2. Sektörün Geliflimi ve Sektör Temel Göstergeleri
2.9. Makine ‹malat Sanayi ‹flyeri Say›s›
G
Grraaffiikk 1155.. GGaayyrrii ssaaffii ssaabbiitt sseerrmmaayyee oolluuflfluummuu ((sseekkttöörrlleerriinn ppaayy››,, %%))
KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK,, TTüürrkkiiyyee EEkkoonnoommiissiinniinn AArrzz -- KKuullllaann››mm vvee GGiirrddii -- ÇÇ››kktt›› TTaabblloollaarr›› ((22000022))
%
Makine ‹malat Sanayi iflyerlerinin alt sektörlere göre da¤›l›m› önemli de¤ifliklikler göstermektedir. Di¤er özel amaçl› makineler alt sektöründe (g›da, tekstil, ka¤›t, maden, tafloca¤›, metalürji vb makineleri) iflyeri say›s›
2003 ile 2006 aras›nda h›zla artm›fl ve bu alt sektörün toplam makine imalat sanayi iflyerleri
içindeki pay› %30,62 den %34,71’e yükselmifltir. Ayn› dönemde iflyeri say›s›
aç›s›ndan tar›m ormanc›l›k makineleri alt sektöründe ise gerileme yaflanm›flt›r. Bu alt sektörün 2003 y›l›nda %28,45 olan toplam makine imalat sanayi iflyerleri içindeki pay›
2006 da %23,05’e gerilemifltir.
G
Grraaffiikk 1166.. ‹‹mmaallaatt ssaannaayyii vvee MMaakkiinnaa ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ggiirriiflfliimm ssaayy››ss›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, ggiirriiflfliimmccii ssaayy››ss››..
G
Grraaffiikk 1177.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ggiirriiflfliimm ssaayy››ss›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, ggiirriiflfliimmccii ssaayy››ss››..
Adet Adet
‹flyeri say›s› aç›s›ndan gerek nicelik gerekse pay olarak sektörde önemini art›ran bir di¤er alt sektör ise; sanayi f›r›nlar› ve ocaklar›, kald›rma ve tafl›ma teçhizat› imalat›, endüstriyel so¤utma ve ›s›tma donan›m›
imalat› vb makineleri kapsayan Genel Amaçl›
Di¤er Makineler alt sektörü olmufltur. Bu alt sektörün toplam makine imalat sanayi ifl yerleri içindeki pay› dört y›lda %23,37 den
%26,29 düzeyine ç›km›flt›r.
Makine ‹malat Sanayi yaratt›¤› istihdam aç›s›ndan da imalat sanayi içinde ilk s›ralarda yer almaktad›r. Yaratt›¤› toplam istihdamda nitelikli iflgücünün pay› yüksek olan sektörlerden birisidir. Makine imalat sanayinde ücretle çal›flanlar›n pay› toplam imalat sanayi içinde 2003 y›l›nda %4,5 düzeyinden 2004 ve 2005 y›llar›nda istikrarl› bir biçimde artarak
%5,25 düzeyine ç›km›flt›r. 2006 y›l›nda bu oran
%5,10’a gerilemifltir. TÜ‹K üretimde çal›flanlar endeksi kullan›larak yap›lan hesaplamalar bu oran›n 2007 y›l›nda %5,20 ve 2008 y›l›nda ise
%5,56 düzeyinde gerçekleflti¤ini göstermektedir.
TÜ‹K verilerine göre makine imalat sanayinde 2003 y›l›nda ücretle çal›flanlar say›s› 85,353 kiflidir. Bu say› 2006 y›l›nda 120,897 olmufltur.
Ayn› dönemde toplam çal›flan say›s› ise 99,785’ten 134,889 kifli düzeyine ç›km›flt›r.
Üretimde çal›flanlar endeksine ba¤l› olarak yap›lan hesaplamalar 2008 y›l›nda ücretle çal›flanlar›n say›s›n›n 132,438 kifliye toplam çal›flanlar say›s›n›n ise 147,766 düzeylerine eriflti¤ini göstermektedir.
