Mali Oran Analizi

Tablo 18: Mali Oranlar Tablosu

Rasyolar

2018 2019 Artış- Azalış

(%) (%) (%)

1. Mali kaldıraç=Yabancı kaynaklar x 100/Varlıklar toplamı 9,6 25,2 15,6 2.Mali yeterlilik=Öz kaynaklar x100/Yabancı kaynaklar 941,45 297,4 (644,1) 3.Cari oran=Dönen varlıklar x100/Kısa süreli yabancı kaynaklar 761,5 258,8 (502,7) 4.Likidite oranı=(Dönen varlıklar-stoklar)x100/ Kısa süreli yabancı

kaynaklar 603,3 181,2 (422,1)

5.Mali kârlılık=Dönem kârı x100/Öz kaynaklar 69,5 47,8 (21,7)

6.Faaliyet Karlılığı: Faaliyet kârı x 100/ Öz kaynaklar 56,3 51,4 (4,9)

7.Maddi duran varlıklar x100/Varlıklar toplamı 30,4 34 3,6

8.Alacak devir hızı=Net satışlar/Ortalama ticari alacaklar 2,9 3,1 0,2 9.Dönen varlık devir hızı=Net satışlar/ Dönen varlıklar 1,5 1,3 (0,2) 10.Net işletme sermayesi devir hızı=Net satışlar/Net işletme sermayesi 1,8 2,05 0,25

11.Öz kaynak devir hızı=Net satışlar/Öz kaynaklar 0,99 0,99 -

Kuruluş 2019 yılı faaliyetleri için %74,8 oranında, 4.627.915 bin TL’si öz, %25,2 oranında, 1.556.238 bin TL’si de yabancı olmak üzere toplam 6.184.153 bin TL kaynak kullanmıştır. Kullanılan kaynakların %41’i ile duran varlıklar, %59’u ile de dönen varlıklar finanse edilmiştir. Dönen-duran varlık yapısında denge bir yıl öncesine göre dönen varlık kalemleri lehine 2,4 puan olarak değişmiştir. Son iki yıldır bu yöndeki değişimin en önemli nedeni ise özellikle yurt dışı iştiraklerden ve alıcılardan olan ticari alacaklardaki artıştan kaynaklanmıştır.

2019 yılında gerçekleşen 4.839.976 bin TL tutarındaki ürün satışlarının 4.571.855 bin TL’lik kısmı yurt dışına gerçekleşmiş olup işletmeler tarafından satışa konu olan rafine ürün

sayısı ise 17 adettir. Bu geniş ürün yelpazesine karşın yurt dışı satışların yaklaşık %86 oranında 3.925.539 bin TL’lik kısmı 3 adet bor kimyasalları ve eş değer ürün grubundan oluşmaktadır.

Yurt dışına yapılan 4.428.202 bin TL tutarındaki ürün içerisinde en ağırlıklı olarak 2.107. 957 bin TL ile Eti Bor-48, 990.166 bin TL ile öğütülmüş kolemanit ve 827.415 bin TL ile de borik asit satışı yer almaktadır.

Yurt dışına 2018 yılında yapılan 2.370 bin ton ürün satışına karşılık 4.850 milyon TL hasılat elde edilmiş iken 2019 yılında 1.949 bin tona karşılık 4.571 milyon TL gelir elde edilmiş, bu sebeple 2018 yılındaki ton başına 2,05 milyon TL gelir düzeyi 2019 yılında ton başına 2,34 milyon TL’ye yükselmiştir. Bu yükselişte, satış miktarında %17,7 düzeyindeki düşüşe karşılık döviz kurundaki yükselme etkili olduğu değerlendirilmekte olup 2019 yılı faaliyet karı 2.379.394 bin TL, dönem karı ise 2.772.791 bin TL olarak sonuçlanmıştır.

Buradan da görüleceği üzere, dış piyasa talebi olan ve satış karlılığı yüksek ürün çeşitleri için etkin bir pazarlama stratejisi (üretim programlarına uygun miktarlarda üretilerek) geliştirilmesi durumunda, satış sonuçları Kuruluşun mali tablolarına daha da olumlu olarak yansımaktadır. Ancak, satışlardaki artışın sürdürülebilir bir eğilimde olması çok önemli bir hususu oluşturmaktadır.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 2018 yılında kurulu her bir tonluk üretim kapasitesine karşılık, 0,90 ton üretim, 0,96 ton satış gerçekleştirmiş ve bu kapasite karşılığında 0,367 milyon dolar ihracat yapmıştır. Kuruluşun 2019 yılı gerçekleşmeleri ise kurulu her bir tonluk üretim tesis kapasitesine karşılık, 0,74 ton üretim, 0,75 ton satış ve bu kapasite karşılığında 0,346 milyon dolar ihracat olarak gerçekleşmiştir.

