Çıkarma Nedeninin Ortadan Kalkması

MK. m. 513/f.2 hükmüne göre: Mirasın açılma anında, âciz belgesinin hükmünü yitirmiş olması veya bu belgenin kapsadığı borç miktarının, mirasçılıktan çıkarılana düşen saklı payı aşmaması durumunda koruyucu çıkarmanın geçersizliği gündeme gelir.

246 _{Oğuzman, s.217.} 247 _{Tongsir, s.103} 248 _{Oğuzman, s.217.}

Borç ödemeden âciz belgesi; ödeme, ibra, yenileme, alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi, ödeme imkansızlığı, takas vb. sebeplerle hükümden düşebilir.249 Bu durumda koruyucu çıkarma da geçersiz duruma gelir.

Kanun koyucu, mirasbırakandan altsoyuna kanun gereği intikal edecek saklı pay dışındaki miras payının, âciz belgesinde gösterilen borç tutarını karşılayabilmesi durumunda, koruyucu çıkarmaya izin vermemiştir. Bu şekilde alacaklılar, alt soyun miras payının tasarruf edilebilir kısmını takip konusu yapacak, saklı pay korunacaktır. Ancak bu halde, mirasbırakanın tasarruf edilebilir kısım üzerinde başka bir şekilde tasarruf etmemiş olması gerekir. Mirasbırakanın tasarruf edilebilir miras payı üzerinde tasarruf etmesi halinde, alacaklılar doğrudan saklı paya başvurabileceklerdir.250

MK. m. 513 hükmüne göre; çıkarma sebebinin geçerliliği, âciz belgesinin mirasın açılma anındaki durumu esas alınarak belirlenir.

Mirasçılıktan çıkarılan mirasçı hakkında birden fazla âciz belgesi varsa, bu belgelerin kapsadığı toplam borç yükü dikkate alınmak gerekir.251

Çıkarma sebebinin geçersizliği, koruyucu çıkarma tasarrufuna kendiliğinden etki etmez. Bunun için bir dava ikame edilmelidir. Bu davanın mahiyeti doktrinde tartışmalıdır. MK. m. 513/f.2 hükmü ise, tasarrufun iptalinden bahsetmektedir.252

Bir fikre göre,253 açılacak dava bir iptal davasıdır. Kanun iki iptal sebebi kabul etmiştir.254 Bu nedenle dava sonucunda koruyucu çıkarmanın tamamen iptaline karar verilecektir. Bu şekilde mirasçı dava sonucunda miras payının tamamına kavuşacaktır. Alacaklıların ise bu davayı açma hakları yoktur.

Diğer bir fikre göre255 ise, burada bir tenkis davası söz konusudur. Dava neticesinde, koruyucu çıkarma saklı pay oranında geçersiz olur. Karar, miras payının

249 _{Saymen, s.163.} 250 _{Saymen, s.163.} 251 _{Saymen, s.162.}

252 _{Saymen, s.164; Kocayusufpaşaoğlu, s.320; Ayiter/Kılıçoğlu, s.182.}

253 _{Saymen, s.164-165; Dural, s.211; İnan/Ertaş/Albaş, s.378; Antalya, Miras Hukuku s.169-170.} 254 _{Saymen, s.164-165.}

tasarruf edilebilir kısmına etki etmez. Alacaklılar ve iflas idaresi de MK. m. 562'deki şartlar çerçevesinde, dava hakkına sahiptir.

Âciz belgesine ilişkin iki istisnai sebebe dayanan dava da, ölüme bağlı tasarrufların iptali rejimine tâbi olacaktır.

SONUÇ

Mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakanın saklı pay sahibi bir mirasçısının saklı payını, kanunda sınırlı sayıda sayılan çıkarma sebeplerinin varlığı halinde, bir ölüme bağlı tasarrufla ve gerekli şekil şartlarına da uymak suretiyle tamamen veya kısmen kaldırmasıdır.

