McCubbin ve McCubbin’ nin Aile Düzenleme ve Uyum Dayanıklılık Model

McCubbin ve McCubbin’in (1996) önerdiği Aile Düzenleme ve Uyumu Dayanıklılık Modeli Hill’in (1958) önerdiği ABCX modelini temel almaktadır. Hill’in (1958) önerdiği ABCX modeli aile dayanıklılığı kavramını dolaylı olarak ilk açıklayan,

hatta temelini ve prototipini oluşturan bir modeldir. Hill ABCX modelinde A: olay (ölüm, işten çıkarılma), B: ailenin kriz karşısındaki kaynakları, C: ailenin olaya verdiği yorumlar ve X’ ise ailenin krizidir. Hill’in modelinde A’ ailenin dışında olan bir durumdur, B ve C ise aile ile ilgilidir. Ailenin yaşadığı kriz de krizin doğasına ve şiddetine, ailenin kullandığı kaynaklara ve olayı anlamlandırmasına bağlıdır. Aile olayları anlamlandırmada olumlu ise ve kaynaklarının farkında ise krizi kolay bir şekilde atlatırken, olayları anlamlandırmada olumsuz ve kaynaklarının farkında değilse ise krizi zor atlatmaktadır. Buna paralel olarak Hill (1958) İkinci Dünya Şavaşı sonrası ailelerin dağılmalarını ve yeniden toparlanmalarını ele almış ve ailelerin krizlere verdiği tepkileri lunaparktaki hızlı tren modeline (roal coaster) benzetmiştir. Bu modele göre aileler krizler karşısında ilk olarak şok yaşamakta ve dağılmakta, ikinci olarak yeni duruma uyum sağlama sürecinden geçip toparlanamaya çalışmakta, üçüncü olarak da kriz öncesi döneme geri dönmek için yeniden yapılanmaktadır. Hill’in bütün bunları dile getirmesi aile dayanıklılığı kavramının ve McCubbin ve McCubbin’in (1996) önerdiği Aile Düzenleme ve Uyum Dayanıklılık Modelinin oluşmasına yol açmıştır.

McCubbin ve McCubbin (1996) Hill’in ABCX modelini temel alarak birçok model (Double ABCX: McCubbin, 1979; FAAR: McCubbin ve Paterson, 1983; T-Double ABCX: McCubbin ve McCubbin, 1989; McCubbin ve McCubbin, 1992, 1996) geliştirmiş ve aile dayanıklılığı kavramını açıklamıştır. Bu geliştirdiği modelleri de aile stres teorilerinin 10 temel varsayımına dayandırmaktadır. Bu 10 varsayım şu şekildedir; ailede değişimler doğal ve normaldir, aile zorluklar karşısında özdengesini (homoestatis) korumaya çalışır, aile değişimler ve zorluklar karşısında esnektir, bir birim olarak ailede kendini koruma mekanizması vardır, ailenin içinde sosyal destek sistemi bulunmaktadır, ailenin işleyişinin bir ritmi ve örüntüsü vardır, ailenin çok boyutla ele alınması gerekir, aile sorun odaklı ve güçlendirme odaklı yaklaşımlarla işleyişini artırabilir ve aile kendilik kontrolünü yaşam döngüsü içinde kendi kaynaklarını kullanarak sağlar (McCubbin ve McCubbin, 1992).

McCubbin ve McCubbin’in (1996) en son önerdiği model ise Aile Düzenleme ve Uyum Dayanıklılık Modelidir (The Resilience Model of Adjustment and Adaptation). McCubbin ve McCubbin’in (1996) önerdiği Aile Düzenleme ve Uyum

Dayanıklılık Modeli sistemik ve ekolojik bakış açısına ve 5 temel varsayıma dayanmaktadır. Bu varsayımlar;

1. Aileler yaşam döngüsü içerisinde stres ve zorluklarla karşılaşır.

2. Aileler beklendik (örnek: evlenme, çocuk sahibi olma) veya beklenmedik ve normal olmayan (örnek: kaza, doğal afetler, savaş) stresler ve gerginlikler karşısında kendilerini koruma, kendilerine yardım etme ve toparlanma güçlerine ve yeteneklerine sahiptir.

