğrenciler ve yine ABD’den gelen yapancı uzmanların etkisiyle eğitim sistemi pragmatik felsefenin etkisi altına girmiştir.
Okulda bireye kendi değer sistemi dışında hiçbir değer empoze etmeme, yalnız teknik ve pratik bilgileri verme biçiminde yorumlanan pragmatist eğitim, dönem
hükümetinin popülist ve muhafazakâr yapısına uygun düşmüştür. Böylece hem batılı (çağdaş) eğitim anlayışını kabul eden eğitimciler, hem de popülist ve muhafazakâr politikacılar aynı söylemde birleşmişlerdir. Artık eğitim reformundan anlaşılan eğitim kurumlarının sayısını artırmak ve kurumları araç- gereç yönünden modernleştirmek olacaktır (Çetin, 1994).
Uygulamalar, yapılan program incelendiğinde dönem hükümetlerinin belirttikleri ile uyumlu olmayan durumların ortaya çıktığı görülmektedir. İstendik ile ulaşılan arasındaki fark büyüktür. Eğitim sistemi ile ilgili belirtilenler ve yazılanlar genelde pragmatik felsefeye ve onun eğitimde bir uzantısı olan ilerlemecilik akımına dayanmaktadır. Gerçekte ise temele alınan yaklaşım Esasicilik ve Daimiciliktir. Bu dönemde öğretmen ve konular merkeze alınmış, zihinsel gelişime önem verilmiş, öğrenci toplumun kurallarına ve evrenin yasalarına uyum sağlayacak şekilde eğitilmiştir. Bildiklerinin yüzde yüz doğru olduğunu savunan, taklitçi ve yaşamdan kopuk öğrenciler yetiştirilmiştir.
3.3.3 1957-1958 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Analizi
1952 – 1953 öğretim yılında dördüncü Milli Eğitim şûrasında alınan karar doğrultusunda liselerin öğretim süresi 3 yıldan 4 yıla çıkarılmıştır. Ancak uygulamaların hem ekonomik hem de öğretim açısından yeterli fayda sağlamadığı düşünülerek 1956 yılında bu uygulamadan vazgeçilmiş ve liselerin öğretim süresi yeniden 3 yıla indirilmiştir (Dinç, 1999). 1952 yılında yapılan düzenlemeyle Tabiat Bilgisi 9 ders saati olarak uygulanmıştır. Lise 1. sınıfta okutulan Tabiat Bilgisi dersinin 1 ders saatinin sağlık bilgisine ayrılması öngörülmüştür. Liselerin öğrenim sürelerinin dört yıldan üç yıla indirilmesi ile 1956 yılında yeniden bir program çizelgesi hazırlanmıştır. Bu programda Tabiat Bilgisi dersi 6 saat olarak uygulanmıştır. 1956’daki program bir yıl uygulandıktan sonra 1957 yılında yeniden ele alınmıştır. Bu programdaki en önemli değişikliklerden birisi fen ve edebiyat şubelerinin lise ikinci sınıfta ayrılmasıdır (Yılmaz ve Soran, 1999). Uygulama günümüze kadar devam etmiş ve etmektedir. 1957’de yayınlanan bu program araştırmada analiz edilmiştir.
1957-1958 ders yılı başında Talim ve Terbiye Kurulu’nun 21.09.1957 tarih 215 sayılı kararı gereği “Tabiat Bilgisi” programı kabul edilmiştir (MEB, 1970). Programın başında haftalık ders cetveli yer almaktadır. Program bundan önceki programlar gibi konu listesi şeklindedir. Tabiat Bilgisi programı, bazı deneme okullarında uygulanan
Modern Biyoloji programı sayılmazsa, 1985 -1986 öğretim yılına kadar uygulamada kalmıştır. Tabiat Bilgisi programı Modern Biyoloji programı ile aynı zamanda değişik liselerde birlikte uygulanmıştır, uygulandığı dönemde Tabiata Bilgisi programına “Klasik Program” denmiştir.
3.3.3.1 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Hedefler Açısından İncelenmesi Aşağıda tablo 3.15’te Tabiat Bilgisi öğretim programının hedefler açısından durumu görülmektedir.
