Araştırma Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini Türkiye’deki sahaflık mesleğini yürütenler oluşturmakta ve örneklem olarak İstanbul’da faaliyet gösteren sahaflar seçilmiştir. Örnekleme yöntemi olarak ise, kartopu örneklemesi uygulanmıştır.

Araştırma örneklemi seçiminde, meslek ile ilgili üç önemli unsura dikkat edilmiştir. (1) Sahaflık mesleğini uygulamaları, (2) Sahaflık mesleki kimliğine sahip olmaları ve (3) sahaflık mesleği ile ilgili bilgi ve tecrübelerinin olmasıdır. Bu çerçevede İstanbul’daki en bilinen sahaflar ziyaret edilerek bu özelliklere sahip birkaç sahaf tespit edilmiş ve bu kişilerle yapılan görüşmeler sırasında görüşülmesi gereken diğer sahaflar da belirlenmiştir. Toplamda 10 görüşme yapılmıştır. Sorulara verilen cevaplar benzeşmeye başladığı için 10. görüşmede sonlandırılmıştır. Görüşülen sahaflar rastgele olarak isimlendirilmiştir.

Sahaflara, yapılan görüşmelerde, meslekleri ile ilgili açık uçlu sorular yöneltilmiştir. Görüşmeler yarı yapılandırılmış mülakat tekniğine göre yapılmıştır.

Tablo 1: Görüşme Yapılan Sahafların Özellikleri

Cinsiyet Eğitim Düzeyi Tecrübe

Mesleğe Başlangıç

Şekli

Ahmet Bey Erkek Üniversite 31 yıl Kendi İsteği

Çağdaş Bey Erkek Üniversite 15 yıl Baba-Oğul

Onur Bey Erkek Ortaokul 60 yıl Baba-Oğul

Yiğit Bey Erkek Üniversite 53 yıl Usta-Çırak

Emre Bey Erkek İlkokul 23 yıl Baba-Oğul

Zeynep Hanım

Kadın Üniversite 26 yıl Abi-Kardeş

Sinan Bey Erkek Üniversite 28 yıl Abi-Kardeş

Hüseyin Bey Erkek Üniversite 45 yıl Kendi İsteği

Mustafa Bey Erkek Üniversite 25 yıl Kendi İsteği

Araştırmayla ilgili gerçekliği arttırmak adına, görüşmeye katılan sahaflarla ilgili araştırmacının gözlemleri ve görüşmelerde paylaşılan bilgiler aşağıda verilmiştir. Kişilerin gerçek isimlerine yönelik bilgiler araştırma kurallarına uygun olarak gizli tutulacaktır.

Ahmet Bey, meslek içerisinde en tanınan kişilerden biridir. 31 yıldır bu işi

yapmaktadır. Seyahat etmeyi çok sevmekte ve seyahatini gerçekleştirirken harita kullanmaktadır. Bir kitabın satılmayacağını bilse bile, kitap kendisi için bir anlam ifade ediyorsa ve değerliyse o kitabı satın almakta ve dükkânına koymaktadır. Ayrıca kitabını sattığı müşteriyi görmek ve onunla sohbet etmek isteyen sahaflardan biridir. Uğur Bey için her sahaf dükkânı, sahafın kendi kişiliğini yansıtan mekânlardır.

Çağdaş Bey, bu çalışmadaki en genç sahaftır. Meslekte baba-oğul ilişkisi ile

yetişenlerdendir. Dünyadaki gelişmeleri takip etmeyi ve teknolojiyi kullanmayı sevmekte ve yeniliklere açık bir düşünce yapısına sahip olmaktadır. Üniversiteyi bitirdikten hemen sonra bu işe başlamıştır. 15 yıldır bu işi yapmakta ve babasından öğrendikleriyle yetinmemektedir. Kendisi işin sürekli pratik yapılarak öğrenileceğine inanmaktadır. Sinan Bey için en doğru öğrenme biçimi, yapılan yanlışlardan ders çıkarılarak öğrenme biçimidir. Bundan dolayı, kötü olan kitabı bilmeden iyi olanın seçilemeyeceğini düşünmektedir. Her bulduğu Halikarnas Balıkçısı kitabını hiç düşünmeden almaktadır. Çünkü Halikarnas Balıkçısı’na ait kitapları toplamak onun için bir tutkudur. Bu kitapları okuyarak kendisinin Bodrum’da deniz kenarında ve bir bahar havası içerisinde hissettiğini belirtmektedir.

