Mirasçılıktan Çıkarmanın İptali

Mirasçılıktan çıkarmanın mahiyeti, bir ölüme bağlı tasarruf olduğundan, ölüme bağlı tasarruflara ilişkin iptal sebepleri burada da uygulanır. MK. m. 557'de gösterilen

179 _{Y. 2HD, 19.11.1992 T. ve E: 1992/10684-K: 1992/11618 (YKD, 1993/7, 994); Hatemi, s.106.} 180 _{Şener, Mirasçılık, s.102; Şener, s.185.}

181 _{Fahrettin Aral, Türk Medeni Hukukunda Mirasın Taksimi Davası, Ankara 1979, s.94.} 182 _{Y.HGK., 09.04.1997 T. ve E: 1996/2-888- K: 1997/306 (YKD, 1997/11, 1687).}

iptal sebeplerinden birinin varlığı halinde ve buna bağlı olarak açılacak bir dava ile tasarruf tamamen iptal edilebilir.183

a. İptal Nedenleri

İptal nedenleri MK. m. 557'de sayılmıştır. Buna göre; (aa) Ehliyetsizlik

Mirasbırakanın, tasarruf sırasında fiil ehliyetine sahip bulunmaması iptal sebebidir. Ayrıca tasarrufun miras sözleşmesi veya vasiyetname ile yapılıp yapılmadığı hususu da önemlidir. Çünkü, vasiyetname ile yapılacak tasarruf bakımından mirasbırakanın on beş yaşını doldurmuş ve ayırt etme gücüne sahip olması yeterliyken, miras sözleşmesi ile yapılacak tasarruf bakımından mirasbırakan ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmalı ancak kısıtlı olmamalıdır.

(bb) Çıkarmada İrade Sakatlığı

İradeyi sakatlayan, hata, hile veya ikrah durumlarından herhangi biri ile yapılan ölüme bağlı tasarruf iptal edilebilir.

Mirasçılıktan çıkarma bakımından önem taşıyan husus, hata sebebine dayanan, irade sakatlığıdır. MK. m. 512/f.3 hükmüne göre de; "... mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur." Kanunun bu düzenlemesine göre, hatanın ancak "açık" bir hata olması halinde tasarruf geçersiz olacaktır. Açık kelimesinin burada taşıdığı anlamı bakımından bir görüşe göre;184 _{bu kelimenin özel bir anlamı yoktur. Bu sıfat hata kavramını} güçlendirmek için İsviçre Medeni Kanunu'nun hazırlığı aşamasında ve uzmanlar komisyonunda eklenmiştir. Bu sıfat ile iptal davası şartlarının mirasçılıktan çıkarma bakımından ağırlaştırılması gibi bir amaç güdülmemiştir. Açık yanılmadan bahsedilmesi yanlış ve lüzumsuzdur. Açık olsun olmasın her türlü yanılma iptal sebebidir.185

183 _{Oğuzman, s.214-215.}

184 _{Kocayusufpaşaoğlu, s.317; Çakın, s.531.}

(cc) Çıkarmanın Hukuka veya Ahlaka Aykırı Olması

Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun içeriği itibariyle hukuka veya ahlaka aykırı olması da iptal sebebidir.

Bununla birlikte, tasarrufun bağlandığı koşulun da hukuka veya ahlaka aykırı olması halinde de tasarruf iptal edilecektir.186 Örneğin mirasçının, mirasbırakanın düşmanlarından birini öldürmesi veya ona başka türlü bir zarar vermesi şartına bağlı tutulan bir tasarruf hukuka aykırı olacağından iptal edilecektir.

