Açıklığa kavuşturulması gereken kavramlardan bir tanesi de “millî güç” kavramıdır. Çünkü “güç” kavramı, strateji, jeopolitik ve jeostrateji disiplinlerinin temelidir ve her üç disiplin için paylaşılan bir rahim olma fonksiyonu icra etmektedir. Gücün bileşenlerini aynı anda jeostrateji, strateji, jeopolitik ve millî güç paylaşmaktadır. Güç kavramının anlam ve kapsamı üzerinde değişik görüşler ortaya konmuş ve geliştirilmiştir. Güç, moral ve maddi değerlerin oluşturduğu bir sonuçtur. Bazı özelliklerin, bazı üstünlüklerin veya bazı rakamların bir toplamı değildir. Toplum disiplininin zayıflaması veya toplum değerlerinde kopukluk olması halinde ve anarşik ortamlarda, diğer rakamların ve değerlerin etkileri düşer. Alt birimlerin ahenkli birleşimi ve çatışmayan çeşitlilik içerisinde homojen bir kültür yapısı, gücün toplam değerini arttırır; toplum içindeki çelişkileri giderir. Birbirlerini bütünleyecek, tamamlayacak özellikte olmaları, gücün alt birimlerindeki yetersizlikleri giderebilir.
Millî gücün değişen ve değişmeyen unsurlarını iki başlık altında toplamak mümkündür: 1. Coğrafi güç 2. Beşerî güç 45 İlhan 1989, 41. 46 Tarakçı 2003, 57.
32
Coğrafi güç, jeopolitiğin değişmeyen unsurları olan coğrafi konum, coğrafi bütünlük, saha ve coğrafi özellikleri kapsar. Beşeri güç ise, jeopolitiğin değişen unsurlarından oluşur ve kültür temelinde, ulusal kültür platformunda oluşan ve gelişen sosyal, ekonomik, politik ve askerî değerlerdir. Kültür, beşerî gücün temel değişkenidir.
Görüldüğü gibi, coğrafi gücün ve beşerî gücün alt birimleri, bunların dengeli bileşiminin oluşturduğu millî gücün de alt birimleridir47
.
Gücün bileşenlerinin denklemini aşağıda olduğu gibi gösterebiliriz: Sabit veriler (SV), tarih (t), coğrafya (c), nüfus (n) ve kültür (k) olarak;
Potansiyel veriler (PV), ekonomik kapasite (ek), teknolojik kapasite (tk) ve askerî
kapasite (ak) olarak tanımlanırsa bir ülkenin gücünü şöyle gösterebilriz:
G = (SV + PV) x (SZ x SP x Sİ)
Bu formülde SZ stratejik zihniyete, SP stratejik planlamaya, Sİ siyasi iradeye tekabül etmektedir.
SV = t + c + n + k ve PV = ek + tk + ak olduğu için formülün açılımı;
G = [ (t + c + n + k) + (ek + tk + ak) ] x (SZ x SP x Sİ) şeklindedir48.
Bir toplumun stratejik zihniyeti, içinde kültürel, psikolojik, dinî ve sosyal değer dünyasını da barındıran tarihî birikim ile bu birikimin oluştuğu ve yansıdığı coğrafi hayat alanının ortak ürünü olan bilincin o toplumun dünya üzerindeki yerine bakış tarzını belirlemesinin ürünüdür49
.
Bir başka tanımıyla stratejik zihniyet, bir ülkede yaşayan insanların ortak tarihî tecrübenin imbiğinden geçmiş birikimlerini ve üzerinde bulundukları coğrafi mekânın şartlarını dikkate alarak, ülkelerinin bekası, geleceği ve güvenliği için doğru değerlendirmeler yapabilecek ve bu değerlendirmelere uygun tavır alabilecek şekilde sahip oldukları düşünce yapısıdır. Stratejik zihniyet, içinde yaşanan zaman dilimi içinde uluslararası ortamı değerlendirir, gerektiğinde bu ortamın şartlarını zorlar, ama toplumu
47 İlhan 1989, 91-92. 48 Davutoğlu 2002, 17. 49
33
sağduyudan uzaklaştırmaz, macera peşinde koşturmaz. Stratejik zihniyet, akılcı davranışların benimsenmesini kolaylaştırır50
.