Onur Bey, araştırmamızdaki sahaflar içerisinde mesleği en uzun süre yapan

kişidir. Baba-oğul veya usta-çırak ilişkisine çok önem vermektedir. 60 yıllık bir tecrübeye sahiptir ve buna rağmen kendisini meslekte hâlâ çırak olarak görmektedir. Meslekte en çok tanınanlardandır. Sahaflar Çarşısı’nın yaşadığı durumların çoğuna tanık olmuştur ve bu Çarşı’ya çok önem vermektedir. Kendisi ebru sanatıyla ilgilenmekte ve yazarlık da yapmaktadır. Karşılıklı saygı Ahmet Bey için çok

önemlidir. Büyükbabasından babasına ve babasından da kendisine geçen meslek onun için çok kıymetlidir. Şimdi o da oğlunu yetiştirmektedir.

Yiğit Bey, 53 yıldır bu işi yapmaktadır. Kendisine gelen insanları

bilgilendirmekten hoşlanan bir kişiliğe sahiptir. Bunun sahafın yapması gereken bir görevi olduğunu da belirtmektedir. Bu meslekte işi doğru yapmak onun için çok önemlidir. Komşuluğa, misafirperverliğe ve karşılıklı güvene çok değer vermektedir. Kataloglara bakarak hareket etmeyi tercih etmektedir. Sürekli yeni kitaplar ve yeni bilgiler öğrenmek onun için vazgeçilmez bir faaliyet olmaktadır. Ne kadar çok kitap, o kadar çok bilgi düşüncesine sahiptir. Ömer Bey’i usta-çırak ilişkisine ve ustasının dediklerine çok önem vermektedir. Sahafların kendi bildikleri alanda çalışmaları gerektiğine inanlardandır. Ömer Bey de oğlunu bu meslek için yetiştirerek, mesleğe kazandırmıştır.

Emre Bey, mesleği babasından devralarak devam ettirenlerdendir. 23 yıldır

bu işi yapmaktadır. Kendisi meslekte yaşanılan olaylara rasyonel yaklaşmakta ve mesleki faaliyetlerini ona göre şekillendirmektedir. Bir kitabı sorup çıkan kişiler onun için sahaf müşterisi değildir. Dükkânında bulunan herhangi bir kitabı raftan alışınızdan, o kitabı inceleyip geri koyuşunuza kadar olan davranışlarınız onun için çok önemlidir. Emre Bey’e göre, müşteri ne aradığını bilmelidir. Sadece kitap ve dergi satmaktadır. Cumhuriyet Dönemi Türk Tarihi üzerine uzmanlaşmıştır. Hobi olarak karakalem çalışması yapmaktadır. Onun için meslek hem ticari bir faaliyet hem de bir kültür hizmetidir. Hayata ve insanlara bakışının bu meslek sayesinde değiştiğini ve kitapların gelecekte daha da değerli hale geleceğini düşünmektedir.

Zeynep Hanım, 26 yıldır bu meslekte bulunmaktadır ve onun için iletişim,

etkileşim ve karşılıklı saygı çok önemlidir. Bu mesleğin en önemli farklarından birinin, gelen müşterilerin verdikleri bilgiler olduğunu düşünmektedir. Mesleğe başlamakta abisinin rolünün çok büyük olduğunu söylemektedir. Bu işe abisinin yanında çalışarak başlamıştır ve ondan edindiği bilgilerin kendisi için çok önemli olduğunu belirtmektedir. Önceleri bilgisayarı ve interneti kullanmaya mesafeli dursa da, mesleğe yeni bir dinamik kazandıracağını düşünerek bir süredir kullanmaktadır. Ama yine de

bu meslekte bilgisayar kullanmanın edindikleri bilgilerini unutturduğunu da eklemektedir. Dükkânında sadece kitap satmaktadır. Bu dükkânlar onun için kitap mağazalarından farklı bir yerdir ve sahafın kişilik özelliklerini yansıtan mekânlardır. Meslekte sosyal hayatı ve tarihi anlatan her türlü malzemenin satılabileceğini düşünmektedir.