Tablo 3.15. 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Hedefler Açısından İncelenmesi
S. Nu. Hedefler Hedeflerin
Gerçekleşmesi Evet Hayır
1. Biyoloji dersinin genel hedefleri belirtilmiş
mi? X
2. Her konu alanı ile ilgili özel hedefler yazılmış mı? X
3. Hedefler kapsamlı ve sınırlı yazılmış mı? X
4. Hedefler yazıldığı alanın nitelik ve basamaklarına
uygun mu? X
5. Hedef cümlelerinin sonunda “bilgisi, becerisi, gücü, farkındalık, hoşgörülük” gibi sözcüklerden biri bulunuyor mu?
X
6. Hedef cümleleri açık, seçik ve anlaşılır mı? X
8. Hedefler birbirini tamamlar nitelikte midir? X
9. Bilişsel alanda yazılmış mı? X
10. Duyuşsal alanda yazılmış mı? X
11. Devinişsel alanda yazılmış mı? X
Tablo 3.15’ten de görülebileceği gibi Tabiat Bilgisi öğretim programının genel ya da özel hiçbir hedefi belirtilmemiştir.
Demokrat partinin hükümet programlarından liselerin amacının (bundan önceki dönemde olduğu gibi) yüksek tahsile öğrenci hazırlayan kurumlar olduğu çıkarımı yapılabilir. Aynı zamanda Tabiat Bilgisi öğretim programına alınan içerik kısmının incelenmesinden çıkarılabilecek sonuç da parti programında belirtilenleri destekler niteliktedir. Tabiat Bilgisi öğretim programına seçilen bilgi ve bilginin dağılım biçimi, o alanda araştırma yapmak isteyen bilim adamı ve araştırmacı olacak kimselere göre düzenlenmiştir. Okutulan konular üniversitedeki disiplin anlayışına paralel olarak geliştirilmiştir.
Bununla birlikte Demokrat parti hükümet programında “ilmi esaslara sıkı sıkıya bağlı kalınacağını” da belirtmiştir. Bu da Tabiat Bilgisi dersinin bilimsel esaslar doğrultusunda işlenmesi gerektiği hedefi ile tutarlıdır.
3.3.3.2 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının İçerik Açısından İncelenmesi Tabiat Bilgisi öğretim programı lise 1. sınıfta 3 saat, lise 2. sınıfta edebiyat ve fen kollarında 2’şer saat ve lise 3. sınıf fen kolunda jeoloji olarak 1 saat uygulanıştır. Program konuların alt alta dizilmesiyle oluşturulmuştur. Konuların düzenlenmesi ünite adı yerine geçecek bir üst başlık ve altında onunla ilgili alt başlıklar şeklinde yapılmıştır. Örneğin:
Hayvanlarda vücut organlarının karşılaştırılmalı anatomi ve fizyolojisi 1) Hayvanlar serisinde deri ve iskelet
2) Hayvanlarda hareket ve hareket sistemi Hayvan serisinde:
a. Sindirim ve sindirim sistemi b. Solunum ve solumun sistemi c. Dolaşım ve dolaşım sistemi d. Boşaltım ve boşaltım sistemi e. Sinir ve sinir sistemi
f. Duyu organları tipleri
g. Üreme organları…(MEB, 1970)
Ders kitapları incelendiğinde kitaplardaki konu anlatımlarında tamamen düz anlatım esas alınmış, konuya tanımla girilmiş ve konu anlatımları çizimlerle desteklenmiştir. Bu da bilginin kesin değişmez olduğu kanısını öğrencide uyandıracak bir uygulamadır. Konunun başında ve sonunda hiçbir soruya yer verilmemiştir. Program incelendiğinde kullanılan terminoloji diğer iki programın aksine günümüzde biyoloji terimleri için kullandığımız terminolojiye yakındır.
