METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR
I. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR
I. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR I. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR I. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR
1 1 1
1. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI
1. 1. 1. 1. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1) Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)
Mavi renkli mukavva bir cilt içinde 111 yapraktan oluşan bir nüshadır. Krem kâğıda, cetvelli çift sütun hâlinde tanzim edilmiştir. Her bir sütun or-talama 11 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır. Sayfaların cetvelleri ve bazı kelimelerin üzeri kırmızı ile çizilmiştir.
Đstinsah kaydı olmayıp ne zaman ve kim tarafından istinsah edildiği belli değildir.
Bu nüshada 414. beyitten sonra mevlide ara verilmiş ve Hz. Peygam-ber’in (bir önceki bölümde on iki yaşına geldiği anlatılmasına rağmen) yedi yaşında yetim kalması Hz. Hatice’nin kervanının işini yapması, evlenmesi, çocuklarının olması, vahyin gelişi gibi siyere dâhil edilebilecek olan konu-ların yer aldığı yaklaşık 900 beyte yer verilmiştir. Sonra tekrar 415. beyit-ten devam edilmiştir.
Başı: Başlayalum evvel Allah adını Uralum andan sözüñ bünyXdını Sonu: Rajı olsun ümmetünden ol mu‘ín
Ra_metü’llXhi ‘aleyhim ecma‘ín
2. 2. 2. 2. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2) Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)
Maviye çalan mukavva ciltli 57 varaklık bir nüshadır. Krem kâğıt üze-rine cetvelli çift sütun olarak tanzim edilmiştir. Cetveller kırmızı mürek-keple çizilmiştir. Her bir sütunda yaklaşık 15 satır vardır. Harekesiz rik’a ile yazılmıştır. Tekrar beyitleri kırmızı mürekkeple yazılmıştır ve kırmızı renkli çizgilerle cetvel içine alınmıştır. Eserin 1b sayfasında kırmızı mü-rekkeple “
Heze Kitâb-ı Mevlidi’n-Nebî Aleyhi’s-Selâtü ve’s-Selâm
” yazı-lıdır. Mevlid 21. varakta bitmiş olup sonraki varaklarda Hz. Peygamber’in Hz. Hatice’yle tanışıp evlenmesi, Kur’an’ın nâzil olmaya başlaması,Pey-gamber’in, halkı dine davet etmesi gibi siyere dâhil olan konular yer almak-tadır.
Kitabın müstensihi Yazıcızâde Mustafa olup istinsah tarihi 1171/1757’dir.
Başı: Allah adın zikr idelüm evvelX VXcib oldur cümle işde her \ula Başlayalum evvel Allah adını Uralum andan sözüñ bünyXdını Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı
Ra_metüñle yarlıdadıl yX kaní Diler-iseñ bulasın oddan necXt ‘Işk-ile derd-ile eydüñ es-calXt
3. 3. 3. 3. Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS) Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)
Sırtı meşin kahverengiye çalan mukavva bir cilt içinde 36 yapraktan müteşekkil bir nüshadır. Krem kâğıt üzerine cetvelsiz, çift sütun hâlinde tanzim edilmiştir. Her sütun ortalama 13 satırlı harekeli nesih hatla yazıl-mıştır. Tekrar beyitleri kahverengiye çalan koyu kırmızı renktedir. Bölüm-lerin son beyitleri sütunun ortasına yazılmıştır.
Mevlid, 25 b varağında bitmektedir. Sonrasında kabirde sorgu melekle-rince sorulacak sorular ve onlara verilecek cevaplar ile Hz. Fâtıma’nın ve-fatı gibi konular işlenmektedir.
HS nüshasında müstensih bazen mısra sonuna sığdıramadığı kelimeyi bir sonraki mısraın başında yazmıştır. Mesela 16. beytin ikinci mısraının son kelimesi olması gereken “šabíb” kelimesi 17. beytin başında yer almış-tır. Bu durum çok sık tekrarlanmaktadır.
Đstinsah kaydı olmayıp ne zaman ve kim tarafından istinsah edildiği belli değildir.
