Mesleki Mantığın Özellikleri

Mesleklerin temelini eğitim, uygulama ve deneyim oluşturmaktadır. Ancak bu sınıflandırmayı modern toplumlar için yapacak olursak, meslekleri, belirsizlikler içerisinde faaliyet gösteren kurumsal düzenlemelere sahip, iş odaklı faaliyetler olarak görmek gerekmektedir (Eventts, 2003, s. 397). Mesleki mantıkta bir mesleğin eğitiminden uygulamasına ve tecrübesine kadar devam etmekte olan bir süreç olmakla birlikte temel dayanağını, uzmanlık bilgisi ve güven oluşturmaktadır (Skjølsvik, 2016, s. 177). Örneğin, doktorlar, hemşireler ve öğretmenlerin mesleki mantıkları eğitim ve uygulama merkezlidir (Olsen & Solstad, 2017, s. 2). Ayrıca mesleki mantıkta, mesleki uzmanlık sadece meslek sahiplerine özel bir kaynak değildir, aynı zamanda bu durumun mesleki bilgi ve beceri ile birlikte bütünüyle toplumsal anlamda bir karşılığı da bulunmaktadır. Çünkü meslek sahiplerinin mesleki faaliyetleri ne kadar verimliyse toplumsal fayda da o derece yükselecektir (Ollila, Styhre, & Werr, 2015, s. 136).

Mesleki mantık; bilgiyi, becerileri, deneyimi, uzmanlığı, düşünce ve inançlar dizisini, mesleki normları ve değerleri, mesleki niteliği, zamanı, mesleki öğrenmeyi, etkileşimi, müşteri-merkezliliği ve duyarlılığı kapsayan çok yönlü bir kavramdır (Kremer & Tonkens, 2006, s. 131; Kitchener, 2003, s. 160; Pettersen & Solstad, 2014, s. 366; Knijn & Verhagen, 2007, s. 467; Noordegraaf, Scheider, Van Rensen, & Boselie, 2016, s. 9). Örneğin, insan kaynağı mesleki mantığı; yöneticiler, çalışanlar ve

diğer paydaşların beklentileriyle ilgilenmektedir. Bu beklentilere örnek olarak çalışanların mesleki eğitim talebinde bulunması ve bu beklentiye yönelik uygulamalar başlatılması gösterilebilmektedir. Bu beklentileri karşılamak ve paydaşlarla kurum arasındaki etkileşimi daha ileriye taşımak, mesleki öğrenmeye ve mesleki bilgi ve beceriye bağlı olmaktadır (Farndale, Paauwe, & Hoeksema, 2009, s. 545).

Meslek sahiplerine yapılan eğitim sonucunda edinilen mesleki bilgiyle, mesleki mantık dönüşüme uğrayabilmekte ve bu durum mesleki uygulamayı da değiştirebilmektedir. Bu aktörlerin mesleki uygulamaları şekillendirme, mesleki kontrole sahip olma ve meslek ile ilgili söz sahibi olma özellikleri bulunmaktadır. Aktörlerin veya aktörlerin oluşturduğu mesleki grupların topluma vermiş olduğu hizmetin niteliğinin ölçülmesiyle, aktörler kendi meslekleri ile ilgili eş değer hizmet veren diğer mesleki gruplar ile bir kıyaslama yapmakta ve bunun sonucunda verdikleri hizmet ile ilgili değerlendirmede bulunmaktadırlar. Bunun sonucunda da meslek içerisinde mesleki güven ve kontrol sağlanmaktadır (Blomgren & Waks, 2015, s. 80).

Bir mesleğin kurumsal bir düzen içerisinde bulunmasını ve bu düzen içerisinde uygulamalarını sürdürmesini sağlayan mesleki mantık; mesleki planlamayı, sunulan hizmeti ve hizmetin kalitesini belirlemektedir. Ayrıca mesleki gelişimi etkileyen ve düzenleyen bir kavramdır. Kendilerine özel bir mesleki mantığa sahip olan meslekler de takdir, güven ve mesleki birlik, yönetim şekli ve biçimi önemli olmaktadır (Berg, Puusa, Pulkkinen, & Geschwind, 2017, s. 85).

Mesleki mantık, mesleki inanç ve değerlerin kurumsallaşması ile oluşmaktadır. Mesleki mantığın mesleki rolleri tanımlaması ve mesleğin faaliyet sınırlarını belirlemesi ve bunun sonucunda oluşan meslekler, mesleki mantıklarını mesleki inanç ve değerlerin kurumsallaşması yolu ile elde etmektedir (Chreim, Williams, & Hinings, 2007, s. 1517). Mesleki mantık, mesleklerin toplumsal yaşama katıldığı durumda, etkileşimlere, değişimlere, normlara ve bilgi yayılımına odaklanmaktadır (Ollila, Styhre, & Werr, 2015, s. 136). Bir alan içerisindeki mesleğin

ortaklaşa paylaşılan değer ve uygulamaları, mesleki mantığın diğer meslek sahiplerine yayılımını kolaylaştırmaktadır (Pernicka & Reichel, 2014, s. 235).

