Oda Mezarlar

Oda mezarlar, girilip çıkabilen, plan ve boyutları değiĢebilen yeraltına açılmıĢ tek veya çok odalı mezar türüdür. Oda mezar için önce oldukça büyük bir çukur açılmıĢ ve çukurun etrafı taĢlarla örülmüĢtür. Genellikle dikdörtgen, köĢeleri yuvarlatılmıĢ dikdörtgen veya yamuk planlıdır ve mezarların üstleri büyük taĢ kapaklarla örtülmüĢtür.188

Bu mezarların her biri birden çok ölü gömmek için 182 _{Özgüç 1948: 33.} 183 _{Harmankaya 2002g.} 184 _{Özgüç 1948: 35.} 185 Harmankaya 2002f: Polatlı.

186 _{Yıldırım- Ediz 2004: 194. Harmankaya 2002j.} 187 _{Yıldırım- Ediz 2007: 444.}

yapılmıĢ bir ailenin veya belli bir sınıfın kullanmıĢ olduğu birer mezarlık gibidir. Yapısal özellikleri açısından oda mezar, sandık ve basit mezarları anımsatsalar da boyutları bakımından daha büyük ve kullanım açısından devamlılık, üstünlük ve kolaylık gibi özellikleri bulunmaktadır. Oda mezarlar en azından geliĢmiĢ bir mezar türü olarak görülebilir. Diğer mezar türleriyle eĢzamansal olarak ortaya çıkması sosyo- ekonomik farklılıklardan etkilenmiĢ bireysel tercihlere yorumlanabilir.189

Oda mezarların kentleĢmeye bağlı olarak oluĢan belli bir ekonomik düzeydeki sosyal sınıfa mensup grupların ölülerini gömmek üzere kullandığı mezar yapıları oldukları düĢünülmektedir.190

Anadolu‟da M.Ö III. binde oda mezar Alacahöyük olmak üzere, Horoztepe, Arslantepe, Hayaz Höyük, Gedikli/Karahöyük, Tilmen Höyük ve TitriĢ‟te oda ya da Hayaz Höyük‟te olduğu gibi „yeraltı oda mezarı‟ olarak adlandırılan mezarlar açığa çıkarılmıĢtır. Bu mezarlardan Gedikli/Karahöyük, Tilmen Höyük, Hayaz Höyük, Alacahöyük ve Horoztepe‟deki mezarların ĠTÇ II. dönemin sonu ya da ĠTÇ III. döneme tarihlenirken, Arslantepe, ve TitriĢ ise ĠTÇ I ve II. dönemlerine tarihlenmektedir.191

Ġncelediğimiz dönem ve bölge itibariyle oda mezarlar sadece Alacahöyük‟te (Resim 10-11) ve Kültepe/Karahöyük‟te açığa çıkarılmıĢtır.

Kültepe‟de yuvarlak oda mezar 12. ve 11. yapı katlarında açığa çıkarılmıĢtır. Bu mezar türü Ģimdilik yalnızca Kültepe‟ye hastır. Bu mezarlar önce bir çukur açılarak orta boy taĢların çamur harç ile düzensiz bir Ģekilde fazla derin olmayan yuvarlak Ģekil vererek oluĢturulan mezar biçimidir. Mezarın ortasına mezar hediyelerini koymak için bir ayrım duvarı yapılmıĢtır.192

Alacahöyük Kral Mezarları: Alacahöyük Kral Mezarları Orta Anadolu‟da M.Ö III. binde açığa çıkarılan ilk oda mezarlardır. Oda mezar kraliyet ailesi için yapılmıĢ bir mezar türüdür. Mezar çukurlarının uzunlukları 3-8, geniĢlikleri ise 2-5 m arasında değiĢmektedir. Mezarlar 1m derinlikte193 dikdörtgen planlı çukurlardan 189 _{Ensert 1995: 159.} 190 Yılmaz 2006: 57. 191 _{Uhri 2006: 246.} 192 _{Harmankaya 2002i.} 193 _{Efe 2003: 126; Sevin 2003: 132.}

oluĢmaktadır. (Resim 12) Mezar çukurlarının çevresi ağaç ve taĢlarla sınırlandırılmıĢtır. Ceset mezara yerleĢtirildikten sonra mezarın üzeri ağaç, çamur ve toprakla örtülmüĢtür.194

Oda Ģeklinde yapılan bu mezarların içi yatak odası gibi hazırlanmıĢtır. Odanın batı- kuzey köĢesine yapılmıĢ sedir ve yatağın üzerinde önemli kiĢinin yattığı ve çevresinde de mezar hediyeleri yer almaktadır.195 Mezarların boyutları da ölen kiĢinin statüsüne göre değiĢmektedir.196

Bu mezarlar küçük devletin bir prensi veya prensesi, aynı zamanda bir rahibi veya rahibesi olan kiĢilere aittir. Bu mezarlar bir kiĢiye aittir.197

H. Z. KoĢay tarafından açığa çıkarılan 13 kral/kraliçe mezarı çeĢitli harflerle tanımlanmıĢtır:

B iĢaretli mezar: B mezarı batı- doğu istikametindedir. Batıdan doğuya doğru

daralan mezar 5.25 m uzunluğundadır. Duvarlar tek dizi orta büyüklükte taĢlardan yapılmıĢ taban ise kerpiçtir. Duvarların arasında çamurdan harç kullanılmıĢtır. Üzerine ise ağaç direkler uzatılmıĢ, onların üstü dal, yaprak, toprak, kerpiç ve çakılla örtülmüĢ, çatının üstü dam Ģeklinde kapatılmıĢtır. Mezarın ayakucunda yuvarlak planlı, kurban ve mezar hediyelerinin konduğu yerler açığa çıkarılmıĢtır.198