Makine imalat sanayinde çal›flan say›s› imalat sanayine göre daha h›zl› bir geliflim göstermektedir. Bu olgu istihdam yaratmada 2.10. ‹stihdam
G
Grraaffiikk 1188.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ggiirriiflfliimm ssaayy››ss››nn››nn aalltt sseekkttöörrlleerree ddaa¤¤››ll››mm›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, ggiirriiflfliimmccii ssaayy››ss››..
%
sektörün önemini aç›kça ortaya koymaktad›r.
2002 y›l› sonras›nda özel sektörün istihdama katk›s› h›zl› bir art›fl göstermifltir. ‹malat sanayi çal›flanlar endeksi 2002 ile 2008 aras›nda oldukça dar bir aral›kta seyretmifl ve endeks de¤eri 82,2 düzeyinden 84,7 düzeyine ç›km›flt›r. Buna karfl›n özel kesim makine teçhizat imalat›nda çal›flanlar endeksi ayn›
dönemde 83,1 düzeyinden 127,1 düzeyine eriflmifltir. Bu geliflme istihdam sorununun
giderek yo¤unlaflt›¤› dönemde makine imalat sanayinin istihdama katk›s›n› göstermesi aç›s›ndan ilginçtir. Makine ‹malat Sanayi istihdam yaratma gücü aç›s›ndan da imalat sanayi sektörleri içinde öncü rol oynamaktad›r. Makine ‹malat Sanayinin yan sanayi ve sat›fl sonras› hizmet sektöründe yarat›¤› istihdam da göz önüne al›nd›¤›nda bu sektörün önemi ortaya ç›kmaktad›r.
Makine imalat sanayi istihdam›n›n 2003 ve 2006 y›llar› aras›nda alt sektörlere göre da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda, di¤er özel amaçl›
makineler alt sektörünün toplam makine imalat sanayi istihdam› içindeki pay›n› art›rd›¤›
görülmektedir. Sektör istihdam› içindeki pay
G
Grraaffiikk 1199.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ççaall››flflaann vvee üüccrreettllee ççaall››flflaannllaarr››nn ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ççaall››flflaann ssaayy››ss›› iiççiinnddeekkii ppaayy›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, üürreettiimmddee ttooppllaamm ççaall››flflaann ssaayy››ss›› ((**22000077 vvee 22000088 ddee¤¤eerrlleerrii ddöönneemmlleerr iittiibbaarriiyyllee üürreettiimmddee ççaall››flflaannllaarr eennddeekkssii kkuullllaann››llaarraakk hheessaappllaannmm››flfltt››rr..))
G
Grraaffiikk 2200.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ççaall››flflaann vvee üüccrreettllee ççaall››flflaannllaarr››nn ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ççaall››flflaannllaarr vvee üüccrreettllee ççaall››flflaannllaarr iiççiinnddeekkii ppaayy›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, üürreettiimmddee ttooppllaamm ççaall››flflaann ssaayy››ss›› ((** 22000077 vvee 22000088 ddee¤¤eerrlleerrii ddöönneemmlleerr iittiibbaarriiyyllee üürreettiimmddee ççaall››flflaannllaarr eennddeekkssii kkuullllaann››llaarraakk hheessaappllaannmm››flfltt››rr..))
Ücretle Çal›flanlar Kifli
%
Ücretle Çal›flanlar Toplam Çal›flanlar Toplam Çal›flanlar
aç›s›ndan genel amaçl› di¤er makineler imalat›
ikinci s›ray› almaktad›r. Ayn› dönemde mekanik güç iletimine yönelik makineler alt
sektörü istihdam› ise önemli bir de¤iflim göstermemifltir.
G
Grraaffiikk 2211.. ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ÇÇaall››flflaannllaarr EEnnddeekkssii ((11999977==110000))
KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, ÜÜrreettiimmddee ttooppllaamm ççaall››flflaann vvee üüccrreettllee ççaall››flflaann ssaayy››ss››.. TTÜÜ‹‹KK;; DDöönneemmlleerr iittiibbaarriiyyllee iimmaallaatt ssaannaayyii ççaall››flflaannllaarr eennddeekkssii..
