BÖLÜM IV 4 BULGULAR ve YORUM
BİLİŞSEL DAVRANIŞ ÖLÇEĞİ PUAN
4.4.4. Mesleki Tecrübe İle Bilişsel Alanın Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı Arasındaki Ki-Kare (χ 2 ) İlişkisine Ait Bulgular
Burada mesleki tecrübe değişkeni ile bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki ilişkiye ait bulgular verilmiş ve bu bulgular yorumlanmıştır.
Tablo 10: Mesleki Tecrübe İle Bilişsel Alanın Davranış Ölçeği Arasındaki İkili İlişki ve Ki-Kare İlişki Analizi
BİLİŞSEL DAVRANIŞ ÖLÇEĞİ PUANI Toplam 96 Puan ve Altı 97- 119 Puan Arası 120 Puan ve Üstü Mesleki Tecrübe 5- 7 Yıl Sayı 0 10 29 39 Satır Yüzdesi 0,0% 25,6% 74,4% 100,0% 8- 10 Yıl Satır YüzdesiSayı 5 10 28 43 11,6% 23,3% 65,1% 100,0% 11- 13 Yıl
Sayı 8 1 74 83
Satır Yüzdesi 9,6% 1,2% 89,2% 100,0% 14- 16 Yıl Satır YüzdesiSayı 0 0 38 38 0,0% 0,0% 100,0% 100,0% 17- 19 Yıl
Sayı 0 0 30 30
Satır Yüzdesi 0,0% 0,0% 100,0% 100,0% 20 Yıl ve
Üzeri Satır YüzdesiSayı 0 3 21 24 0,0% 12,5% 87,5% 100,0%
Toplam
Sayı 13 24 220 257
Satır Yüzdesi 5,1% 9,3% 85,6% 100,0%
χ2 = 50,706 P = 0.000
Tablo 10’daki bulgular incelendiğinde; usta eğiticilerin mesleki tecrübelerine göre bilişsel alandaki davranış ölçeğinden aldıkları puanlar şu şekilde sıralanmıştır: Hiç hizmet içi eğitim ihtiyacı olmayan iki grup bulunmaktadır. Mesleki tecrübesi 14- 16 yıl arası 38 kişi (%100) ve 17-19 yıl arasında 30 kişi (%100) 120 puan ve üstünde aldıklarından hizmet içi eğitime ihtiyaçları ortaya çıkmamıştır. En çok hizmet içi eğitim ihtiyacı olanlar ise; mesleki tecrübesi 8-10 yıl arasında olanlardan 28 kişi (%65,1) 120 puan ve üzerinde, 10 kişi (%23,3) 97-119 arası puan, 5 kişi (%11,6) 96 ve altında puan almıştır. Bu grubu mesleki tecrübesi 5-7 yıl arasında olan 29 kişi (%74,4) 120 puan ve üzeri, 10 kişi (%25,6) 97- 119 arası puan alarak kısmen hizmet içi eğitim ihtiyacı ile takip etmiştir. Mesleki tecrübe ile hizmet içi eğitim ihtiyacı ilişkisine bakıldığında usta eğiticilerden mesleki tecrübesi ilk 10 yıla kadar olanların daha çok hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları, 14-19 yıl arasındaki mesleki tecrübesi olanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duymadıkları, 20 yıl ve üzerinde mesleki tecrübeye sahip olanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duymaya başladıkları görülmektedir.