Sinan Bey, 28 yıldır bu işi yapmaktadır. Sert bir mizaca sahip olsa da, sohbet

etmeyi sevmektedir. Araştırma içerisinde en çok ürün çeşidi olan sahaftır. Bu meslekte yeni bilgiler öğrenmek onun için çok önemlidir. Genelde kendi dükkânından dışarı çıkmamayı tercih etmektedir. Dükkânında bulunan posterler arasında kendi yaptıkları da vardır. Bir ürünü anlatırken o ürünü eline alıp size göstererek yapmaktadır. Çağdaş Bey’e göre, sahaflık mesleği, kültürün taşıyıcılığını yapmakta ve insanlara bu kültürü aktarmaktadır.

Hüseyin Bey, 45 yıldır bu işi yapmaktadır. Çok nazik bir kişiliğe sahiptir.

Dükkânındaki ürünlerini bölümlendirme yaparak raflarına dizmiştir. İnternet ve teknoloji onun için çok önemli bir buluştur. Hüseyin Bey’e göre internet sayesinde insanlar bütün bir dükkânı çok rahat görebilme imkânına sahip olmaktadır. Ancak sahafın kitabını internete koyduktan bir süre sonra unuttuğunu ve bilgisini kaybettiğini de düşünmektedir. Dükkânındaki kitaplar çok çeşitlidir. Ders kitabı, üniversite kitabı, çizgi roman ya da bir araştırma kitabı bulunabilmektedir. Sahaflık tanımının yapılması onun için çok zordur. Hüseyin Bey’e göre, bu mesleğin tanımı çok geniş olmalıdır ve kendisine göre sahaf nerede durmalı sorusunun cevabı şimdilik yoktur. Dükkânına gelen her müşteri onun için değerlidir.

Mustafa Bey, 25 yıldır bu işi yapmaktadır. Araştırma içerisinde sohbet etmeyi

en çok seven sahaftır. Kitaplarla dolu bir müze kurma hayali vardır ve kurmak istediği müzeden herkesin faydalanmasını istemektedir. Dükkânındaki kitapları ve dergileri bölümlendirme yaparak raflarına dizmiştir. Araştırmadaki sahaflar içerisinde dükkânının önünde tezgâhı olmayan tek sahaftır ve dükkân kapısının kenarına masa ve sandalyesini koyarak sohbet edilecek insanları beklemektedir. İlhan Bey için bu dükkânlar sohbet yerleridir. Sohbet ederken yazar ve bilim insanlarının sözlerinden

alıntılar da yapmaktadır. Dükkânında kendisi için nitelikli olmayan kitapları bulundurmamaktadır.

Hasan Bey, bu meslekte 46 yıllık tecrübeye sahiptir. Mesleğe kaldırım

kitapçılığı yaparak başlamıştır. Mesleğin en tanınan kişilerinden biridir. Hasan Bey’e göre, sahaflık mesleği ya baba-oğul ya da usta-çırak ilişkisi ile öğrenilmektedir ve bu meslek kitap okunmadan, sevilmeden, kitapları tanımadan ve kitabiyat bilgisi olmadan yapılamaz. Araştırmaya katılanlar içerisinde dükkânı en küçük olan sahaftır. Çok samimi bir kişiliğe sahiptir. Dükkânının önüne tezgâh açmakta, açtığı tezgâhın başına geçip kitap okumakta ve kendisine gelen kitapseverlerle hem sohbet etmekte hem de işini yapmaktadır.