G
Grraaffiikk 2222.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ççaall››flflaannllaarr››nn aalltt sseekkttöörrlleerree ddaa¤¤››ll››mm›› ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç))
KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii,, ÜÜrreettiimmddee TTooppllaamm ÇÇaall››flflaann vvee ÜÜccrreettllee ÇÇaall››flflaann SSaayy››ss››.. TTÜÜ‹‹KK;; DDöönneemmlleerr ‹‹ttiibbaarriiyyllee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ÇÇaall››flflaannllaarr eennddeekkssii..
‹malat Sanayi Makine ‹malat Sanayi Özel Kesim Makine ‹malat Sanayi Endeks
Kifli
Makine imalat sanayinde ücretle çal›flan bafl›na üretim de¤eri aç›s›ndan; tar›m ve ormanc›l›k makineleri ilk s›ray› al›rken, mekanik güç üretimine yönelik makineler
ikinci s›rada, tak›m tezgâhlar› alt sektörü üçüncü s›rada, genel amaçl› di¤er makineler dördüncü s›rada ve di¤er özel amaçl›
makineler ise son s›rada yer almaktad›r.
Makine ‹malat Sanayi, ücretli çal›flan bafl›na üretim ve katma de¤er göstergeleri aç›s›ndan imalat sanayi ortalamas›ndan düflüktür. Bu bulgu düflük kapasite kullan›m oran› yan›nda Makine ‹malat Sanayinin mevcut yap›s›n›n emek yo¤un sektörler aras›nda oldu¤unu göstermektedir. Sektör ücretli çal›flan bafl›na katma de¤er aç›s›ndan imalat sanayi
ortalamas›n›n alt›nda olmas›na karfl›n, çal›flan bafl›na üretime göre imalat sanayi ortalamas›na daha yak›nd›r. Söz konusu bulgu, makine imalat sanayinin üretimde katma de¤er oran›n›n imalat sanayi ortalamas›ndan yüksek oldu¤unu göstermektedir.
2.11. Makine ‹malat Sanayi Ücretli Çal›flan Bafl›na Üretim ve Katma De¤er
G
Grraaffiikk 2233.. ÜÜccrreettllii ççaall››flflaann bbaaflfl››nnaa üürreettiimm TTLL 22000033==110000 ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii..
G
Grraaffiikk 2244.. ÜÜccrreettllii ççaall››flflaann bbaaflfl››nnaa kkaattmmaa ddee¤¤eerr TTLL 22000033==110000 ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii..
Ücretli çal›flan bafl›na üretimde çok önemli bir de¤iflim yaflanmam›flt›r. 2003 y›l› hariç ücretli çal›flan bafl›na katma de¤erde de s›ralama ayn›d›r. Mekanik güç üreten makineler alt sektöründe ücretli çal›flan bafl›na katma de¤erin özellikle 2003 sonras› önemli ölçüde
gerilemesi dikkat çekicidir. Elde edilen bulgular gelecekte Makine ‹malat Sanayinin emek yo¤un teknolojilerden giderek ileri teknolojiye yat›r›m yaparak yüksek teknolojili ürün üretimine geçmesi gere¤ini de ortaya ç›karmaktad›r.
G
Grraaffiikk 2255.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii üüccrreettllii ççaall››flflaann bbaaflfl››nnaa üürreettiimm TTLL 22000033==110000 ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii..
G
Grraaffiikk 2266.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii üüccrreettllii ççaall››flflaann bbaaflfl››nnaa ffaakkttöörr mmaalliiyyeettlleerriiyyllee kkaattmmaa ddee¤¤eerr TTLL 22000033==110000 ((229966;; SSiillaahh MMüühhiimmmmaatt vvee 229977;; bb..yy..ss.. EEvv aalleettlleerrii hhaarriiçç)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK;; ‹‹flfl ‹‹ssttaattiissttiikklleerrii..