3. Aileler kriz anlarında ve stresli zamanlarında toplumdan ve çevrelerinden sosyal destek alabilirler veya sosyal destek verebilirler.

4. Bir grup olarak aileler ailelerini daha ileriye götürecek anlamlar, hedefler ve ortak görüşler ararlar.

5. Aileler büyük bir stres ve krizin ortasında bile düzeni, dengeyi ve uyumu sağlamayı ararlar.

Bu varsayımlara dayanan modelinde “düzenleme ve uyum sağlama tepkisi” adında iki basamak bulunmaktadır. Aile dayanıklılığı “düzenleme tepkisi” basamağında aile zorluklar karşısında denge ve uyum süreçlerinden geçmekte ve bu süreçler beş düzeyde (5:aile şeması, 4:ailede tutarlılık, 3:aile paradigması, 2:durum değerlendirmesi, 1: stres değerlendirmesi) gerçekleşmektedir. Aile düzenleme tepki basamağında stresi ve durumu anlamaya çalışmakta ve kendi oluşturduğu şemasına (inanç sistemine) tutarlı bir şekilde strese tepkiler üretmektedir. Düzenleme tepki basamağında yer alan bu beş düzey de aslında ailenin var olan işleyişinde yer alan örüntülerdir ve o yüzden bu basamakta aile zorluklar karşısında köklü değişimlere gitmemektedir. Ailenin krizler karşısında köklü değişlikler yaptığı basamak ise “uyum tepkisi” basamağıdır ve içinde ailenin problem çözme ve başa çıkma mekanizmalarını barındırmaktadır. Bu basamakta aile krizin büyüklüğü ve beklentisine göre daha çok savunmasızdır ve bu yüzden aile yeni işleyişler, başa çıkma mekanizmaları ve çözüm yolları geliştirmektedir. Yeni başa çıkma ve çözüm yolları içinde aile bireysel, ailesel ve toplumsal düzeyde sosyal kaynaklara başvurmakta ve ailenin birbirleriyle olan ilişkileri ve ailenin toplumla olan ilişkisi yeniden inşa edilmektedir (McCubbin ve McCubbin, 1992, 1996).

kurmaya çalışmasının aileyi dayanıklı kıldığı ve bu dengenin de iki düzeyde görülmesi gerektiği vurgulanmıştır. Birinci düzey, bireyden aileye; ikinci düzeyi de aileden toplumadır. Bir başka ifadeyle; bir ailenin üyesi olan birey iyi işlev gösterdiğinde aile bir birim olarak denge ve uyum içinde olmakta bu yüzden de ailenin toplumla olan ilişkisinde de aile topluma karşı sorumluluklarını yerine getirebilmektedir. İki düzeydeki bu uyum dinamik olarak yeni bir krize kadar devam etmektedir. Bu durumun tam tersi de olabilmekte ve aile topluma karşı sorumluluklarını yerine getirmeyebilmektedir. Bu durumda ise aile istekleri ve kaynakları arasında denge kurmaya çalışmaktadır (McCubbin ve McCubbin, 1992, 1996).

Son olarak; McCubbin ve MCCubin (1996) Aile Düzenleme ve Uyum Dayanıklılık modelinde öne sürdüğü kavramları çeşitli ölçeklerle de [(Aile Yaşam ve Değişim Envanteri/Family Inventory for Life Events and Changes: McCubbin, Patterson ve Wilson, 1983), (Aile Zorlukları Indeksi/ Family Hardiness Index: McCubbin, McCubbin ve Thompson, 1986), (Aileyi Yönetme Kaynakları Envanteri/Family Inventory of Resources for Management: McCubbin, Comeau ve Harkins, 1981) ve (Ebeveynlerde Sağlıklı Başa Çıkma Envanteti/ Coping-Health Inventory for Parents: McCubbin, McCubbin, Nevin ve Cauble, 1981)] ölçmüş ve desteklemiştir.