Mindanao’nun İslamiyetle Tanışması ve Mindanao Sultanlığı

Mindanao’nun İslamiyetle tanışması 16. yüzyılın ilk çeyreğinde Johore’dan Pulangi Nehri kıyılarına gelen Sharief Muhammed Kabungsuwan sayesinde gerçekleşmiştir. Kabungsuwan’dan önce Müslüman misyonerlerin burada faaliyet göstermiş olma ihtimalleri bulunmaktadır. Maguindanao tarsila Sharief Kabungsuwan’ın Cotabato City’i İslamiyet ile tanıştırdığından bahseder. Onun hikayesi bir efsane şeklinde anlatılmaktadır. Onun Mindanao’ya cenneti aramak için geldiği söylenir. Bu onun evliya veya Sufi eğitici olduğunun göstergesidir. Tantawan’ın tepelerinde cenneti ararken ona cennetten gönderilen bir huri bulur, onunla evlenir ve bir kızları olur. Sonradan Sharief geri döner, ancak eşi ve kızı Mindanao’da kalır. Maguindanao kaynaklarına göre Johore’dan Pulangi Nehri’nin kuzey tarafındaki Slangan(Cotabato)’ya gelen Sharief Maraja, Kabungsuwan’ın kızı ile evlenmiştir. Maguindanao’daki Dumatu kabileleri, Sharif Maraja’nın soyuna dayandırılmaktadır (Mastura, 1984, Aktaran Sakili 2003: 32).

Sharief Muhammed Kabungsuwan Mindanao’da İslam’ın öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir. Maguindanao tarsila onun Arap bir baba ile Malay bir anneden olduğunu belirtir. Babasının Hz.Muhammed’in soyundan geldiği iddia edilir. Maguindanao kayıtları onun Mindanao’ya Müslüman Samalar’ın göçü ile birlikte geldiğini beyan eder. Bu göç bir sürü insanla dolu bir tekne ile yapıldı ancak fırtına nedeniyle dağılan tekneden hayatta kalanlar Sumatra, Borneo ve Sulu’nun çeşitli limanlarına doğru yol aldılar. Kabungsuwan, Mindanao’nun doğusunda Cotabato bölgesinde bir lider haline gelmiştir. ( Majul, 2009: 23-24).

Sharif Kabungsuwan 1515 civarında Mindanao'daki İslamlaşma sürecini tamamladı. Pulangi nehri boyunca yerleşik Manobo gruplarındaki yerel yönetici sınıflarla ve Illana Körfezi boyunca Malabang'da bulunan Iranun grubu yerel yönetici sınıfları arasındaki evlilikler ile Sharif Kabunsuan, Maguindanao ve Buayan sultanlıklarının tohumlarını ekti. Evlilikler her iki sultanlığında genişlemesinde önemli bir rol oynamıştır (Abreu, 2008: 18).

Kabungsuwan’ın büyük büyük torunu Qudarat tarsilada ilk Maguindanao Sultan’ı olarak yer alır. 1616'da Sultan Qudarat öncesi dönemde sultanlık, Pulangi nehrinin Danao kolu boyunca İslamileştirilmiş Manobo yerleşiminin merkezi haline geldi. Bundan sonra, Pulangi nehri üst kısmı etrafındaki saltanat yönetim bölgesi “Maguindanao” olarak bilinir hale geldi. Nehrin alt kısmında Buayan sultanlığı hüküm sürdü. İki sultanlık arasında kardeşlerin evliliklerinden Kabuntalan Sultanlığı doğdu (Abreu, 2008: 18).

Maguindanao’da İslamiyet 16. yüzyılda Zamboanga yerlilerini ve Basilan’da Yakan’ları kontrol altında tutan Sulu Sultanlığı’nın etkisi ile güç kazandı. Kayıtlara göre, zaman zaman Jolo, Brunei yada Moluccas’tan gelen din adamları, Yakan ve Maguindanao yerleşimlerinde Müslümanlık bilincini geliştirmek için yardımcı oldular.