140.000 TL
TL 40.000
30.000
20.000
10.000
0.0 120.000 100.000 80.0000 60.0000 40.0000 20.0000 0.0
2003 y›l›nda 2,2 milyar ABD Dolar› olan ihracat her y›l yüksek oranda artarak 2006’da 4,6 milyar ABD Dolar›na ve 2008 y›l›nda 7,6 milyar ABD Dolar›na ulaflarak 3,6 kat art›fl göstermifltir. 2003 y›l›nda ihracat hacmi aç›s›ndan ilk s›rada yer alan motorlar grubu yerini korurken, yüksek ihracat performans›
gösteren gruplardan tak›m tezgahlar› alt sektörü 2003 y›l›nda 147,4 milyon ABD Dolar›
ile beflinci s›radan 2008 y›l›nda 704,4 milyon ABD Dolar› ile ikinci s›raya yükselmifltir.
Endüstriyel klimalar ve so¤utma makineleri grubu ise dönem içinde s›ralamadaki yerini korumufl ve ihracat hacmini 174,5 milyon ABD
Dolar›ndan 2008 y›l›nda 654,0 milyon ABD Dolar›na ç›karm›flt›r. Buna karfl›n 2003 y›l›nda ihracat hacmi aç›s›ndan 184 milyon ABD Dolar› ile ikinci s›rada bulunan tar›m ve ormanc›l›kta kullan›lan makineler alt sektörü 2008 y›l›nda ihracat›n› 379,7 milyon ABD Dolar›na ç›karmas›na karfl›n dokuzuncu s›raya gerilemifltir. 2009 y›l›nda ise krizin etkisiyle sektörün ihracat› yaklafl›k 5,9 milyar ABD Dolar› düzeyine gerilemifltir.
Türbinler ve turbojetler (%51) ve tak›m tezgahlar› (%40) ihracatlar›nda en yüksek düflüfl yaflanan iki alt sektör olmufltur.
Makine ‹malat Sanayi d›fl ticareti 2008 y›l›nda 27,1 milyar ABD Dolar›na eriflmifltir.
‹hracattaki sürekli art›fla karfl›n, ithalatta da sürekli art›fl görülmüfltür. D›fl ticaret a盤›
giderek büyümüfltür. 2008 y›l›nda d›fl ticaret a盤› 11,8 milyar ABD Dolar› olarak gerçekleflmifltir. 2009 y›l›nda ise baflta geliflmifl ülkeler olmak üzere uluslararas› düzeyde
yaflanan ekonomik krizin etkisiyle, sektörün ithalat ve ihracat›nda daralma yaflanm›fl ve d›fl ticaret a盤› 8,3 milyar ABD Dolar› düzeyine gerilemifltir. Makine ‹malat Sanayinin a¤›rl›kl›
olarak yer ald›¤› 84 nolu fas›l, 27 nolu “Mineral yak›tlar, mineral ya¤lar vb” grubundan sonra en fazla d›fl ticaret a盤› veren gruptur.
2.12. Makine ‹malat Sanayi D›fl Ticareti
2.12.1. Makine ‹malat Sanayi ‹hracat›
G
Grraaffiikk 2277.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii,, dd››flfl ttiiccaarreett ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
Milyon USD
2008 y›l› Makine ‹malat Sanayi ihracat›nda
“motorlar” ve “tak›m tezgahlar›” gruplar› en fazla ihracat yap›lan gruplard›r. Bu gruplar›
s›ras›yla “endüstriyel klimalar ve so¤utma makineleri”, “pompalar ve kompresörler” ve
“türbinler ve turbojetler” gruplar› izlemektedir.
2009 y›l›nda ise ihracat›nda yüksek düflüfl
yaflayan “tak›m tezgahlar›” dördüncü s›raya gerilemifltir. ‹hracat› daha düflük oranda gerileyen “endüstriyel klimalar ve so¤utma makineleri” ikinci s›raya yükselirken
“pompalar ve kompresörler” üçüncü s›radaki yerini korumufltur.
