Mali Borçlar (30 / 40.) Hesap Grubu

MSUGT’ye göre, “30. Mali Borçlar hesap grubu, kredi kurumlarına olan kısa

vadeli borçlar ile kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler ve vadesine bir yıldan daha az bir süre kalan uzun vadeli mali borçların anapara taksit ve faizlerini kapsar. 40. Mali Borçlar hesap grubu ise, bilanço tarihi itibariyle vadesine bir yıldan fazla süre kalmış bulunan, banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan krediler ile işletmece borçlanma amacıyla ihraç edilmiş, menkul değerler bu hesap grubunda yer alır.”

Kısa/Uzun vadeli yabancı kaynaklar hesap gruplarında yer alan hesaplarla ilgili açıklamalar ve bu hesaplarda dikkat edilmesi gereken hususlar çalışmanın devamında belirtilmiştir.

300. /400. Banka Kredileri Hesabı

MSUGT’ye göre, bu hesap, “banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan

kısa ve uzun vadeli kredilere ilişkin tutarları içeren hesap kalemidir.” Kısa vadeli

krediler “300. Banka Kredileri hesabı”na uzun vadeli krediler “400. Banka Kredileri hesabı”na kayıt edilir.

VUK’un 285. maddesi uyarınca, “borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir.

Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.” Buna göre değerleme işlemlerinin

mevzuat hükümlerine uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Kredi kuruluşlarından alınan kredinin işletme faaliyetiyle alakalı olarak mı kullanıldığı araştırılmalı, işletme faaliyetiyle ilgili olmayan kredi kullanılmış ise bu krediye ilişkin faizlerin KKEG olarak dikkate alınıp alınmadığı kontrol edilmeli.

83

Ayrıca vadesi dolmayan krediler varsa bunların faizlerine ilişkin gider tahakkuku yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.

301. / 401. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar / 302. /402. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-)Hesabı

MSUGT’ye göre, “301. / 401. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar

hesabı, kiracıların finansal kiralama yapanlara olan borçlarının izlendiği hesaptır.”

Vadesi 1 yılı geçmeyen borçlar 301. nolu hesapta, vadesi 1 yılı aşan borçlar 401. nolu hesapta izlenir.

Mezkur tebliğe göre, “302. /402. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma

Maliyetleri(-) hesabı, Finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan borçlar(vadesi 1 yılı aşan borçlar 402. nolu hesapta izlenir) ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz ödenmemiş finansal kiralama borçlanma maliyetlerinin izlendiği hesaptır.”

VUK’un mükerrer 290. maddesi uyarınca, “finansal kiralama, kira süresinin

somumda mülkiyet hakkının kiracıya devredilip devredilmediğine bakılmaksızın, bir iktisadi kıymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan tüm riskler ile yararların kiracıya bırakılması sonucunu doğuran kiralama işlemidir.”

Mezkur madde uyarınca; “Kiralama işleminde; iktisadî kıymetin mülkiyetinin

kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi, kiracıya kira süresi sonunda iktisadî kıymeti rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması, kiralama süresinin iktisadî kıymetin ekonomik ömrünün % 80'inden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının iktisadî kıymetin rayiç bedelinin % 90'ından daha büyük bir değeri oluşturması hallerinden herhangi birinin varlığı durumunda kiralama işlemi finansal kiralama kabul edilir.”

Buna göre yukarıda açıklanan hesaplarına ilişkin dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir.

Yapılan işlemin finansal kiralama işlemi olup olmadığı kontrol edilmeli, finansal kiralamaya ilişkin değerleme işlemleri ve kayıtlarının VUK mük. 290’ıncı maddesine uygun olarak yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır. Mükellefin yasal defter

84

kayıtları ile kira ödemelerine ilişkin ana para ve faiz ödemeleri şeklinde ayrıştırılmış tutarların uyumlu olup olmadığı kontrol edilmelidir. Ayrıca vadesi bir yılı geçen finansal kiralamaya ilişkin borçların izlendiği 401 nolu hesapta yer alan tutarların vadesi 1 yılın altına düştüğünde 301 nolu hesaba aktarılıp aktarılmadığı hususu kontrol edilmelidir.