Türk Medeni Kanununa göre mirasçılıktan çıkarma, iki başlı bir müessese olarak düzenlenmiştir. Bunlardan birincisi cezai çıkarma, ikincisi ise koruyucu çıkarmadır. Cezai çıkarma MK. m. 510-512 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Koruyucu çıkarma ise, MK. m. 513'de düzenlenmiştir. Ancak, cezai çıkarma ile ilgili kanun hükümleri, koruyucu çıkarma için hüküm bulunmayan hallerde ve koruyucu çıkarmanın bünye ve niteliğine uygun düştüğü ölçüde uygulanabilen kurallardır.

Uygulamada daha çok cezai çıkarma ile karşılaşılır. Koruyucu çıkarmaya âciz belgesinin varlığının zorunlu olması nedeniyle pek rastlanmaz.

Mirasçılıktan çıkarma, sebebe bağlı bir hukuki işlemdir. Medeni Kanun, cezai çıkarma için iki sebep öngörmüştür. Buna göre mirasbırakan, kendisine veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç işleyen ya da kendisine veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmeyen saklı paylı mirasçılarını, mirasçılıktan cezaen çıkarabilir. Koruyucu çıkarma sebebi ise tektir. Mirasbırakanın altsoyunun borç ödemeden âciz durumda olduğunun bir âciz belgesi ile sabit olması, koruyucu çıkarmanın sebebini oluşturur. Cezai çıkarma sebepleri her somut olayda yorumu gerektiren, geniş ölçüde hâkimin takdir yetkisine ve kusur esasına dayanan sebeplerdir. Koruyucu çıkarma sebebi ise şeklî ve basit nitelikte olup, hâkimin takdir yetkisini kullanmasını gerektiren bir yönü yoktur.

Mirasçılıktan çıkarma, daima ölüme bağlı bir tasarruf konusudur. Mirasçılıktan çıkarma iradesinin başka türlü ortaya konabilmesi mümkün değildir. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunda bulunulduğu sırada, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruf ehliyetine sahip bulunması gerekir. Ayrıca bu iradenin sıhhatli olması da gerekir. Mirasçılıktan

çıkarma iradesini sakatlayan her türlü yanılma, aldatılma, korkutma veya zorlama tasarrufun geçerliliğine etki edebilir.

Mirasçılıktan çıkarma miras hukuku ile sınırlı olarak sonuç doğurur. Soybağı ile hısımlık ilişkilerine etki etmez.

Mirasçılıktan cezai çıkarma, tam olduğu takdirde mirasçılık sıfatını da ortadan kaldırır. Kısmi olması halinde ise, mirasçılık sıfatına etki etmeyip, sadece saklı payı mirasbırakanca gösterilen oranda azaltır. Buna karşılık koruyucu çıkarma her zaman kısmi bir çıkarmadır.

Mirasbırakan, mirasçılıktan çıkardığı saklı paylı mirasçısının saklı payı üzerinde her zaman dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Bu miras payı ile ilgili yapacağı ölüme bağlı tasarruflar geçerlidir. Bu kuralın tek istisnası, mirasçılıktan çıkarılanın altsoyunun varlığıdır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin mirasbırakana göre saklı paylı mirasçı olan altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir. (MK. m. 511/f.3)

Mirasbırakan, bir miras sözleşmesi içeriğinde yer alsa bile, mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan her zaman ve serbestçe dönebilir. Ancak, dönme iradesinin de vasiyetname şekillerinden herhangi biri ile yapılması şarttır. Bunun yanında, mirasbırakanın çıkarma tasarrufu ile bağdaşmayacak yeni bir vasiyetname yapması halinde de örtülü dönmenin varlığını kabul etmek gerekir.

Mirasçılıktan cezai çıkarmada tartışılan bir başka konu da, affın cezai çıkarma tasarrufu üzerindeki etkisidir. Sorunun, çıkarma tasarrufundan önceki ve sonraki af olmak üzere iki boyutu vardır. Doktrinde, mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan önce gerçekleşen affın geçerli olacağı hususunda görüş birliği mevcuttur. Tasarruftan sonraki affın, tasarrufun geçerliliğine etkisi ise doktrinde tartışmalıdır.

Mirasçılıktan çıkarma için aranan geçerlilik şartlarını taşımayan ölüme bağlı tasarruf, kendiliğinden geçersiz duruma gelmez. Bunun için dava açılması gerekir.