GRUP ADI 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Motorlar 548.7 734.8 875.5 1027.2 1429.7 1479.0 1059.4
Tak›m Tezgahlar› 147.4 212.8 296.2 384.3 569.4 704.4 420.7
Endüstriyel Klimalar ve So¤utma Makineleri 174.5 232.2 250.5 334.8 599.8 654.0 568.7
Pompalar ve Kompresörler 137.8 203.6 257.3 345.9 535.7 597.5 469.4
Di¤er Makineler 151.5 215.4 275.8 294.0 406.0 545.3 407.4
Türbinler ve Turbojetler 107.7 163.6 231.7 340.7 417.4 519.0 254.1
‹nflaat ve Madencilikte Kullan›lan Makineler 75.1 110.7 154.4 204.8 378.6 480.8 340.1
G›da Sanayi Makineleri 56.5 124.5 163.0 187.7 265.9 384.2 366.3
Tar›m ve Ormanc›l›k Makineleri 184.0 193.8 184.2 221.4 274.0 379.7 306.0
Vanalar 94.8 125.2 148.0 185.5 251.6 328.5 262.4
Hadde ve Döküm Mak., Kal›plar 74.9 100.6 134.8 209.2 207.8 276.3 278.9
Reaktörler ve Kazanlar 108.9 126.2 153.6 166.4 207.4 268.7 275.1
Tekstil ve Konfeksiyon Makineleri 65.2 102.0 145.4 179.4 173.3 200.4 198.7
End. Is›t›c› ve F›r›nlar 48.9 70.3 79.7 105.5 142.0 168.6 126.9
Yük Kald›rma, Tafl›ma ve ‹stifleme Makineleri 52.7 72.4 89.2 94.2 134.5 168.6 161.9
End. Y›kama, Kurutma ve Ütüleme Makineleri 30.0 34.3 48.1 84.4 118.5 164.1 134.9
Kauçuk, Plastik, Lastik ‹flleme ve ‹mali Makineleri 21.8 33.1 57.5 65.7 73.8 94.5 65.0
Rulmanlar 32.1 49.5 57.1 65.9 80.0 92.8 64.5
Ka¤›t ‹maline ve Matbaac›l›¤a Mahsus Makineler 17.7 21.3 36.0 34.8 67.0 77.9 64.9
Kaynak ve Lehim Makineleri 9.5 17.2 20.3 32.4 44.7 53.6 31.8
Deri ‹flleme ve ‹malat› Makineleri 5.7 5.5 5.2 8.3 7.0 6.3 5.6
TOPLAM 2145.7 2949.2 3663.5 4572.6 6384.1 7644.2 5862.7
G
Grraaffiikk 2288.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii,, iihhrraaccaatt ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
TTaabblloo 11.. GGrruuppllaarraa ggöörree mmaakkiinnee ssaannaayyii iihhrraaccaatt›› ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
Milyon USD
Makine imalat sanayi ürünlerinin yer ald›¤›
GT‹P 84 nolu fas›l›n ihracat›, toplam ihracat içindeki pay› aç›s›ndan 2008 y›l›nda %7,77 ile üçüncü s›radad›r. Çal›flmada makine imalat sanayi kapsam›nda ele al›nan 84. fas›l içindeki ürünlerin toplam ihracat› ise 2008 y›l› için yaklafl›k 7,64 milyar ABD Dolar›’d›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, sektör ihracat› toplam ihracat aç›s›ndan örme giyim eflyas› ve aksesuarlar›
grubunun (Fas›l 61) ard›nda beflinci s›rada yer almaktad›r. Bu bulgu sektörün Türkiye’nin
ihracat› içinde oynad›¤› rolü göstermesi aç›s›ndan önemlidir.
Sektörün rekabet gücünün artmas› durumunda ülke ekonomisine çok önemli katk›lar sa¤layaca¤› aç›kt›r. Üretimde katma de¤er oran›n›n yüksekli¤i ve istihdam yaratma gücü göz önüne al›nd›¤›nda sektörün imalat sanayinde öncelikli sektörler aras›nda yer ald›¤›n› söylemek olas›d›r.