Finansal kiralama yöntemiyle alınan ve kiralama süresi içinde sözleşmeye istinaden dövizle yapılan kira ödemelerinin değerlemesi işlemi dolayısıyla meydana gelen kur farkının, ilk yıl iktisadi kıymetin maliyetine eklenmesi sonraki yıllar ise gider veya maliyet olarak dikkate alınması gerekmekte olup işlemlerin bunlara uygun yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.

303. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri Ve Faizleri Hesabı

MSUGT’ye göre, “Vadelerine bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun

vadeli kredilerin, bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz ödenmeyen faizlerini kapsar.”

Bu hesapta dikkat edilmesi gereken hususlar: Kredilerde anapara/faiz ayrıştırmasının yapılıp yapılmadığı ile uzun vadeli kredilerin bilanço tarihinden sonra bir yıl içinde ödenecek anapara taksitinin mevcut olup olmadığı kontrol edilmelidir.

304. Tahvil Anapara Borç Taksit Ve Faizleri / 405. Çıkarılmış Tahviller Hesabı

MSUGT’ye göre, “Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil

anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizleri 304. Tahvil Anapara Borç Taksit Ve Faizleri hesabında izlenir. 405. Çıkarılmış Tahviller hesabı ise, İşletme tarafından çıkarılmış bulunan tahvillerden vadesi bir yılı aşanlar bu hesapta izlenir. İşletmece hisse senedi ile değiştirilebilir ve erken paraya çevrilebilir tahviller çıkarılmış olması durumunda bunların tutar ve nitelikleri dipnotlarda ayrıca belirtilir.”

VUK’un 286. maddesi uyarınca, “eshamlı şirketlerle, iktisadi kamu

müesseselerinin çıkardığı tahviller itibari değerle değerlenir.” Tahvil ihracını

85

vadesinden değerlemem gününe kadar oluşacak faiz giderleri KKEG mahiyetinde olacaktır. Vade sonunda faiz ödemesi yapıldığında ise önceki değerleme gününde KKEG olarak dikkate alınan faiz gideri dahil toplam finansman gideri, gider olarak dikkate alınabilecektir.

Buna göre ilgili hesaplarda dikkat edilmesi gereken hususlar: Cari yılda tahakkuk etmiş olduğu halde bilanço tarihinden itibaren 1 yıl içinde ödenecek faiz borcu mevcutsa, dönemsellik ilkesi kapsamında gereken kontrollerin yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır. Tahviller dolayısıyla işleyen kur farkı ve faizlerin tamamının, cari dönemde gider olarak dikkate alınıp alınmadığına dikkat edilmelidir.

305. Çıkarılmış Bonolar Ve Senetler / 306. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler / 308. Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-)Hesabı

MSUGT’ye göre, “305. Çıkarılmış Bonolar ve Senetler hesabı, tedavüldeki

finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta izlenir. 306. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler hesabı, Çıkarılmış bonolar ve senetler kapsamına alınamayan diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır. 308. Menkul Kıymetler İhraç Farkları hesabı, Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vs. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir.”

VUK’un 286. maddesi uyarınca, “eshamlı şirketlerle, iktisadi kamu

müesseselerinin çıkardığı tahviller itibari değerle değerlenir.” Tahvil ihracını

gerçekleştiren açısından, değerlemem günü itibariyle vadesi gelmemiş olan tahvillerin, vadesinden değerlemem gününe kadar oluşacak faiz giderleri KKEG mahiyetinde olacaktır. Vade sonunda faiz ödemesi yapıldığında ise önceki değerleme gününde KKEG olarak dikkate alınan faiz gideri dahil toplam finansman gideri, gider olarak dikkate alınabilecektir.

5520 sayılı Kurumlar vergisi kanununun (KVK), Kabul edilmeyen indirimler başlıklı 11/1-e maddesinde, “kanunlarla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak

tespit edilen hadler saklı kalmak kaydıyla, menkul kıymetlerin itibarî değerlerinin altında ihracından doğan zararlar ile bu menkul kıymetlere ilişkin olarak ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderlerin kurum kazancının tespitinde indirimlerin

86

yapılmasının kabul edilemeyeceği” belirtilmiştir. Buna göre, kanunda belirlenen

hadlerin üzerinde gerçekleşen menkul kıymet ihraç farklarının kurum kazancının hesaplanmasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilip edilmediğine dikkat edilmelidir.