Kalıntılar insitu olarak incelenmiĢtir. V. mimari tabakada bulunmuĢtur.199

R iĢaretli Mezar: R mezarı B mezarının ayakucunda yani doğu duvarının

dibinde bulunmuĢtur. Bu mezarda B mezarı gibi batı- doğu yönündedir. Mezarın tabanı ufaklı taĢlarla döĢenmiĢ bunun da üzeri kerpiçle örtülmüĢtür. Mezarın doğrultusu gibi biçimi de B mezarı gibi yapılmıĢtır.200

Mezar çok hırpalanmıĢtır. Uzunluğu 2.80 m geniĢliği ise 1.70 m‟dir.

T iĢaretli Mezar: 4.60x3.75 m boyutlarında olan T mezarı B mezarından 2- 3

m uzaklıkta açığa çıkarılmıĢtır. Mezarın tabanı yassı ve iri taĢlarla döĢelidir. Duvarlar 194 _{Sevin 2003: 132. Efe 2003: 121.} 195 _{Akok 1979: 109.} 196 _{Harmankaya 2002: 37.} 197 Özgüç 1963: 36. 198 _{Arık 1937: 214- 215.} 199 _{Özgüç 1948: 42.} 200 _{Arık 1937: 216. Özgüç 1948: 42.}

irili ufaklı iki üç sıra iĢlenmemiĢ taĢtan yapılmıĢtır. Yan duvarlar kaymıĢ ve tahrip edilmiĢtir. TaĢ dizileri arasında kiriĢler kullanılmıĢ ve bu kiriĢler kalın duvarların oluĢmasına neden olmuĢtur. KiriĢlerin kullanıldığı kül tabakasından anlaĢılmaktadır.

T mezarı iki safhaya ayrılmaktadır. Birinci mezar 6.75- 7.10 m de ikincisi ise 7.40- 7.50 m de bulunmuĢtur. T mezarında üst üste gömülen iki gömü bulunmuĢtur. VI. Yapı katında açığa çıkarılmıĢtır.201

A iĢaretli Mezar: A iĢaretli mezar dikdörtgen Ģeklindedir ve kerpiçle

döĢenmiĢtir. Mezarın uzun yanlarına ve taĢ sıraları içine iki uzun ağaç ve bunların da üstüne dik olarak ağaç traversler yerleĢtirilmiĢtir ve bunların üstleri kerpiçle döĢenmiĢtir.

A’ iĢaretli Mezar: A iĢaretli mezarın doğusunda ve ondan biraz yüksekçe olan

bu mezar daha gençtir. VI. tabakada bulunmuĢtur. Tahribata uğramıĢ ancak nedeni bilinmemektedir. Mezar hediyelerinin ele geçirilmesi bu tahribatın insan eliyle değil, depremle olduğunu düĢündürmektedir.

C iĢaretli Mezar: C iĢaretli mezar VII. tabakada yer alan güneydeki büyük

odada bulunmuĢtur. Rutubet ve yıkıntıyla birlikte üç iskeleti içermektedir. Bu mezarda diğer mezarlarda olduğu gibi birçok mezar hediyesi açığa çıkarılmıĢtır.202 Üç safha tespit edilmiĢtir. Birinci safhayı ufak ve bol taĢlarla örülen geniĢçe duvar. Ġkinci safhayı birincinin içinde ve orta büyüklükteki taĢlarla yapılan tek dizili kesik duvar, üçüncü safhayı da güneyde üç, doğuda 3-4 iri taĢ kalıntıları temsil eder. Buna göre buraya üç defa mezar kurulmuĢ ve üçünde de duvar taĢları ve mezar ölçülerinin değiĢtiği görülür. Bu gömmeler kısa aralarla birbirini takip etmiĢtir.

Tunç Çağı‟nın son yapı katında B, R, H mezarları bulunmuĢtur. Bu mezarlar da dikdörtgen biçimli bir çukur ve bunu çeviren duvarlardan oluĢur. Tabanları kerpiç döĢelidir. Mezar tekniğinin eski ve yeni mezarlarla aynı olduğu görülmektedir.

201 _{Özgüç 1948: 42- 43.}

Yalnız A mezarının üstü, taĢ dizili iki uzun yan duvarların taĢ dizileri içine yerleĢtirilen birer uzun direğin üzerine konulan kısa ağaç traverslerle örtülmüĢtür.

D, L, K mezarları 9 m derinlikte bulunmuĢtur. Bu mezarlar da diğer mezarlarla aynı yapısal özelliklere sahiptir. Yalnızca bu mezarların üzeri kerpiçle örtülmemiĢ, kalasların üstü kille sıvanmıĢtır. VII. yapı katında açığa çıkarılan L mezarı ile V. yapı katında açığa çıkarılan H mezarının aynı özellikler göstermesi Alacahöyük mezarlarının üç yapı katında da hiçbir değiĢikliğe uğramadığını göstermektedir. Bu mezarların boyları birbirinden farklıdır. Ancak mezar hediyeleri bakımından fazla fark yoktur.203 S mezarı da V. tabakada bulunmuĢtur.204