2003 y›l›nda Dünya Makine ‹malat Sanayi ithalat›nda % 0,37 olan Türkiye ihracat›n›n pay› 2008 y›l›nda % 0,61’e yükselmifltir. Dünya ithalat› içinde Türkiye’nin ihracat›n›n pay›n›n en yüksek oldu¤u sektörler 2008 y›l› itibariyle reaktör ve kazanlar, endüstriyel klimalar ve so¤utma makineleri, deri iflleme ve imalat›
makineleri, hadde ve döküm makineleri kal›plar ve motorlar gelmektedir Bu alt
sektörlerin pay› %1 in üzerindedir. Tar›m ve ormanc›l›k makineleri ve di¤er makineler gruplar› d›fl›nda tüm alt sektörlerde Türkiye ihracat›n›n dünya ithalat› içindeki pay›
artm›flt›r. Bu geliflme makine imalat sanayinin söz konusu dönemde yurt d›fl› pazarlarda gücünü art›rd›¤›n› ortaya koymaktad›r. Ancak sahip olunan paylar›n halen düflük oldu¤u da göz ard› edilmemelidir.
Dünya/ 2008
S›ra Fas›l Fas›l Ad› ‹hracat ‹hracattaki Pay› Dünya ‹thalat› Türkiye'nin Pay›
No No Milyon USD (%) Milyon USD (%)
1 87 Motorlu kara tafl›tlar›,traktör,bisiklet,motosiklet ve di¤er 18.327 13.88
2 72 Demir ve çelik 14.946 11.32
3 84 Kazan,makina ve cihazlar,aletler,parçalar› 10.259 7.77 1778558 0.58
4 85 Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçalar›7972 6.04
5 61 Örme giyim eflyas› ve aksesuarlar› 7.827 5.93
6 27 Mineral yak›tlar, mineral ya¤lar ve müstahsallar›, mumlar 7.532 5.70
7 73 Demir veya çelikten eflya 5.742 4.35
8 71 ‹nciler,k›ymetli tafl ve metal mamulleri,madeni paralar 5.383 4.08
9 62 Örülmemifl giyim eflyas› ve aksesuarlar› 5.327 4.03
10 39 Plastik ve plastikten mamul eflya 3.563 2.70
11 8 Yenilen meyvalar, kabuklu yemifller, turunçgil ve kavun kabu¤u 2.855 2.16
1122 8899 Gemiler, suda yüzen tafl›t ve araçlar 2.648 2.01
13 25 Tuz, kükürt, toprak ve tafllar, alç›lar ve çimento 2.280 1.73
14 63 Mensucattan mamul di¤er eflya, kullan›lm›fl eflya,paçavralar 2.098 1.59
15 94 Mobilyalar, ayd›nlatma, reklam lambalar›, prefabrik yap›lar 1.891 1.43
16 40 Kauçuk ve kauçuktan eflya 1.847 1.40
17 76 Aluminyum ve aluminyum eflya 1.777 1.35
18 52 Pamuk, pamuk ipli¤i ve pamuklu mensucat 1.634 1.24
19 20 Sebze, meyva, bitki parçalar›, sert kabuklu yemifl konserveleri 1.441 1.09
2200 5544 Dokumaya elveriflli suni ve sentetik lifler 1.336 1.01
2211 Di¤erleri 25.344 18.41
Toplam 13.2027 100.00
TTaabblloo 22.. FFaass››llllaarr››nn iihhrraaccaattttaakkii ppaayyaa ggöörree ss››rraallaammaass›› ((22000088)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK,, DD››flfl ttiiccaarreett iissttaattiissttiikklleerrii..
2003 y›l›nda 8,9 milyar ABD Dolar› olan ithalat 2006 y›l›nda 15,8 ve 2008 y›l›nda 19,4 milyar ABD Dolar›na ulaflarak 2,2 kat art›fl göstermifltir. ‹hracatta oldu¤u gibi 2009 y›l›nda
ithalatta da düflüfl yaflanm›fl ve sektörün ithalat› yaklafl›k 14,2 milyar ABD Dolar› olarak gerçekleflmifltir.