Tablo 10’da ortaya çıkan bulgularda, usta eğiticilerin mesleki tecrübesi ilk 13 yıla kadar olanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duymalarının en önemli nedeni; hazır
giyim işletmelerindeki usta eğiticilerin çıraklıktan başlayarak meslek ile ilgili her türlü davranışı iş yaşamında kazanmalarıdır. 14-19 arasındaki yıllarda mesleki tecrübesi olanlar, meslek ile ilgili yeterliliğe sahip olduğu düşüncesindedir; fakat mesleki tecrübede 20 yıl ve üstü çalışanların hizmet içi eğitim ihtiyacı duymaya başlamalarının en önemli nedeni teknolojik gelişmeleri ve bu gelişmeleri takip etme zorunluluğudur. Tablo 10’da mesleki tecrübe ile bilişsel alanın davranış ölçeği arasında yapılan Ki-Kare ilişki analizine ait bulgular; istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkiyi ortaya koymaktadır. Aynı zamanda Tablo 10’daki bulgular alt problem 3’ün hazır giyim işletmelerinin dikim bölümünde çalışan usta eğiticilerin bilişsel alandaki hizmet içi eğitim ihtiyacının cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu değişkenleri ile ilişkisi nedir? Sorusunun yanıtı olan “Mesleki tecrübe” ve hizmet içi eğitim ihtiyacı ilişkisi ile ilgili boyutunu ortaya koymaktadır. 4.4.5. Hizmet İçi Eğitim Durumu İle Bilişsel Alanın Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı Arasındaki Ki-Kare (χ2) İlişkisine Ait Bulgular
Bu başlık altında hizmet içi eğitime katılma durumu ile bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki ilişkiye ait bulgular ve bu bulgularla ilgili yorumlara yer verilmiştir.
Tablo 11: Hizmet İçi Eğitim Durumu İle Bilişsel Alanın Davranış Ölçeği Arasındaki İkili İlişki ve Ki-Kare İlişki Analizi
BİLİŞSEL DAVRANIŞ ÖLÇEĞİ PUANI Toplam 96 Puan ve Altı 97- 119 Puan Arası 120 Puan ve Üstü Hizmet içi eğitim durumu
Hiç katılmadım Sayı 8 9 130 147
Satır yüzdesi 5,4% 6,1% 88,4% 100,0% Bir hizmet içi eğitim
programına katıldım
Sayı 5 12 55 72
Satır yüzdesi 6,9% 16,7% 76,4% 100,0% İki veya üç hizmet içi
eğitim programına katıldım
Sayı 0 3 14 17
Satır yüzdesi 0,0% 17,6% 82,4% 100,0% Dört ve daha çok hizmet
içi eğitim programına katıldım Sayı 0 0 21 21 Satır yüzdesi 0,0% 0,0% 100,0% 100,0% Toplam Sayı 13 24 220 257 Satır yüzdesi 5,1% 9,3% 85,6% 100,0% χ2 = 12,839 P = 0.046
Tablo 11’deki bulgular incelendiğinde; dört ve daha çok hizmet içi eğitim programına katılan 21 kişinin (%100) 120 puan ve üstü alarak hizmet içi eğitime
ihtiyaç duymadığını göstermektedir. Hizmet içi eğitime en çok ihtiyacı olan grup ise; bir hizmet içi eğitim programına katılanlardan oluşmaktadır. Bunlardan 55 kişinin (%76,4) 120 ve üstü puan alarak hizmet içi eğitim ihtiyacı olmadığı, 12 kişinin (%16,7) 97-119 arası puan alarak kısmen hizmet içi eğitim ihtiyacı olduğu, 5 kişinin de (%6,9) 96 puan ve altı alarak hizmet içi eğitim ihtiyacı olduğu tespit edilmiştir.