Tabiat Bilgisi öğretim programında Lise 2. sınıfın en son bölümü “Evrim ve Delileri, Evrim teorileri” konusuna ayrılmıştır. Bu başlık altında “Türlerin Değişmesi ve Lamarkçılık, Darvincilik, Mutasyonculuk” alt başlıkları yer almaktadır. Program başlığından anlaşıldığı üzere evrim konusu teori olarak nitelendirilmiştir. Ayrıca evrim teorilerini ispatlayan delilerden de bahsedilmesi istenmiştir. Bu programa göre hazırlanan Adil Yüksel’e ait ders kitabı (Yüksel, 1984b:179-189) incelendiğinde “Biyolojinin çeşitli konularının evrim teorilerinin doğruluğunu ispat eden birçok deliler
vermektedir” denilmiş ve bu deliler (Tabii sınıflamadan, Karşılaştırmalı anatomiden, Embriyolojiden, Paleontolojiden, Biyocoğrafyadan, sitolojiden alınan deliler) sırasıyla ve ayrıntılı olarak, çizimlerle desteklenerek işlenmiştir. “Evrim ve Delileri, Evrim teorileri” konusu işlendikten sonra konunun bitişi şu paragrafla yapılmıştır:
“Görülüyor ki, bütün bu teorilerden hiçbiri evrimi yalnız başına izah edememektedir. Belki de bu husustaki görüşlerin bir arada düşünülmesi daha isabetli olur. Fakat ne olursa olsun bu görüşler muhakkak doğru olamasa bile, yukarıda gösterdiğimiz deliler evrimin bir gerçek olduğunu, türlerin değişerek yeni türler meydana getirdiğini göstermektedir.”
Paragraftan anlaşıldığı üzere kitap yazarının görüşü ders kitabına yansıtılmış ve kitap bu haliyle TTKB’den onay almıştır.
Aşağıda Tablo 3.16’da Tabiat Bilgisi öğretim programının içerik açısından belirlenen hedefleri gerçekleştirip gerçekleştirmediği gösterilmiştir. Altında ise içerik kısmı ayrıntılı olarak analiz edilmiştir.
Tablo 3.16. 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının İçerik Açısından İncelenmesi
S. Nu. Hedefler Hedeflerin Gerçekleşmesi
Evet Hayır
1. Derslerin birbirleriyle bağlantısı göz önünde bulundurulmuş mu? X
2. Somuttan soyuta doğru sıralanmış mı? X
3. Yakın çevreden uzağa ilkesi var mı? X
4. Konuların gerçek yaşama uygulanabilirliği var mı? X
5. Bilinenden bilinmeyene doğru gidilmiş mi? X
6. Ünite ve konular aşamalı ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde
sıralanmış mı? X
7. Belirtke tablosu var mı? X
1. Derslerin birbirleriyle bağlantısı göz önünde bulundurulmuş mu?
İncelenen programda ve açıklamalarda böyle bir bağlantıdan söz edilmemiş ve araştırma sırasında böyle bir bağlantı olduğuna ilişkin bir belge bulunamamıştır.
2. Somuttan soyuta doğru sıralanmış mı?
Tabiat Bilgisi öğretim programı ve yazılan ders kitapları incelendiğinde somuttan soyuta doğru bir sıranın izlenmediği görülebilir. Programda bu konuyla ilgili herhangi bir açıklama da yoktur. Ders kitapları incelendiğinde konuların daha çok alan sistematiği dikkate alınarak seçildiği, teorik olarak işlendiği, konuyu açıklamak için az miktarda resim kullanıldığı göze çarpmaktadır.
Tabiat Bilgisi öğretim programında bu ilke ile ilgili herhangi bir şey belirtilmemiştir. Yazılan ders kitapları da incelendiğinde anlatılan konuların hayatla bağlantısı kurulmamış ve öğrencinin yakın çevresinin dikkate alınması ile ilgili herhangi bir şey belirtilmemiş ve gözetilmemiştir.
4. Konuların gerçek yaşama uygulanabilirliği var mı? Programda bu konuyla ilgili herhangi bir şey belirtilmemiştir. 5. Bilinenden bilinmeyene doğru gidilmiş mi?
Programda bu konuyla ilgili herhangi bir şey belirtilmemiştir.
6. Ünite ve konular aşamalı ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde sıralanmış mı?
Tabiat Bilgisi öğretim programı konuları aşamalı ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde sıralanmıştır. Örneğin:
İlk önce “Kalıtımla İlgili Esaslar” verilmiş daha sonra “Mendel Kanunları”, “Kalıtımın Bitki ve Hayvanların Islahındaki rolü”, “Kalıtım ve İnsan” konuları işlenmiştir (MEB, 1970).