(dd) Çıkarmanın Şekle Aykırı Olması

Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun kanunda belirlenen şekle uygun yapılmaması hali de bir iptal sebebidir. Örneğin, resmi vasiyetnamenin tanık huzurunda yapılmamış olması halinde bir iptal sebebi vardır. Buna karşılık, mirasbırakan çıkarma tasarrufunu ölüme bağlı tasarruf şekillerinden hiçbirine uygun yapmamış ise, artık burada iptalden değil, tasarrufun yok hükmünde sayılmasından bahsedilir.187 Ayrıca, mirasbırakanın, saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarma yönünde açık bir iradesinin bulunmaması halinde tasarruf kendiliğinden yok hükmündedir. Bu durumda da bir iptal davası açmaya ihtiyaç yoktur.188 Bu son iki halde artık iptal davası açmaya ihtiyaç yoktur.

b. Mirasçılıktan Çıkarmada İptal Davası

İptal sebeplerinden herhangi birinin varlığı ile sakat olan ölüme bağlı tasarrufun hukuken de geçersiz duruma getirilebilmesi için iptal davası açmak gerekir. Bu davanın özelliklerine değinmek de yarar vardır.

186 _{Oğuzman, s.188.}

187 _{Hatemi, s.111; Antalya, Miras Hukuku, s.193.} 188 _{Serozan/Engin, s.287-288.}

(aa) Davacı

İptal davasını, mirasçılıktan çıkarılan saklı paylı mirasçı açabilir. MK. m. 558/f.1 hükmüne göre; "iptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir." Bu durumda "menfaati bulunan mirasçı" deyimi, saklı paylı mirasçının ölmesi halinde bu mirasçının alt mirasçılarını da kapsar. Zira bu mirasçının da, tasarrufun iptalinde menfaati vardır.

Mirasçılıktan çıkarılanın alacaklılarının veya iflası halinde iflas idaresinin iptal davası açma hakkı yoktur.189

(bb) Davalı

İptal davası, mirasçılıktan çıkarma neticesinde, kendi lehine, davacı aleyhine hak elde eden kimselere karşı açılır.190 Bu kimseler ise genellikle, miras payının intikal ettiği kanuni ve atanmış mirasçılar ve vasiyet alacaklılarıdır.191

Yargıtay'a göre, mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun iptali için açılacak davanın tüm mirasçılara yöneltilmesi gerekir.192 Ayrıca, Yargıtay, mirasçılıktan çıkarılan mirasçının, sadece kendi altsoyuna karşı açtığı iptal davası sonucunda verilecek iptal kararının diğer mirasçılar açısından kesin hüküm oluşturmayacağını kabul etmektedir.

(cc) İptal Davasında Süre

Dava açma süresi bakımından kanun, iki farklı hak düşürücü süre kabul etmiştir. MK. m. 559/f.1'e mirasçılıktan çıkarılan, tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde iptal davası açmak zorundadır. Ancak dava açma hakkı her halükarda, vasiyetnamelerde açılma tarihi, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihi üzerinden, iyi niyetli davalılara karşı on yıl, iyi niyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer. İptal davası açmak, hak

189 _{İmre/Erman, s.203; Dural/Öz, s.209.}

190 _{Fikret Eren, Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, Ankara 1966,}

s.100-101; Oğuzman, s.191.

191 _{İmre/Erman, s.241; Hatemi, s.104.}

192 _{Y. HGK., 09.04.1997 T. ve E: 1996/2-888-K: 1997/306 (YKD, 1997/11, s.1687); Y.2. HD.,}

düşürücü sürelere bağlıyken, iptal sebeplerine dayanan geçersizlik, def'i yoluyla her zaman ileri sürülebilir (MK. m. 559/f.2).

(dd) İspat Yükü

İspat yükü, genel kurala (MK. m. 6) tabidir. Bu kurala göre de, iptal sebeplerinin varlığını ispat, davacıya düşer.193

(ee) Çıkarmanın İptaline İlişkin Mahkeme Kararı

İptal kararı, tasarrufu geçmişe etkili olarak tamamen geçersiz kılar. Mirasçılıktan çıkarılan mirasçı, yasal miras payının tamamına kavuşur. Mahkemece verilecek karar, mahiyeti itibariyle bozucu yenilik doğuran bir karardır.194 _{İptal kararı,} davanın tarafları arasında hukuki sonuç doğurur. Taraf olmayanları etkilemez.195