Tablo 11’deki bulgulara göre; dört veya daha çok hizmet içi eğitim programına katılan usta eğiticilerin hizmet içi eğitime gerek duymadıklarıdır. En çok hizmet içi eğitime ihtiyacı olanlar ise; ihtiyaç sırasına göre bir hizmet içi eğitim programına ve iki veya üç eğitim programına katıldım, yanıtını verenlerden oluşmaktadır. Burada hizmet içi eğitim ihtiyacı ile hizmet içi eğitime katılma durumu arasında doğru orantılı bir ilişki söz konusudur. Fakat hiç bir hizmet içi eğitim programına katılmadım yanıtı veren 130 kişinin (%88,4) 120 puan ve üstü almış olmasından dolayı hizmet içi eğitim ihtiyacı görünmemektedir. Bu grubun hizmet içi eğitim ihtiyacının daha çok olması beklenirken, hizmet içi eğitim ihtiyacının ortaya çıkmaması veya 17 kişi (%11,5) de ortaya çıkması hiçbir hizmet içi eğitim programına katılmayan usta eğiticilerin hizmet içi eğitimle ilgili yeterli bilince sahip olmadıklarını veya hizmet içi eğitimin kendilerine bir yarar sağlamayacağını düşündüklerini göstermektedir. Tablo 11’deki bulgulara göre; hizmet içi eğitim durumu ile bilişsel alanın davranış ölçeği arasındaki Ki-Kare ilişki analizinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Tablo 11’deki bulgular alt problem 3’ün hazır giyim işletmelerinin dikim bölümünde çalışan usta eğiticilerin bilişsel alandaki hizmet içi eğitim ihtiyacının cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu değişkenleri ile ilişkisi nedir? Sorusunun bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacının “Hizmet içi eğitim durumu” ile ilgili yanıtını ortaya koymaktadır.
Buraya kadar usta eğiticilerle ilgili cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu değişkenlerine ait bulgulara yer verilmiş ve bu bulgular tartışılmıştır. Bunun dışında bilişsel alanda yer alan 48 davranışın sayı ve yüzdelerinin yer aldığı tablo ile ilgili bulgular, bu 48 davranışa verilen “Evet, Kısmen, Hayır” yanıtlarının ağırlık puanlarına göre hesaplanan, bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacını gösteren tablo ile ilgili bulgular da yer almaktadır. Ayrıca cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu
değişkenleri ile bilişsel alanda hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki ilişkiyi gösteren Ki-Kare (χ2) ilişki analizine ait bulgulara da yer verilmiş ve bu ilişkinin nedenleri
tartışılmıştır.
Hazır giyim işletmeleri dikim bölümünde çalışan usta eğiticilerin genel olarak; eğitim düzeylerinin düşük olduğu ve hizmet içi eğitim programlarına katılım oranlarının az olduğu tespit edilmiştir. Bu eğiticilerden erkeklerin kadınlara göre fazla olduğu, eğiticilerin yarısından fazlasının da 30 yaş ve altında olduğu görülmüştür.
Örneklem grubunun cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu değişkenleri ile bulgular hazır giyim işletmelerinde hizmet içi eğitim çalışmalarının düzenli olarak yapılmadığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle usta eğiticilerin meslekteki bilgi ve becerileri de yalnızca mesleki tecrübeleriyle sınırlı kalmaktadır. Mesleki tecrübenin yanında, usta eğiticilerin mesleki gelişmeleri ve yeni teknolojiyi yakından takip etmeleri gerekmektedir. Bunun yanında usta eğiticinin çırak öğrencilerin yetiştirilmesindeki görev ve sorululuğu da hizmet içi eğitim programlarına katılmasını zorunlu kılmaktadır. Usta eğitici üretimle ilgili sorumluluğunun yanında gelecekte kendi yerini alacak olan çırağa mesleki bilgi ve beceriyi kazandıran kişidir.
Eğitim uğraşılarının başarıyla yürütülmesinde en önemli faktörlerden biri bu görevi yüklenenlerin yetenekli kişiler olması gerekmektedir. Her şeyden önce bir eğitim programının etkinliği, iyi yetiştirilmiş yetenekli eğitimcilerin görevlendirilmesiyle ölçülür. Bu nedenle gerekli görüldüğü durumlarda eğiticilerin eğitimine gidilmesi zorunlu olmaktadır. Bilmek ve bildiğini pedogojik yöntemler içinde öğretebilmek ayrı şeydir (Sabuncuoğlu, 2000: 117).
Usta eğiticilerin bilişsel alanda özellikle çırak öğrencilerin eğitimiyle ilgili davranışlarda hizmet içi eğitim ihtiyaçları ortaya çıkmıştır.