Cotabato ve Malabang’tan sonra İslamiyet Sarangani Koyu, Davao Körfezi, Mindanao’nun kuzey kıyıları ve Lanao Gölü gibi Mindanao’nun diğer yerleşimlerine yayıldı. Bazı yerel kaynaklara göre Sharief Kabungsuwan Lanao Gölü çevresine gitmiş ve Maranao yerel kabile şeflerini ikna etmiştir. Maranoa tarsilada bu konuyla ilgili bir yorum bulunmamaktadır. Bununla birlikte, belli bir zaman süreci içinde Maguindanao Müslümanları ile temas ve evlilikler yoluyla dönüştürülmüş olmaları mümkündür. İspanyol misyonerlerin 1640 tarihli raporlarına göre Lanao Gölü etrafında bulunan datular Müslümandılar ancak kabile halklarının tamamı Müslüman değildi. Dolayısıyla Lanao Gölü yerleşimleri Hristiyan misyonerler için hala potansiyeli olan, verimli bir çalışma alanı olarak düşünülüyordu (Sakili, 2003: 33).

Lanao ile ilgili bir başka hikaye Sharief Alawi’nin – muhtemelen Cotabato’dan- Tagoloan Nehri, bugünkü Misamis Oriental, kıyılarına geldiği şeklindedir. O ve takipçileri İslamiyeti Bukidnon ve Lanao Gölü kıyılarına taşımıştır. Maranoaların İslamiyeti kabulu İspanyolların bu alanları fethetme girişimlerini sona erdiğinde yani 19. yüzyılın sonlarında tamamlanmıştır. Maranoa kabile şefleri ittifak yaratmak ve Maguindanao aristokrat aileleri ile evlilik bağlantısı kurmak suretiyle İslamiyet inançlarını devam ettirmişler ve Kabungsuwan’dan sonra da atalarının izinden gitmişlerdir (Sakili, 2003: 34).

İspanyolların 17. yüzyıl başlarında kolonizasyon ve Hristiyanlaştırma girişimlerine karşı Filipin Müslümanları arasında İslamiyetin yükselmesi anlamında hızlı bir ilerleme olmuştur. İslamiyet, Filipin Müslümanları için İspanyollara karşı üçyüz yıldan fazla süren mücadelede bir birleşme noktası olmuştur.

Maranaolar olarak bilinen Lanao Gölü kenarında yaşayan insanlar arasında onlarca beylik, 16. yüzyılda da var olmuştu. Ancak Tausug ve Maguindanao gruplarından farklı olarak gölde hiçbir merkezi yapı oluşturulmamıştır. Bu beylikler arasında en önemlileri Masiu, Unayan, Bayabao ve Baloi’dir (Abreu, 2008: 18).

Tausug, Maguindanao ve Maranaolar İspanyol sömürgecilerin gelmesinden önce nüfus ve siyasi gelişme seviyesi açısından Moro halkını kapsayan 13 etnik- dilsel grup arasında en önemli kabileler olarak görülürler. Diğer on grup- Iranun, Yakan, Sama, Sama Laut (Badyao), Kalibugan, Sangil, Kalagan, Palawani, Molbog ve Jama Mapun- Sulu ve Maguindanao sultanlıklarının egemenliği ve etkisi altındaydılar (Abreu, 2008: 19).

Ekonomik olarak, Sulu, Maguindanao ve Buayan Sultanlıkları şimdi Sulu Bölgesi olarak bilinen bölgede Doğu Asya deniz ticaretinde aktifti. Sulu Bölgesi, Sulu takımadalarından (Sulu, Basilan ve Tawitawi eyaletlerini kapsar) ve Cotabato'ya, Ternate, Moluccas, Borneo ve Brunei'nin komşu adalarına kadar uzanır. Sulu Bölgesi, Çin, Singapur, Avrupa ve diğer Güneydoğu Asya ülkelerinden gelen bölgesel ve uluslararası ticaretlerin kesişimindedir. 18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın ortalarına kadar Jolo, Mindanao ve Sulu baharat, orman ürünleri ve egzotik deniz ürünleri ile uğraşan bölgesel ve uluslararası ticaret için önemli bir giriş limanıydı. 19. yüzyılın sonlarında Filipinler'de ABD emperyalizminin gelişinden önce afyon, askeri cephanelik ve köle ticareti de bölgede gelişti. Sulu ve Maguindanao Sultanlıkları çeşitli sebeplerle uluslararası kabul görmüş ulus- devletlerle barış ve dostluk antlaşmaları imzaladılar (Abreu, 2008: 19).