Başı: Başlayalum evvel Allah adını Uralum andan sözüñ bünyXdını
Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı Yarlıdadıl ra_metüñle yX kaní
4. 4. 4. 4. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.,,,, Nr. 5308 (=ĐS1)AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Nr. 5308 (=ĐS1) Nr. 5308 (=ĐS1) Nr. 5308 (=ĐS1)
Üstü ve arkası yeşil, kırmızı ve sarı tonların hâkim olduğu ebrî kâğıt kaplı sırtı meşin bir cilt içinde 41 yapraktan oluşmuş bir nüshadır. Krem kâğıt üzerine cetvelsiz, çift sütuna 9 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır. Besmelelerin bir kısmı, tekrar beyitlerin tamamı kırmızıdır.
Đstinsah kaydı olmayıp ne zaman ve kim tarafından istinsah edildiği belli değildir.
Başı: Başlayalum evvel Allah adını Uralum andan sözüñ bünyXdını Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı
Yarlıdadıl ra_metüñle yX kaní
5. AÜDTCF5. AÜDTCF5. AÜDTCF5. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.,,,, Nr. 698 (=ĐS2) Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Nr. 698 (=ĐS2) Nr. 698 (=ĐS2) Nr. 698 (=ĐS2)
30 yapraktan meydana gelen bir nüshadır. Krem kâğıt üzerine ilk 3 yap-rağı kırmızı cetvelli diğer yapraklar cetvelsiz, çift sütuna 11 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır. Bu nüshanın yapraklarında muhtemelen ıslanmaktan kaynaklanan hayli fazla lekeler vardır.
Đstinsah kaydı olmayıp ne zaman ve kim tarafından istinsah edildiği belli değildir.
Başı: Başlayalum evvel Allah adını Uralum andan sözüñ bünyXdını Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı
6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)
Kahverengi renkli mukavva ciltli 35 varaklık bir nüshadır. Krem kâğı-da, cetvelli çift sütun hâlinde tanzim edilmiştir. Her sütun 11 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır. Her bölümün başında bulunan salavatlar, cetvelin içine değil yanına, eğik bir şekilde yazılmıştır.
Müstensihi belli olmamakla birlikte istinsah tarihi 1206/1792’dir. Başı: Başlayalum evvel Allah adını
Uralum andan sözüñ bünyXdını Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı
Yarlıdadıl ra_metüñle yX kaní
2. 2. 2.
2. Nüshaların DeğerlendirilmesiNüshaların DeğerlendirilmesiNüshaların Değerlendirilmesi Nüshaların Değerlendirilmesi
Derviş’in Mevlid’inin tenkitli metni için üzerinde çalışılan nüshalar ve bu nüshaların metin içinde kullanılan kısaltmaları şunlardır:
1. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1) 2. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2) 3. Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS) 4. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl., Nr. 5308 (=ĐS1) 5. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl., Nr. 698 (=ĐS2) 6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)
HS, ĐS1, ĐS2 nüshaları birbirleri arasında, AE2 ile TK nüshaları kendi aralarında gerek imla gerek hata gerekse tertip noktasında birbirlerine daha yakındır. AE1 nüshası ise belirtilen hususlar yönüyle diğer üç nüshadan farklı-lıklar arz etmektedir. Bunun yanında HS’de bulunan bazı beyitlerin diğer nüs-haların hiçbirinde bulunmaması HS’nin farklılıklarındandır.
HS nüshasının “olar, turur, vir” vb. gibi imla özelliklerine bakılırsa is-tinsah tarihi eski bir nüsha olduğu söylenebilir. Yine imla özelliklerine bakıla-cak olursa AE1 nüshası muhtemelen yakın zamanda istinsah edilmiştir.
AE1 ve TK nüshalarında bölümlerinin sonunda ayetlerin yanı sıra sala-vatların da olması bu nüshaların bir dönem mevlid merasimlerinde düşük bir ihtimal de olsa okunmuş olabileceği izlenimini vermektedir.
Nüshalar Vesiletü’n-necat’tan etkilenme noktasında değerlendirilecek olunursa, AE2 ve TK nüshaları en az etkilenenlerdir. Bu iki nüshada Vesiletü’n-necat’tan sadece “Merhaba faslı” ve birkaç beyit bulunmaktadır. HS, ĐS1, ĐS2 nüshaları etkilenme noktasında paralellik arz eder. Buna karşılık en çok etkilenen nüsha ise AE1’dir.
Buradan hareketle en güvenilir nüshalar en az etkilenen AE2 ve TK nüshaları olarak kabul edilebilir.