Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesap Grubu

MSUGT’ye göre, “Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli

bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği hesap grubudur.”

Maddi olmayan duran varlıklar hesap grubunda yer alan hesaplarla ilgili açıklamalar ve bu hesaplarda dikkat edilmesi gereken hususlar çalışmanın devamında belirtilmiştir.

260. Haklar Hesabı

MSUGT’ye göre, “İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bir bedel

ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. Yararlanma süreleri içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.”

260. Haklar hesabı ile ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir.

VUK’un 269. maddesi gereğince, “gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi

kıymetlerden olan gayri maddi haklar da maliyet bedeli ile değerlemeye tabi olacaktır.” İşbu çalışmamızın Maddi Duran Varlıklar Hesap grubu bölümünde

gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin maliyet bedeline nelerin dahil edileceği hususu açıklanmış olup bu bölümde buna ilişkin açıklama yapılmayacaktır. Yine VUK’un 269. maddesi gereğince, “gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi

kıymetlerin değerinin yok edilmesi amortisman ayırmak suretiyle itfa edilmektedir.”

365. sıra no.lu VUK genel tebliğine göre; “imtiyaz hakları, patent, formül, dizayn,

örnek kalıp, teknik bilgi, format, telif hakları ve benzeri kalemler, lisans, kullanım hakkı ve izni veya devlet kurum ve kuruluşları tarafından verilen diğer haklar ve

80

bunların benzerleri için öngörülen faydalı omür 15 yıl olup amortisman oranı %6,66 olmaktadır.”

261. Şerefiye Hesabı

MSUGT’ye göre, bu hesap, “bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır.”

VUK’un 282. maddesi gereğince; “peştemallıklar (Şerefiye) mukayyet değer

ile değerlenecektir. Ayrıca mezkur kanunun ilgili maddesi uyarınca da ilk tesis ve taazzuv giderlerinin aktifleştirilmesi ihtiyari olup peştemallıkların aktifleştirilmesi zorunludur. Yine VUK’un 313. maddesi uyarınca değeri 50.000.000.- lirayı (490 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2018'dan itibaren 1.000 -TL) aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000.- lirayı (490 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2018'dan itibaren 1.000 -TL) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.”

262. Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri Hesabı

MSUGT’ye göre, “İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin

sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır.”

Kurumsallaşmayı teşvik etmek adına ilk tesis ve taazzuv giderleri önem arz etmektedir. İşletmelerin kuruluşunda veya kurulduktan sonra işletmenin genişletilmesi maksadı ile yapılan ve sonucunda maddi bir iktisadi kıymet elde edilmeyen giderler ilk tesis ve taazzuv giderleri olarak adlandırılır (Ersoy 2011:20).

VUK’un 282. maddesinde, “kurumlarda aktifleştirilen ilk tesis ve taazzuv

giderlerinin mukayyet değer ile değerleneceği” belirtilmiştir. Ayrıca mezkur madde

uyarınca, “ilk tesis ve taazzuv giderlerinin aktifleştirilmesi ihtiyari olup, ilgili

oldukları dönemde gider olarak dikkate alınmaları da mümkündür.” Yine VUK’un

326. maddesi uyarınca, “kurumlar aktifleştirdikleri ilk tesis ve taazzuv giderlerini

81

264. Özel Maliyetler Hesabı

MSUGT’ye göre, “Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik

değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile (normal bakım, onarım ve temizleme giderleri hariç) bu gayrimenkulün kullanılması için yapılıp kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların bedellerini kapsar.”

VUK’un 327. maddesine göre; “Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım

varlıklarının ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272 nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defada gider yazılır.” Yine mezkur kanunun 327. maddesine göre de, “özel maliyet bedelleri kira süresi içerisinde eşit yüzdelerle itfa edilecektir.”

Bu hesapta yer alan tutarların gayrimenkulün değerini artırıcı nitelikte olup olmadığı kontrol edilmeli, bu harcamalara ilişkin ilgili fatura ve benzeri vesikalar incelenmelidir (Alptürk 2008:366)

Gayrimenkuller için kiracı veya işletme hakkına sahip tüzel kişi tarafından yapılan normal bakım, tamir ve temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan giderlerin özel maliyet bedeli olarak değerlenip değerlenmediği kontrol edilmelidir. Özel maliyetlerin itfasına ilişkin, kira süresi belli olanlarda kira süresinde, kira süresi belli olmayanlar da ise beş yılda itfa edilmesi gerekir.

İthal edilen veya yerleşik firmalardan teslim alınan özel maliyete konu duran varlığın aktifleştirildiği dönemin sonuna kadar olan kur farklarının sabit kıymetin maliyetine ilave edilmesi mecburi olup işletmelerin işlemlerini bu mevzuat hükmüne uygun olarak yapıp yapmadıkları kontrol edilmelidir.

Özel maliyete konu sabit kıymetin yurt dışından kredili ithal edilmesi halinde, yatırım dönemine ait krediye ilişkin faizlerin sabit kıymet maliyetine ilave edilmesi mecburi olduğundan kredi faizlerinin sabit kıymet maliyetine eklenip eklenmediği kontrol edilmelidir.

82