Maraşilerin Emir Veli İle İlişkileri

Seyyidler Mâzenderân, Rûyan ve Rüstemdâr’ı ele geçirdikten sonra hâkimiyetlerini Irak sınırına kadar ulaştırdılar. Hatta vasal konumda onlara tabî olan bir emirlik dahi bulunuyordu. Özellikle Celalîlerle savaşlarda büyük yararlılık gösteren Seyyid Ali Kiya, Gilan’ı Seyyidler adına yönetiyordu. Gilan’da Seyyidlerin vekili olan Seyyid Ali Kiya, onlara danışmaksızın adım atmıyordu. Buna karşılık Kıvamüddin ile aralarındaki dostluğun da etkisiyle Seyyidler ona saygı gösteriyordu. Mâzenderân’ın batısında siyasî durum bu şekildeyken doğusunda yani Esterabâd’da Emir Veli hüküm sürmekteydi. Emir Veli, İlhanlı soyundan olan Toga Timur’un hizmetkârı Şeyh Ali Hindu’nun oğluydu. Seyyidlerin egemenlik sınırı Esterabâd’a kadar dayanmış, sıra bu topraklara gelmişti. Daha önce Serbedârîlerin elinde olan Esterabâd, Emir Veli’nin Serbedârîler ile girdiği mücadele sonucu el değiştirdi. Doğal olarak Emir Veli, Serbedârîlerin devamı olan Maraşîlerle de düşmancıl münasebetler içinde oldu.288

Esterabâd (Cürcan) hâkimi Emir Veli kendi durumunu muhafaza etmek adına komşularının ne durumda olduğunu yakından takip ediyordu. Maraşîler Mâzenderân’da hâkimiyetlerini genişlettikten sonra bölgenin doğu kesimi olan Cürcan’a doğru dikkatlerini yönlendirmişlerdi. Maraşîler Kazvin sınırına kadar ilerlemiş dolayısıyla devletlerinin temellerini attıkları bölgenin dışına çıkmaya başlamışlardı. Bu ilerleyiş, Emir Veli’yi tedirgin etmeye yetiyordu. Maraşîlerin Emir Veli’nin arazisine doğru ilerlemesi sonrası Emir Veli bir takım tedbirler alma yoluna gitti. Sınır güvenliği noktasında aldığı bir dizi önlemlerden başka Seyyid Kemalüddin’i öldürmesi için Tükmen emirlerinden biri olan Hasan-ı Horasanî’yi görevlendirdi.289

Bu bağlamda

286

Şehristanî, Serbedârân-ı Horasan ve Mâzenderân, s. 155-160.

287 _{İsmail Mehcuri, Tarih-i Mâzenderân, c. II, s. 23-24.} 288 _{Şehristanî, Serbedârân-ı Horasan ve Mâzenderân, s. 163.} 289 _{İsmail Mehcuri, Tarih-i Mâzenderân, c. II, s. 25.}

Hasan-ı Horasanî ile Kemalüddin’e yapılacak olan suikastin planı yapıldı. Buna göre; Hasan ile Emir Veli arasında plan gereği sahte bir husumet ortamı yaşanacak, husule gelen ihtilaf dolayısıyla Hasan, Kemalüddin’in hizmetine girmek üzere ona sığınacaktı. Kemalüddin’in güvenini sağladıktan sonra uygun zamanı kollayıp onu öldürecekti. Hasan’a başarılı olmasına karşılık maiyetiyle beraber Terhânî ( یناخرت ) yöresinin idaresi, rütbe ve çeşitli hediyeler verilecekti. Emir Hasan bu teklifi kabul ederek Sârî’ye gitti. Seyyid Kemalüddin’e haber yollayarak plan gereği hareket etti. Kemalüddin onu kabul ederek devlet erkânının huzurunda hilat giydirip, kılıç kuşattı. Çeşitli hediyeler, atlar, özel bir eyer takımı hediye edildi.290

Seyyid Kemalüddin’in kendisine kurulan tuzaktan habersiz Emir Hasan’ı himayesine almakla beraber ona çeşitli ikramlarda bulunması adı geçen emirin önemli biri olduğunu gösterir.

Bundan başka Horasan halkından bir grup Emir Veli’nin baskılarından dolayı göç ederek Sârî’ye gelmiş, ancak Seyyid Kemalüddin onlara iltifat etmemişti. Kendisine tuzak kurulabileceğini düşünerek hiçbir zaman tek ve silahsız dolaşmayan Seyyid Kemalüddin aldığı bir takım tedbirlere rağmen çeltik tarlalarında ekim mevsiminin gelmesinden dolayı neredeyse korumasız kalmıştı. Zira ekim yapmak üzere tarlalara giden dervişler onun yanından ayrılmışlardı. Ayrıca Kemalüddin’in sarayında bir gün önceden çeşitli hazırlıklar yapıldığından dikkatler çeltik ekimine yönelmişti. Hasan-ı Horasanî bu durumu fırsat bilerek Seyyid’e suikast düzenlemek maksadıyla evine sabah vakti gizlice girmiş, ancak onu fark eden bir derviş yakalanmasını sağlamıştı. Seyyid’in huzuruna getirilen Horasanî niçin geldiğini itiraf etti. Bunun üzerine Maraşîler bu işin sorumlusu olan Emir Veli’ye bir mektup göndererek tekrarı halinde bunun bir savaş sebebi sayılacağını bildirmişlerdi.291