Üç ana grubun öncülüğündeki siyasi yapılar birbirinden bağımsız olarak var olmuşlardır. Bununla birlikte, ortak düşmanlarına karşı birleştikleri zamanlar vardı. Örneğin, İspanyol sömürgeciliğinin hemen öncesinde ve sırasında, Sultan Qudarat'ın

saltanatı, Avrupa işgalcilerini engellemek için Maguindanao, Sulu, Buayan ve hatta günümüz Endonezya'sındaki Ternate ve Moluccas'ın sultanlıklarının güçlerine katıldı. Luzon ve Visayas'taki İspanyol kuvvetleri ve İspanyol kontrolündeki bölgelere karşı koordineli ve ortak ordu saldırıları başlattılar (Abreu, 2008: 19).

Maguindanao Sultanlığı, Mindanao’da birçok bölgenin kontrol altında olduğu 1630-1640 Sultan Qudarat döneminde doruk noktasına ulaşmıştır. Sultan Kudarat’ın İspanyollar ile yaptığı antlaşmaya göre; sultanın toprakları bugünkü Şerif Kabungsuwan bölgesi, Maguindanao bölgesinin bir kısmı, Sultan Kudarat, Güney Cotabato, Sarangani bölgelerinin sahil kısmı Lanao, Davao del Sur, Davao Oriental bölgelerinin bazı kısımları ile Zamboanga del Sur bölgesinin doğu kısımlarını kapsıyordu (Lingga, 2008:5). Maguindanao sultanları şu şekilde sıralanır;

1.Shariff Muhammad Kabunsuan ( 1515-1543) 2. Shariff Makaalang (1543-1574)

3. Datu Bangkaya (1574- 1578)

4. Datu Dimasangkay Adil (1578-1585) 5. Datu Gogo Sarikula (1585-1597) 6. Kapitan Laut Buisan (1597-1619)

7. Sultan Muhammad Dipatuan Kudarat I(1619-1671) 8. Sultan Mohamad Dundang Tidulay (1671-1678) 9. Sultan Muhammad Baranaman (1678-1699) 10.Sultan Jamalal Alam Kuda (1699-1702) 11. Sultan Bayanol Anuar (1702- 1725) 12. Sultan Jadar Sedik Manamin (1725-1733)

13. Sultan Tahirudin Malinog

14. Sultan Pakir Maulana Kairodin Kamsa (1733- 1748) 15. Sultan Pakarudin Almanza (1755-1780)

16. Sultan Asmodin Kibad Saharival ( 1780-1805) 17. Sultan Kawasa Anwar (1805-1830)

18. Sultan Jamolal Alam Untong (1830-1854) 19. Sultan Makakua ( 1854-1884)

20. Sultan Jalalodin Pablo (1884-1895) 21. Sultan Manginggra (1896-1906) Kaynak: Majul, 2009: 25-29

Maguindanao Sultanlığı, Mindanao Sultanlığı veya Cotabato Sultanlığı olarak da bilinir. Lübnan doğumlu bir Amerikalı yönetici olan Najeeb M. Saleeby, İranunlar (Mindanao’da etnik bir grup) haricinde, Mindanao'daki tüm Müslümanların bir zamanlar Maguindanao Sultanlığı'nın kontrolü altında olduğunu iddia etmektedir (Saleeby, 1974:185, Aktaran Makol-Abdul, 1997:314).