7. Belirtke tablosu var mı?
Programda belirtke tablosu oluşturulmamıştır.
3.3.3.3 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Eğitim Durumları Açısından İncelenmesi
Aşağıda verilen Tablo 3.17’de Tabiat Bilgisi öğretim programının eğitim durumları açısından belirlenen hedefleri gerçekleştirip gerçekleştirmediği gösterilmiştir.
Tablo 3.17. 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Eğitim DurumlarıAçısından İncelenmesi S.
Nu.
Hedefler Hedeflerin Gerçekleşmesi
Evet Hayır
1. Biyoloji dersinin hedefleri ile tutarlı mı? X
2. Öğretme-öğretme yöntem ve teknikleri kullanılmakta mı? X
3. Öğretme-öğretme yöntem ve teknikleri hedefleri kazandıracak
nitelikte mi? X
4. Araç-gereç konu alanı ile ilişkili mi? X
Tablo 3.17’den de anlaşılacağı gibi programda eğitim durumları ile ilgili hiçbir hedef gerçekleştirilmemiştir
Tabiat Bilgisi öğretim programı öğretilecek konunun seçim ve organizasyonunda öğrenci ilgisini veya pratik amaçları gözetecek yerde akademik ölçüleri önde tutan klasik yaklaşım tarzına göre hazırlanmıştır.
Fen Öğretimini Geliştirme Bilimsel Komisyonu tarafından hazırlanan Değerlendirme ve Planlama Semineri Raporu’nda (Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), 1971, 82), “Tabiat Bilgisi öğretim programında ve verilen konuların ders kitabındaki işlenişlerinde biyolojinin öğrencilere değişmeyen, kesin ve tamamlanmış bir bilgi olduğu izlenimini verdiğinden, öğrencilerde bilimsel düşünme yeteneğinin gelişmesine imkân vermediği ve kritik düşünme alışkanlığı kazandırmadığı” belirtilmiştir. Ayrıca konuların bu şekilde verilişinin sadece hafızaya hitap ettiği ve öğrencilerle herhangi bir tartışma olanağı sağlamadığı ve bu nedenle öğrencilerde biyoloji öğrenmeye karşı isteksizlik yarattığı belirtilmiştir. Bu tarz bir öğretimin öğretmeni anlatan, öğrenciyi de daima dinleyen kişiler haline getirdiği ve bu nedenle öğrenci ve öğretmen arasında bir işbirliğine ve bilgi alış verişine imkan sağlamadığı ifade edilmiştir.
3.3.3.4 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Sınama Durumları Açısından İncelenmesi
Aşağıda verilen Tablo 3.18’de Tabiat Bilgisi öğretim programının sınama durumları açısından belirlenen hedefleri gerçekleştirip gerçekleştirmediği gösterilmiştir.
Tablo 3.18. 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Sınama DurumlarıAçısından İncelenmesi S..
Nu. Hedefler Hedeflerin Gerçekleşmesi
Evet Hayır
1. Ölçme-Değerlendirme ayrı bir başlık altında ele alınmış mı? X
2. Her konunun sonunda sınama durumu hazırlanıp uygulanmış mı? X
3. Hedeflerle tutarlı mı? X
4. Sorular açık-seçik,kesin ve kolay anlaşılır mı? X
Tabiat Bilgisi öğretim programında Ölçme-Değerlendirme ayrı bir başlık altında ele alınmamış ve her konunun sonunda sınama durumu hazırlanmamıştır. Tablo 3.18’den de anlaşılacağı gibi programda eğitim durumları ile ilgili hiçbir hedef gerçekleştirilememiştir.
3.3.3.5 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Diğer Boyutları
Yukarıda yapılmış olan programın sistematik analizi dışında da programın ders dağılım çizelgesi, Tabiat Bilgisi dersinin fen ve matematik dersleri içerisindeki ders saati oranı, programda yer alan konular için ayrılan zaman gibi önemli diğer boyutları da aşağıda incelenmiştir.