2003 2008
Grup Ad› Dünya ‹thalat› Türkiye ‹hracat› Türkiye'nin Dünya ‹thalat› Türkiye ‹hracat› Türkiye'nin
(Milyon USD) (Milyon USD) Pay› (%) (Milyon USD) (Milyon USD) Pay› (%)
Reaktörler ve Kazanlar 6158.7 108.9 1.77 14046.9 268.7 1.91
Endüstriyel Klimalar ve So¤utma Makineleri 24956.7 174.5 0.70 45252.7 654.0 1.45
Deri ‹flleme ve ‹malat› Makineleri 509.1 5.7 1.12 535.9 6.3 1.17
Hadde ve Döküm Mak., Kal›plar 14209.6 74.9 0.53 24382.2 276.3 1.13
Motorlar 82631.9 548.7 0.66 137818.6 1479.0 1.07
G›da Sanayi Makineleri 21256.0 79.2 0.37 41914.0 384.2 0.92
Tekstil ve Konfeksiyon Makineler 19146.3 65.2 0.34 19171.5 200.4 1.05
End. Y›kama, Kurutma ve Ütüleme Makineleri 12301.2 30.0 0.24 20803.0 164.1 0.79
Tak›m Tezgahlar› 51839.0 147.4 0.28 96169.9 704.4 0.73
Tar›m ve Ormanc›l›k Makineleri 24038.9 184.0 0.77 53647.5 379.7 0.71
‹nflaat Makineleri 27287.9 75.1 0.28 76353.5 480.8 0.63
Pompalar ve Kompresörler 54663.2 137.8 0.25 104338.5 597.5 0.57
Kaynak ve Lehim Makineleri 5393.3 9.5 0.18 9474.3 53.6 0.57
Türbinler ve Turbojetler 54679.7 107.7 0.20 102406.0 519.0 0.51
Vanalar 30222.3 94.8 0.31 64896.5 328.5 0.51
Kauçuk, Plastik, Lastik ‹flleme ve ‹mali Makineleri 13312.9 21.8 0.16 20088.4 94.5 0.47
End. Is›t›c› ve F›r›nlar 16025.8 48.9 0.31 38305.3 168.6 0.44
Rulmanlar 14799.5 32.1 0.22 29264.8 92.8 0.32
Yük Kald›rma, Tafl›ma ve ‹stifleme Makineleri 22638.1 52.7 0.23 57453.6 168.6 0.29
Ka¤›t ‹maline ve Matbaac›l›¤a Mahsus Makineler 20995.6 17.7 0.08 124982.1 77.9 0.06
Di¤er Makineler 74100.6 151.5 0.08 172247.9 545.3 0.06
TOPLAM 591166.1 2168.3 0.37 1253553.2 7644.2 0.61
TTaabblloo 33.. DDüünnyyaa MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii ttiiccaarreettiinnddee TTüürrkkiiyyee''nniinn ppaayy››
KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
Grup Ad› 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Motorlar 1273.3 2070.4 2564.4 2970.7 3691.8 3883.4 2481.5
Di¤er Makineler 721.4 943.1 1125.1 1233.7 1639.1 1872.1 1368.1
Pompalar ve Kompresörler 575.6 876.2 960.7 1177.8 1485.8 1687.2 1306.2
Tak›m Tezgahlar› 613.9 998.2 1215.3 1408.1 1452.7 1639.7 831.2
Ka¤›t ‹maline ve Matbaac›l›¤a Mahsus Makineler 304.1 396.5 526.7 587.3 1177.3 1114.5 705.5
‹nflaat ve Madencilikte Kullan›lan Makineler 339.6 613.9 1074.7 1539.6 1786.9 1102.6 789.2
Tekstil ve Konfeksiyon Makineleri 2284.5 1848.5 1624.1 1300.8 1753.5 1025.8 459.7
Yük Kald›rma, Tafl›ma ve ‹stifleme Makineleri 194.5 348.6 419.5 590.3 817.6 859.5 583.9
Vanalar 275.6 388.5 420.2 564.7 694.2 742.8 548.7
G›da Sanayi Makineleri 257.6 359.4 413.5 654.5 630.6 719.0 564.1
Türbinler ve Turbojetler 339.7 367.1 454.1 291.6 376.6 638.5 1127.5
Endüstriyel Klimalar ve So¤utma Makineleri 192.5 5.6 271.4 352.3 499.3 632.2 439.9