Yukarıdaki güç denkleminde potansiyel (değişken, dinamik) ve sabit (durağan, statik) veriler jeopolitik, strateji, jeostrateji ve “millî güç”ün temel bileşenlerini oluşturmaktadır.
Millî güç millî hedeflerin (çıkarların) elde edilmesinde kullanılacak olan politik, ekonomik, askerî ve manevi güçlerin toplamıdır. Millî güç, harp gücü olarak da isimlendirilir.
Millî hedef; elde edilmeleri halinde millî çıkarların gerçekleşmesini sağlayan ya da millî güvenlik veya refah sağlayıcı tesirler husule getiren amaçlardır.
Askerî güç; millî siyasetin tatbikinde ve millî hedeflerin elde edilmesinde, fiziki kuvvet olarak kullanılmak üzere tasarlanan millî gücün bir unsurudur.
Politik güç, devlet ve devletler grubunun ulusal çıkarlarının çatıştığı diğer devlet veya devletler grubu üzerinde sağlayabileceği politik etkinlik oranıdır.
Ekonomik güç, devletlerin üzerinde yaşadığı arz alanının sahip olduğu doğal kaynaklarla birlikte tarım, endüstri, ulaştırma ve ticaret alanlarında mevcut etkinliğidir.
Stratejik kaynak, millî güç üzerinde önemli derecede etkili olabilecek doğal veya insan yapısı servetlerdir51
.
Millî güç unsurlarının (sabit ve değişken veriler) bileşkesi, millî gücü oluşturur. Her millî güç unsuru, olumlu veya olumsuz birbirini etkiler. Hükümetlerin görevi, bu unsurların birbirlerini olumlu etkileme şartlarını yaratmak, olumsuz etkileme şartlarını azaltmak veya yok etmektir. Bunlara ilişkin her tür faaliyet, millî gücün sevk ve idaresi kapsamına girmektedir. Bu açıklamalardan sonra millî gücü şöyle tanımlayabiliriz:
“Millî güç, kriz veya harp hali durumunda, hem ülkenin ve milletin hayatiyetini idame ettirme kabiliyetini, hem de millî çıkarların elde edilmesinde kullanılan kuvveti temsil eder...” 52 50 Tezkan 2007, 76. 51 Ucuzsatar 1986, 28-29. 52 Tarakçı 2003, 217.
34
Aslında millî güç, millî güç unsurları diye sıralanan bütün unsurların kapasiteleri ile bu unsurların karşılıklı etkileşimi sonucu ortaya çıkan karma bir hasıladır. Her bir unsur, diğerlerinin oluşumunu, değerini ve mahiyetini etkiler. Ekonomisi zayıf bir ulusun güçlü bir ordusu olamaz, bu açığını teknoloji ile kapatmaya çalışır.
Millî güç, mutlak güç değildir. Her zaman sonuç alıcı bir siyasetin aracı olmayabilir. Gücün bir unsurunun şartlar elvermediği, kullanmanın rasyonel ve insani olmadığı durumlarda gücün o unsurunun varlığının bir anlamı ve değeri yoktur. Mesela, askerî gücün bir vasıtası olan nükleer silahlar, bu silahlara sahip ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Pakistan, Hindistan ve İsrail sahip olmasına rağmen, 1945 yılından bu yana hiçbir silahlı çatışmada kullanılmamıştır53
.
Özetlenecek olursa millî güç görecelidir, mutlak değildir; kullanılmasında sınırlar vardır; dinamiktir, değişkendir ve unsurları birbirleri ile etkileşim içindedir54
. Güç ve millî güç konusu strateji, jeostrateji ve jeopolitik disiplinlerinde çok önemli bir kavramdır ve bu disiplinlerin anahtarıdır. Güç kavramı, uluslararası güvenlik, strateji, savunma, millî hedef ...vs. gibi daha bir yığın alanın kurucu öznesi durumundadır.