3.3.3.6 Programın Ders Dağılım Çizelgesi
Tabiat Bilgisi dersinin yayınlandığı tarihteki ders dağılım çizelgesi aşağıda Tablo 3.19’da ki gibidir (MEB, 1970). Tabiat Bilgisi dersi lise 1. sınıfta 3 saat, lise 2. sınıfta fen ve edebiyat kollarında 2 saat, lise 3. sınıfta sadece fen kolunda 1 saat olarak uygulanmıştır.
Tablo 3.19. Lise Programı Haftalık Ders Cetveli
Sınıflar
DERSLER Lise I Lise II Lise III TOPLAM
FEN EDEBİYAT FEN EDEBİYAT FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 5 3 6 12 16 Psikoloji - 2 2 - - 2 2 Felsefe, Mantık ve Sosyoloji - - - 3 6 3 6 Tarih 2 2 2 2 3 6 7 Sanat Tarihi - - 2 - 1 - 3 Coğrafya 2 2 2 1 2 5 6 Matematik 5 6 4 8 3 19 12 Tabiat Bilgisi 3 2 2 1 - 6 5 Fizik 3 3 2 4 2 10 7 Kimya 3 3 2 3 1 9 6 Yabancı dil 5 4 5 4 5 13 15 Beden eğitimi 1 1 1 1 1 3 3 Milli Savunma 1 1 1 1 1 3 3 Seçime tabi dersler 2 2 2 1 1 5 5 Toplam 32 32 32 32 32 98 98
3.3.3.7 Tabiat Bilgisi Ders Saatinin Diğer Fen ve Matematik Ders Saatleri İle Karşılaştırılması
Tablo 3.20’de ve Grafik 3.6’da Tabiat Bilgisi programının fizik, kimya ve matematik dersleri içindeki oranı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi toplamda Tabiat Bilgisi ders saati oranı en az olan derstir. Matematik dersi ders saati oranı bakımından Tabiat Bilgisi dersinin üç katından fazladır.
Tablo 3.20.Tabiat Bilgisi Ders Saatinin Fen ve Matematik Ders Saatleri ile Karşılaştırılması
Sınıflardaki ve Toplamdaki ders saati
Dersler 1. Sınıf 2. Sınıf 3. Sınıf Toplam
Matematik 5 6 8 19
Fizik 3 3 4 10
Kimya 3 3 3 9
Tabiat Bilgisi 3 2 1 6
Grafik 3.6.Tabiat Bilgisi Ders Saatinin Diğer Fen ve Matematik Ders Saatlerine Göre Durumu
3.3.3.8 Tabiat Bilgisi Programında Konulara Ayrılan Zaman
Tabiat Bilgisi dersinde yer alan konuların ne kadar zamanda işleneceğine dair programda bir açıklama yapılmamıştır.
Programda konulara ayrılan süreyi belirlemek için Yüksel’in (1984) ders kitabındaki konuların yer alış şekline bakılıp bir değerlendirme yapılmıştır. Öğretim yılının 36 haftada tamamlandığı düşünülerek lise 1. sınıf için 36X3=108, lise 2. sınıf için 36X2=72, lise 3. sınıf için 36X1=36 saat ders olduğu belirlenmiştir. Kitapta konuların yer aldığı sayfa sayısı hesaplanarak, bu sayfa sayısı yıl içindeki toplam ders saati ile çarpılmış ve çıkan sonuç kitabın toplam sayfa sayısına bölünmüştür (Kitabın içindekiler, kaynakça gibi kısımları hariç). Elde edilen sonucun yaklaşık olarak konu için ayrılan zaman olduğu varsayılmıştır. Buna göre;
XI. sınıfta jeoloji konuları için 36 ders saati zaman ayrılmıştır.
Tabiat Bilgisi öğretim programında konuların işlenebilmesi için jeoloji konuları hariç 180 ders saati, jeoloji konuları dahil toplam 216 ders saati zaman ayrılmıştır.
Aşağıda Tabiat Bilgisi programında konular için ayrılan zaman Tablo 3.21’de düzenlenerek, Grafik 3.7’de da yüzdelik dilimler halinde sunulmuştur.