Mesleki alanlarda ortaya çıkan mesleki mantık, meslek sahiplerinin mesleki uygulamalarını anlamlandıracak olan mesleki kimlikleri sağlamaktadır (Kyratsis, Atun, Phillips, Tracey, & George, 2017, s. 613). Mesleki gruplar bir araya gelerek kendi mesleki kimliklerini ve değerlerini yaratmakta ve önceliklerini belirlemektedirler. Bir meslek içerisinde karar verme biçimi fikir birliğine dayandığı gibi, aynı durum mesleki gruplarda da sağlanabilmektedir (Berg, Puusa, Pulkkinen, & Geschwind, 2017, s. 86).

Alan düzeyindeki mesleki mantık kendine özgü sosyokültürel bağlamında mesleki normları ve uygulamaları düzenlemektedir. Bu normlar ve uygulamalar sonucunda aktörlerin seçimlerini belirleyen mesleki mantık, aktörlerin mesleki kimliklerini, inançlarını ve değerlerini oluşturmaktadır. Buradaki oluşumlar sonucunda insanlar kendilerini tanımlamakta ve sınıflandırmaktadır. Mantıklar da bu şekilde değişmektedir (Kyratsis, Atun, Phillips, Tracey, & George, 2017, s. 613). Mesleki mantıkların bünyesinde mevcut olan mesleki kimlikler, bireylerin rolleri, planları ve uygulamaları ile ilgili kaynaklar sağlamaktadır (Misangyi, Weaver, & Elms, 2008, s. 755).

Mesleki mantık; meslek ile ilgili davranışların, mesleklerin oluşma biçimlerinin ve mesleki normların meşrulaşmasının anlaşılmasında ve mesleki etik değerlerin oluşumunun incelenmesinde önemli bir yere sahiptir. Meslekleri bütüncül bir bakış açısıyla inceleyen mesleki mantık, mesleğin sahip olduğu değer ve davranışlar ile şekillenmekte ve yerleşik bir yapıya sahip olmaktadır. Bununla birlikte, Mesleki mantık aracılığıyla mesleki uygulamalar ve kurumsal yapılar oluşmaktadır (Suddaby, Gendron, & Lam, 2009, s. 425). Örgütlerin bir araya gelerek oluşturduğu kurumsal alan; bir faaliyet alanı oluşturan, ağ ilişkilerine dayanan ve içerisinde kurumları barındıran bir yapıdır (Lawrence & Philips, 2004, s. 691). Bu kurumsal

alanda meslekler, sosyal, kültürel ve sembolik sermayeden etkilenmektedirler (Suddaby & Viale, 2011, s. 435).

Hem maddi hem de sembolik unsurları içeren mesleki mantık, çeşitli şablonlar sağlamaktadırlar. Bu şablonlar, aktörlerin sınıflandırılmasını sağlamakta ve toplumsal yaşamda gerçekliği oluşturan ve anlamlandıran unsurlar ile ilgili varsayımları üretmektedir (Kyratsis, Atun, Phillips, Tracey, & George, 2017, s. 612). Mesleki mantığın meslekler ile ilgili değer sistemlerinin nasıl olması gerektiği sorusunu, mesleğin bulunduğu sektörlerdeki çalışma yaşamındaki ortak deneyimler ve uzmanlık aracılığıyla ortaya çıkan mesleki kimliklerin paylaşılması sonucu oluşacağı düşüncesi ile cevaplamaktadır (Carvalho, 2014, s. 177).

Mesleki mantığın vurguladığı noktalardan biri de mesleki aktörlerin mesleğe bağlılığıdır. Meslek sahipleri, mesleki bağlılık düzeylerinin yüksek olması durumunda, çalıştıkları örgütlerde mesleki kontrol yoluyla kurumsal biçimleri şekillendirmektedir (Gadolin, 2018, s. 129). Mesleki mantık, meslek sahiplerinin iş ile ilgili uygulamalarının belirli bir standarda sahip olarak yapıldığını ve meslek ile toplum açısından doğru olanın uygulandığını varsaymaktadır (Arman, Liff, & Wikström, 2014, s. 284). Mesleki mantıklar mesleğin içinde bulunduğu tek bir sektör bağlamında düşünmeye olanak sağladığı gibi sektörler arası bağlantıları da incelemeye olanak sağlamaktadır. Örnek olarak, üniversiteler ile hastaneler birbirleri ile bağlantılı iki alandır ve mantıkları birbirlerinden bağımsız değildir (Berg & Pinherio, 2016, s. 150). Toplumsal yaşamda iki farklı mantık birlikte mevcut olabilmektedir (Ollila, Styhre, & Werr, 2015). Örneğin, Dunn ve Jones’un (2010) çoklu kurumsal mantıklar ile ilgili olarak, tıp eğitimi, mesleği ve uygulayıcıları üzerine yaptıkları çalışmada meslekte sağlık ve bilim mantığı olmak üzere iki mantığın mevcut olduğunu belirtmişlerdir. Buradan hareketle, herhangi bir alanın çoklu kurumsal mantığa sahip olması sonucunda, alandaki mevcut mesleklerin de çoklu kurumsal mantıklara sahip olacağını ifade etmişlerdir (Dunn & Jones, 2010).