Emir Hasan, dervişler tarafından darp edilip öylece bırakıldıktan sonra yaralı halde Emir Veli’nin huzuruna çıktı. Emir Veli bir süre sonra onu tekrar Kemalüddin’e suikast yapmak üzere görevlendirdi. Bu kez görevi başarması halinde istediği herşey verilecekti. Bir grup çalgıcı ile Sârî’ye giden Hasan ve yanındaki topluluk, Kemalüddin’in huzuruna vardılar. Bir süre sonra mecliste bulunanlardan biri Emir Hasan’ı tanıyarak bağırmaya başlayınca Emir Hasan derhal tutuklandı. İlk suikast girişiminde öldürülmeyen Emir Hasan bu kez öldürüldü ve Emir Veli ile harp hali

290 _{Şehristanî, Serbedârân-ı Horasan ve Mâzenderân, s. 164.}

94

başladı.292

Seyyidlerle açık bir savaş yapma yerine onların liderlerini öldürtmek suretiyle maneviyatlarını bozmaya çalışan Emir Veli’nin ikinci kez tertiplediği suikast girişimi böylelikle akîm kalmıştır. Bununla beraber Emir Veli, istediğini alamadan Maraşîlerin hışmını üzerine çekmiştir. İlk suikast girişiminin sonuçsuz bırakılmasından sonra ikaz edilen ve ikinci kez olması halinde savaş sebebi olacağını belirten Maraşîler bundan sonra Emir Veli ile sıcak temasa geçeceklerdir.

Emir Veli’nin bu suikast girişimlerinden sonra Mir Kemalüddin, diğer kardeşlerinin de askeri desteğiyle Esterabâd’ı kuşatmak için hazırlıklara başladı. Bununla beraber Emir Veli ordusuyla Esterabâd’dan çıkarak Temişe’ye geldi. Seyyidlerin Emir Veli’ye karşı gönderdiği öncü askeri kuvvet Temişe şehri yakınlarında yapılan ilk savaşı kazandı. Bunun üzerine Emir Veli, Horasan bölgesi sınırında bir kaleye sığındı. Bu savaş sonrasında Emir Veli’nin askerlerinin bir kısmı esir edilirken, bir kısmı da öldürülmek suretiyle bertaraf edildi. Bu zafer sonrası Esterabâd’ın alınması noktasında elverişli bir ortam yakalayan Maraşîler bin kişilik bir suvari birliğini Emir Veli’nin memleketi üzerine sevk ederek burayı da hâkimiyetleri altına aldılar. 781/1378 yılında gerçekleşen bu savaş sonrasında Esterabâd’a görevliler tayin edildi. Esterabâd şehri Maraşîlerin idaresine geçmesine rağmen Emir Veli sığındığı kalede faaliyetlerine devam etmekteydi. Bundan başka İlhanlı Devleti’nin dağılmasından bir süre sonra ortaya çıkan Timur, İran coğrafyasında kurulan küçük devletçikleri ele geçirmek suretiyle doğuya doğru ilerliyordu. 791/1388’de yaklaşan Timur tehlikesine karşı Kemalüddin öncülüğünde Maraşîler bir takım önlemler alma yoluna gittiler. Emir Veli’nin üzerine gitmekten vazgeçen Maraşîler onunla ağır şartlarda bir anlaşma yaparak Esterabâd’a geri dönmesini sağladılar.293

Mâzenderân’ın doğu kısmı olan Esterabâd’ın ele geçirilmesinden kısa bir süre sonra baş gösteren Timur tehdidi, Maraşîlere geri adım attırmakla beraber Emir Veli’ye Esterabâd’ın geri verilmesine neden oldu. Maraşîler bu sayede Timur’a karşı Emir Veli’yi hem zaman kazanmak hem de dikkat dağıtmak üzere kullanacaklardı. Aynı zamanda Emir Veli, Maraşîler ile Timur arasında tampon bölge vazifesi görebilirdi. Nitekim Maraşîler, Timur’un Esterabâd’da bulunduğu sırada ona çeşitli hediyeler yollayarak Mâzenderân’a yapacağı olası bir sefere mani olmaya çalıştılar.

292 _{Şehristanî, Serbedârân-ı Horasan ve Mâzenderân, s. 167.} 293 _{Şehristanî, Serbedârân-ı Horasan ve Mâzenderân, s. 168-170.}