Tablo 3.21. Tabiat Bilgisi Programında Konulara ve Konulara Ayrılan Zaman
Konular Ders Saati Konular Ders Saati HÜCRE
Hücre (IX. Sınıf)
(19X108/253=8.11~8)
8 DOKULAR VE SİSTEMLER
Çok Hücreli Canlılara Geçiş, Döllenme, Farklılaşma ve Dokular (IX. Sınıf)
(26X108/253=11.09~11) İnsanda Vücudunun Yapısı ve Çalışması (IX. Sınıf)
(120X108/253=51.22~51) Hayvanların Vücut Organlarının karşılaştırmalı Anatomi ve Fizyolojisi (X. Sınıf)
(67X72/178=27.10~27) Bitki Anatomisi (IX. Sınıf) (22X108/253=9.39~9) Bitki Fizyolojisi (IX. Sınıf) (8X108/253=3.41~4)
102
CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRMA
Tek Hücreli Organizmaların Özellikleri (IX. Sınıf) (9X108/253=3.84~4) Bitkiler ve Hayvanların Sınıflandırılması (X. Sınıf) (5X72/178=2.02~2) 6 EKOLOJİ
Canlılar Arasında Beslenme Bağlantıları(X. Sınıf)
(34X72/178=13.75~14) Çeşitli Ortamlarda Hayat (X. Sınıf)
(22X72/178=8.89~9)
23
ÜREME, GELİŞME VE BÜYÜME
Bitki ve Hayvanlarda Üreme (X. Sınıf)
(16X72/178=6.47~7)
Bitkiler Aleminde Üreme (IX. Sınıf) (30X108/253=12.80~13) 20 CANLILARDA ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ Fotosentez ve Solunum (IX. Sınıf) (22X108/253=9.39~9) 9 9 EVRİM
Evrim ve Delilleri, Evrim Teorisi (X. Sınıf) (11X72/178=4.44~5) 5 KALITIM (X. Sınıf) (23X72/178=9.30~9) JEOLOJİ 36
3.3.3.9 Programın İhtiyaç Analizi ve Program Değerlendirme Çalışması Tabiat Bilgisi öğretim programının hazırlanması sırasında ne ihtiyaç analizi, ne de program değerlendirme çalışması yapılmıştır.
3.3.4 1935 Tabiiye Öğretim Programı ile 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programının Karşılaştırılması
1935 yılında uygulanan Tabiiye öğretim programı ile 1957 yılında uygulamaya koyulan Tabiat Bilgisi öğretim programı karşılaştırılmıştır.
Eğitimin Hedefleri: Milli Şef döneminde eğitim, çağdaşlaşma ve batılılaşma aracı olarak görülmüştür. Demokrat parti döneminde geleneksel değerler ön planda tutulmuş ve eğitimde “milli bir amaca” yöneltilmiştir. Eğitimin hedefi, milletin ortak duygularını pekiştirerek, bunları diğer nesillere aktarabilmek, milli ve ahlaki esaslara ön planda tutmak, manevi değerlere önem vermek, gençliği milli geleneklere göre yetiştirmek olarak belirlenmiştir. Eğitimde popülist yaklaşımlar ön planda tutulmuş ve eğitimi tüm halka yaygınlaştırmak fikri benimsenmiştir.
Önceki dönemlerin aksine öğrenciye batılı değer sistemini kazandırma, genel kültür verme ve batılı düşünce sistemine uygun entelektüel formasyon oluşturma işlevi terk edilmiş ve eğitim, öğrencileri ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre hayata, iş alanlarına ve bir üst öğrenime hazırlayan bir süreç olarak kabul edilmiştir.
Milli Şef döneminde eğitim ve öğretim hümanizm felsefesi çerçevesinde düzenlenmeye çalışılırken, Demokrat Parti döneminde ABD’den gelen yabancı uzmanların etkisiyle eğitim sistemi pragmatik felsefenin etkisi altına girmiştir. Kabul gören pragmatik felsefe ve ilerlemecilik akımı kağıt üzerinde kalmış uygulamada Daimicilik ve Esasicilik akımları temel alınmıştır.
Bu dönemde ve bundan önceki dönemde liselerin amacının yüksek tahsile öğrenci hazırlamak olarak belirtilmiştir. Her iki programda da öğretim programına seçilen bilgi ve bilginin dağılım biçimi, o alanda araştırma yapmak isteyen bilim adamı ve araştırmacı olacak kimselere göre düzenlenmiştir. Okutulan konular üniversitedeki disiplin anlayışına paralel olarak geliştirilmiştir. Ayrıca Demokrat partinin eğitim politikaları ve felsefesi, 1957 biyoloji öğretim programının öğelerine dönük analizi ve programın diğer özellikleri irdelendiğinde içinde yaşanılan çağı çağrıştıran hiçbir maddeye rastlanmamaktadır.