Mirasçılıktan çıkarmanın, genel olarak bütün ölüme bağlı tasarruflar için aranan geçerlilik şartlarını taşımaması durumunda iptali dava edilebilir. (MK. m. 557- 559)

İptal davası sonucunda verilecek karar, mirasçılıktan çıkarmayı tamamen geçersiz duruma getirir. Mahkeme kararı, mirasçılıktan çıkarma hiç yapılmamış gibi sonuç doğurur. Bu karar sonucunda saklı paylı mirasçı saklı payının tamamına kavuşabilir. Ancak mirasbırakanın, mirasçılıktan çıkarılana düşen tasarruf edilebilir kısım üzerinde önceden yaptığı tasarruflar geçerliliğini korur.

Mirasçılıktan cezai çıkarmaya, dayandığı çıkarma sebebi yönünden yapılan itirazlar bir tenkis davası içinde incelenir. Bu bakımdan cezai çıkarma sebebinin tasarrufta gösterilmemesi ve gösterilen sebebin gerçeğe aykırı ya da mirasçılıktan çıkarmaya yol açabilecek yeterlilikte geçerli bulunmaması tenkis sebeplerini oluşturur. Tenkis davası sonucunda mirasçı ancak saklı payına kavuşabilir.

Mirasçılıktan cezai çıkarmanın, dayandığı sebep yönünden geçersizliği de kural olarak tasarrufun tenkisine yol açar. Koruyucu çıkarma sebebinin tasarrufta gösterilmemesi ve gösterilen sebebin gerçeğe aykırılığı iptal sebebidir.

KAYNAKÇA

Akbıyık, Cem: Miras Sebebiyle İstihkak Davası, İstanbul 2003. Akkanat, Halil: Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi, İstanbul

2004.

Alacakaptan, Uğur: Suçun Unsurları, Ankara1975.

Albaş, Hakan: Türk Medeni Hukuku, Miras Hukuku, 5.Bası, Ankara 2004

Antalya, O.Gökhan: Miras Hukuku, İstanbul 2003.

Antalya, O.Gökhan: Mirastan Feragat Sözleşmesi, İstanbul 1999. Aral, Fahrettin: Türk Medeni Hukukunda Mirasın Taksimi

Davası, Ankara 1979.

Ayan, Mehmet: Miras Hukuku, 2. Baskı, Konya 2003.

Aybay, Aydın: Miras Hukuku Dersleri, 3. Baskı, İstanbul 2002. Ayiter, Nüşin/

Kılıçoğlu, M.Ahmet: Miras Hukuku, 3. Bası, Ankara 1993.

Berki, Şakir: Miras Hukuku, Ankara 1975.

Çağa, Tahir: Türk-İsviçre Hukukuna Göre Mahfuz Hisseli Mirasçıların Hukuki Vaziyeti, İstanbul 1950. Çakın, Nur: Türk Hukukunda Mirastan Iskat İle İlgili

Problemler, ABD, S:3, Ankara 1974, s.523-536. Çubukligil, Ali Rıza: Medeni Kanunumuzda Mirastan Adi Iskatın

Hüküm ve Neticeleri, AÜHFD, C:8, S:3-4, Ankara 1951.

Çubuklugil, Ali Rıza: Mirastan Adi Iskatın Hukuki Mahiyeti ve Sebepleri, AÜHFD, C:7, Ankara 1950, 441-467.

Dural, Mustafa: Miras Sözleşmeleri, İstanbul 1980. Dural, Mustafa/

Öz, Turgut: Türk Özel Hukuku, Cilt IV, Miras Hukuku, 2.

Bası, İstanbul 2003. Dural, Mustafa/

Sarı, Suat: Türk Özel Hukuku, C:1, Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, İstanbul 2004.

Dural, Mustafa/ Öğüz, Tufan/

Gümüş, Alper: Türk Özel Hukuku, C:III, Aile Hukuku, İstanbul 2005.

Engin, Baki İlkay: Yedek Mirasçılık, İstanbul 2003.