Bilişsel alan; öğrenilmiş davranışlardan zihinsel yönü ağır basanların kodlandığı alandır. Her davranış hem bilişsel hem duyuşsal hem de psikomotor alana girer; fakat hangi özellik baskınsa o alana kodlanır. Bilişsel alanda zihinsel etkinliklerin etkin olduğu davranışlar söz konusudur (Sönmez, 1994; 35).
Bilişsel alanla ilgili davranışların daha çok zihinsel boyutta gerçekleşmesi, bu davranışların planlanmış bir eğitim programıyla kazandırılmasını gerektirmektedir.
usta eğiticilerin eğitim durumu ve hizmet içi eğitim durumu değişenleri ile ilgili bulgular, usta eğiticilerin meslek ile ilgili davranışları iş yaşamı dışında kazanmadıklarını ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bulgular, usta eğiticilerden çoğunun iş yaşamında da planlı ve programlı bir eğitimden geçmediğini göstermektedir. Bu durumda usta eğiticilerin büyük çoğunluğu mesleği ve meslekle ilgili her türlü bilgi ve beceriyi, iş ortamında usta-çırak ilişkisi içinde kazanmıştır. Bilişsel alandaki bulgularda bu sonucu desteklemektedir. Özellikle usta eğiticinin çırak öğrenciyi yetiştirmek için sahip olması gereken davranışlarda yetersiz olduğu, işletmede üretimdeki görev alanıyla ilgili bazı davranışlarda kendini yeterli görmesi bunun sonucu olmaktadır.
Cinsiyet ile hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki ilişkiye bakıldığında; kadınların erkeklere oranla daha fazla hizmet içi eğitim ihtiyacı tespit edilmiştir. Yaş faktörü de hizmet içi eğitim ihtiyacının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bilişsel alanda en az hizmet içi eğitim ihtiyacı olan yaş grubu 31-40 yaş arasındakiler olmasına karşın en çok hizmet içi eğitim ihtiyacı da 41 yaş ve üzerindekilerde ortaya çıkmıştır. Bunun dışında lise mezunu olanların en az hizmet içi eğitim ihtiyacına karşın, en çok hizmet içi eğitim ihtiyacı da MYO veya üniversite mezunlarında görülmektedir. Hizmet içi eğitim programlarına katılma durumuyla bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki ilişki de ise dikkat çeken nokta; hiçbir hizmet içi eğitim programına katılmayanların, hizmet içi eğitim ihtiyacının az olmasıdır. Buna karşın bir hizmet içi eğitim programına katılanların daha çok, hizmet içi eğitim ihtiyaçları ortaya çıkmıştır. Bu durum belli bir kademeden eğitim alanların eğitimin farkına vardığını ortaya koymaktadır. Bilişsel alanla ilgili bulgular hazır giyim işletmelerinde dikim bölümünde çalışan usta eğiticilerin düzenli eğitim programlarına ihtiyaçları olduğunu ortaya koymaktadır. Usta eğiticilerin yetenekleri ve mesleki tecrübeleriyle gelmiş oldukları bugünkü durumları, hizmet içi eğitim programlarıyla da desteklenmeli ve geliştirilmelidir. Bu bağlamda eğitimin geliştirme ve yükseltme ile de ilişkisi bulunmaktadır.
Geliştirmenin hedefi, çalışanın işini daha geniş bir örgütlenmenin parçası olarak görmesi, böylece işini daha verimli bir şekilde yapmasıdır. Geliştirme daha önce eğitim yoluyla kazanılmış bilgilerin tamamlanmasını veya gelişmesini öngörmektedir (Sabuncuoğlu, 2000: 111).
Cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki tecrübe ve hizmet içi eğitim durumu değişkenleri ile bilişsel alandaki hizmet içi eğitim ihtiyacı arasındaki bulguların, beş değişkeninde bilişsel alanın hizmet içi eğitim ihtiyacıyla anlamlı bir ilişki içinde olduğu yapılan Ki-Kare (χ2) ilişki analizi testleriyle de ortaya konulmuştur.