2018 yılı satış faaliyetleri sonucunda yapılan her 100 TL’lik net satış karşılığında 57 TL faaliyet, 67,5 TL olağan kar ve 70,2 TL dönem karı sağlanmışken, 2019 yılında geçen yıla göre faaliyet karlılığı 5,3 TL, olağan karlılığı 9,8 TL ve dönem karlılığı da 9,9 TL daha azalmıştır.

Kuruluşun yıllar itibariyle hem kurulu üretim kapasitesinin hem de kapasite kullanım oranlarının artış gösterdiği, üretim kapasitesinin 2023 yılında 5,5 milyon ton/yıl olarak hedeflendiği ve bu hedefe ulaşmak için yatırımlara devam edildiği ve bağlı değerlerinin ağırlıklı bir kısmının öz kaynaklar ile karşılandığı, 2019 yılında da gerek işletme gerekse yatırım faaliyetlerinin tamamının öz kaynaklar ile finanse edildiği görülmektedir.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün varlıklarının %36,1’inin maddi duran ve özel tükenmeye tabi varlıklardan oluştuğu (2018 yılında bu oran %35,2) bu oranın ise dekapaj

ve hazırlık giderleri gibi madencilik sektörüne özgü harcamaların etkisi ile yüksek olması normal kabul edilmektedir. Özellikle dış piyasalarda talebi olan bor kimyasallarının üretilmesine yönelik büyük yatırımlar yapan Kuruluşun duran varlıklarında (sülfürik asit tesisi vb.) önümüzdeki faaliyet dönemlerinde daha yüksek artışların olacağı beklenmektedir.

Kuruluşun mali kaldıraç oranı, geçen yıla göre 15.6 puan artarak %25,5 gibi bir düzeyde oluşmuştur. Kısa süreli borçları ödeme gücünün tespiti amacıyla kullanılan cari ve likidite oranları Şirketin dönen varlıkları ile kısa süreli borçlarını ödeme gücünün çok kuvvetli olduğunu ifade etmektedir. Şöyle ki; Şirketin tüm yabancı kaynakları 1.556.238 bin TL düzeyinde olmasına karşın dönen varlık içindeki sadece ticari alacak tutarı 1.496.195 bin TL’dir.

Ortalama ticari alacakların yılda kaç defa devredildiğinin ölçüsü olan alacak devir hızı, geçen yıla göre 0,2 puan artmış, tahsilat süresi kısalmıştır. Kuruluşun yurt dışı satışları vadeli ve peşin esasına göre cari hesap sözleşmesi çerçevesine göre yapılmakta olup, yurt dışı iştirakleri, dağıtıcıları ve diğer firmalarla yapılan bu sözleşmelerde bu ödeme süreleri Pazar ve dağıtım kanalına göre 1-6 ay arasında değişmektedir. Geçen yıl 125,9 günde devreden ortalama ticari alacaklar 2019 yılında 117,7 günde bir devretmiş ve tahsil süreleri 8,2 gün daha kısalmıştır.

Net satışların bir yıl içinde dönen varlıkların kaç katı olarak devrettiğinin tespiti amacıyla hesaplanan dönen varlık devir hızı 2019 yılında 1,3 olarak gerçekleşmiştir. Dönen varlıklar tanımı itibariyle en fazla bir yıl veya işletmenin faaliyet dönemi içerisinde paraya çevrilmesi ya da tüketilmesi gereken varlıklar olup Kuruluşun bu varlık grubu 2019 yılında 281 günde bir devretmiştir. Bu ise genel anlamda Kuruluş varlıklarının cari yılda verimli ve karlı kullanıldığını ifade etmektedir.

2019 yılında sağlanan net satış hasılatı ile maddi duran varlıkların kaç defa yerine konulabileceğinin ifadesi olan MDV devir hızına ilişkin gösterge 5,10 puan olarak gerçekleşmiştir. Kuruluş işletme faaliyetlerinde kullandığı her bir birim MDV (yapılmakta olan yatırımlar ve avansları hariç) ile 5,10 TL net satış hasılatı elde etmektedir.

Şirket varlıklarının verimliliğini belirleyen aktif devir hızı ise toplam varlıkların ne derece etkin kullanıldığının göstergesi olup, 2019 yılında Kuruluşun işletme faaliyetlerine tahsis edilen her 100 TL’lik varlık karşılığında 74,4 TL net satış hasılatı elde edilmesi sonucunda geçen yıla göre 14,9 puan azalış olduğu görülmektedir.

Kuruluş 2019 yılında faaliyetleri için tahsis ettiği her 100 TL’lik öz kaynak karşılığında 99,3TL’lik net satış hasılatı sağlamıştır. Geçen yıla göre yılda 0,5 TL artış göstermiştir.

Mali yeterlilik, Cari oran, Likidite oranlarının geçen yıla göre düşmesinin nedeni 2019 yılında Ortaklara borçlar hesabında yer alan 2018 yılı temettü bakiyesi olan 850.000 bin TL’nin yabancı kaynaklar arasında yer almasından kaynaklanmaktadır.