Eren, Fikret: Türk Medeni Hukukunda Tenkis Davası,

Ankara 1973.

Eren, Fikret: Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı

Tasarrufların İptali Davası, Ankara 1966. Erman, Hasan: Miras Hukuku, 5. Tıpkı Basım, İstanbul 2004. Güvenç, Fikret: Mirastan Iskata Karşı Açılacak Davanın Niteliği ve

Bu Davadaki İspat Yükü, İBD, C:61, S:10-11-12, İstanbul 1987.

Hatemi, Hüseyin: Miras Hukuku, 3. Bası, İstanbul 2004.

Helvacı, İlhan: Türk Medeni Kanununa Göre Mirasın Reddi, İstanbul 2002

İmre, Zahit: Türk Miras Hukuku, 4. Bası, İstanbul 1978. İnan, Ali Naim/

Ertaş, Şeref: Türk Medeni Hukuku, Miras Hukuku, 4. Bası, İstanbul 2000.

İnan, Ali Naim/ Ertaş, Şeref/

Albaş, Hakan: Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, 5. Bası, İstanbul 2004.

Kılıçoğlu, M.Ahmet: Miras Hukuku Ders Notları -I, Ankara 2005. Kılıçoğlu, M.Ahmet: Mirastan Iskat Konusunda İkinci Hukuk

Dairesi'nin Hukuk Dışı Bir Kararı, TBB Dergisi, S:1, Ankara 1995.

Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Miras Hukuku, 3. Bası, İstanbul 1987. Kuru, Baki: İcra-İflas Hukuku, El Kitabı, İstanbul 2004. Kuru, Baki/

Arslan, Ramazan/

Yılmaz, Ejder: Medeni Usul Hukuku, Ders Kitabı, 15. Baskı, Ankara 2004.

Meşe Yazılım Mevzuat ve İçtihat Bankası, v.2.0, Ankara 2008. Oğuzman, M.Kemal: Miras Hukuku, 6. Bası, İstanbul 1995.

Oğuzman, M.Kemal/

Barlas, Nami: Medeni Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel

Kavramlar, 11. Bası, İstanbul 2004. Oğuzman, Kemal/

Dural, Mustafa: Aile Hukuku, 3. Bası, İstanbul 2001. Oğuzman, M. Kemal/

Seliçi, Özer/

Oktay, Saibe: Kişiler Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2002.

Özuğur, Ali İhsan: Miras Hakkından Iskat, ABD, Y:53, S:3, Temmuz 1996.

Saymen, Ferit H.: Âciz Sebebiyle Mirastan Iskat, İstanbul Barosu Mecmuası, C:XIII, s.145-169, 1939.

Serozan, Rona: Sözleşmeden Dönme, İstanbul 1975. Serozan, Rona/

Engin, Baki İlkay: Miras Hukuku, Ankara 2004. Şener, Esat: Miras Hak ve Payları, Ankara 1996.

Şener, Esat: Mirasçılık Sıfatının Yitirilmesi ve Benzeri Haller, Yargıtay Dergisi, C:2, S:3, Ankara 1976.

Şenocak, Zarife: Cezai Iskat ve Cezai Iskatın Hükümleri, "Prof.Dr.Ali Bozer'e Armağan", Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1999.

Tandoğan, Haluk Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, C.1, 5. Bası, İstanbul 1988.

Tekinay, Selahattin Sulhi: Türk Aile Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 1990. Tongsir, Ferih Bedii: Mirastan Iskat ve Mahrumiyet Müesseseleri

Hakkında Düşünceler, MHAD, Y:2, S:2, No:2, İstanbul 1959.

Uyar, Talih: Gerekçeli-İçtihatlı Türk Medeni Kanunu (9-10- 11): Miras Hukuku, C:1, İzmir 2002.

Ülkü, Murat F.: Mirastan Iskat, Bursa Barosu Dergisi, S:60, Aralık, 1998.

Üstündağ, Saim: Medeni Yargılama Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2000.

Yazıcı, Hilmi/

Atasoy, Hasan: Şahıs Aile ve Miras Hukuku İle İlgili Yargıtay Tatbikatı, 1952-1970, Ankara 1970.