Programın Hedefleri: 1935 Tabiiye öğretim programında ve 1957 Tabiat Bilgisi öğretim programında genel ya da özel amaçlar belirlenmemiştir.
İçerik: 1935 programında “Tabiiye” olan ders adı Tabiat Bilgisi olarak değiştirilmiştir. Her iki programda da ders IX. sınıflarda 3, X. sınıflarda 2 ders saati uygulanmıştır. 1935 programında XI. sınıflarda fen ve edebiyat kolunda 1’er saat uygulanan jeoloji dersi, 1957 programında sadece fen kolunda 1 saat uygulanmıştır. Her iki programda da toplam ders saati sayısı aynıdır. Her iki program da konuların alt alta dizilmesiyle oluşturulmuştur. 1957 programında konuların dizilimi 1935 programına
göre daha sistematik biçimde (Konuların düzenlenmesi ünite adı yerine geçecek bir üst başlık ve altında onunla ilgili alt başlıklar şeklindedir.) yapılmıştır. Program incelendiğinde kullanılan terminoloji diğer iki programın aksine günümüzde biyoloji terimleri için kullandığımız terminolojiye yakındır.
Her iki programda da derslerin birbiriyle bağlantısı kısmen gözetilmiş, ünite ve konular kısmen aşamalı ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde sıralanmıştır.
Her iki programda da X. sınıfın en son bölümü “Evrim” konusuna ayrılmıştır. 1957 Tabiat Bilgisi öğretim programında 1935 programında yer almayan “Evrim Teorilerini İspatlayan Delilerden” konusu yer almıştır. Konuya ayrılan zaman her iki programda da hemen hemen aynıdır.
Eğitim Durumu: Her iki Programda akademik ölçüleri önde tutan klasik yaklaşım tarzına göre hazırlanmıştır. Programlarda eğitim durumları açısından hedeflenenlerin hiç birisi gerçekleşmemiştir.
Sınama Durumu: 1935 Tabiiye öğretim programı ve 1957 Tabiat öğretim programında sınama durumlarıyla ilgi hedeflerin hiç birisi gerçekleştirilememiştir.
Programın İhtiyaç Analizi ve Program Değerlendirme Çalışması: 1935 Tabiiye öğretim programı ve 1957 Tabiat öğretim programının hazırlanması sırasında ne ihtiyaç analizi, ne de program değerlendirme çalışması yapılmıştır.
Aşağıda Grafikte 3,8’de 1935 ve 1957 programında yer alan konular ve konular için programda ayrılan zaman karşılaştırılmıştır.
Grafik 3.8. 1935 Tabiiye Öğretim Programı ve 1957 Tabiat Bilgisi Öğretim Programında Yer Alan Konular ve Konulara Ayrılan Zaman
Grafik 3.4’ten görülebileceği gibi 1957 programında “Canlılarda Enerji Dönüşümü” konusu eklenmiş, “Türk Irkı Antropolojisi” konusu ise çıkarılmıştır. “Üreme, Büyüme ve Gelişme” konusunun ders saati sayısı belirgin şekilde artırılmıştır.
3.4. 1960-1980 Dönemi: Dünyanın Uzay ve Nükleer Çağdan Bilgi Çağına Geçişi 1960-1980 yılları arasında dünya yoğun bir şekilde uzay ve nükleer çağı yaşarken bir yandan da bilgi çağına adım atmaya hazırlanıyordu Bu arada Türkiye’nin siyasi, sosyal, ekonomik, kültür hayatını ve eğitim sistemini derinden etkileyen 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 askeri müdahaleleri yaşandı. Toplumsal hayatın, her cephesine etki eden bu üç askeri müdahalenin etkileri sadece siyasi alanda değil, eğitim alanında da görüldü.
Bu bölümde, 1960-1980 eğitim politikaları ve felsefesi incelenmiştir. Bu