Hadde ve Döküm Mak., Kal›plar 282.9 301.5 504.8 588.8 652.7 575.0 837.4
End. Is›t›c› ve F›r›nlar 223.8 256.1 300.3 379.0 502.1 574.9 412.1
Reaktörler ve Kazanlar 222.8 228.5 292.4 384.1 400.2 517.8 542.1
Kauçuk, Plastik, Lastik ‹flleme ve ‹mali Makineleri 257.6 408.3 421.7 460.1 486.7 507.1 315.2
End. Y›kama, Kurutma ve Ütüleme Makineleri 221.2 229.1 284.0 367.9 394.6 426.6 295.3
Tar›m ve Ormanc›l›k Makineleri 90.7 271.7 421.5 518.0 443.5 379.7 240.2
Rulmanlar 143.6 205.5 230.0 270.3 313.0 368.0 245.7
Kaynak ve Lehim Makineleri 62.5 133.6 104.7 174.3 137.7 152.8 70.6
Deri ‹flleme ve ‹malat› Makineleri 25.3 27.3 28.8 26.6 31.4 23.6 13.5
TOPLAM 8902.9 11277.4 13657.9 15840.5 19367.2 19442.8 14177.6
TTaabblloo 44.. GGrruuppllaarraa ggöörree mmaakkiinnee iitthhaallaatt›› ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
2.12.2. Makine ‹malat Sanayi ‹thalat›
‹thalatta “motorlar”, “pompalar ve kompresörler”, “tak›m tezgahlar›” gruplar› en fazla ithalat yap›lan gruplard›r. “Motorlar”
grubundaki ithalat›n h›zl› biçimde artmas›
dikkat çekmektedir.
2008 y›l›nda Türkiye’nin toplam ithalat›
içindeki pay› aç›s›ndan sektör, mineral yak›tlar vb (fas›l 27) ve demir çelik (fas›l 72) sektörlerinden sonra üçüncü s›rada gelmektedir. Çal›flma kapsam›nda 84. fas›l içinde sektör için ele al›nan ürünlerin ithalat›
düflünüldü¤ünde de sektörün s›ralamadaki yeri de¤iflmemektedir. Türkiye’nin sektörde rekabet gücünü artt›rmas› ithalat gereksinimini azaltmas› nedeniyle d›fl ticaret a盤›n›n kapat›lmas›nda önemli rol oynayacakt›r.
G
Grraaffiikk 2299.. MMaakkiinnee ‹‹mmaallaatt SSaannaayyii,, iitthhaallaatt ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
S›ra Fas›l Fas›l Ad› ‹thalat ‹thalattaki Pay›
No No Milyon USD (%)
1 27 Mineral yak›tlar,mineral ya¤lar ve müstahsallar›,mumlar 48.281 23.91
2 72 Demir ve çelik 23.160 11.47
3 84 Kazan,makina ve cihazlar,aletler,parçalar› 22.539 11.16
4 85 Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçalar› 13.892 6.88 5 87 Motorlu kara tafl›tlar›,traktör,bisiklet,motosiklet ve di¤er 12.790 6.33
6 39 Plastik ve plastikten mamul eflya 9.386 4.65
7 71 ‹nciler,k›ymetli tafl ve metal mamulleri,madeni paralar 5.654 2.80
8 29 Organik kimyasal müstahsallar 4.421 2.19
9 30 Eczac›l›k ürünleri 4.361 2.16
10 90 Optik,foto¤raf,sinema,ölçü,kontrol,ayar cihazlar›,t›bbi alet. 3.445 1.71
11 74 Bak›r ve bak›rdan eflya 3.276 1.62
12 48 Ka¤›t ve karton:ka¤›t hamurundan ka¤›t ve kartondan eflya 2.605 1.29
13 76 Aluminyum ve aluminyum eflya 2.544 1.26
14 52 Pamuk,pamuk ipli¤i ve pamuklu mensucat 2.332 1.15
15 73 Demir veya çelikten eflya 2.227 1.10
16 40 Kauçuk ve kauçuktan eflya 2.222 1.10
17 10 Hububat 2.137 1.06
18 Di¤erleri 36.691 18.17
TOPLAM 20.1964 100.00
TTaabblloo 55.. FFaass››llllaarr››nn iitthhaallaattttaakkii ppaayyaa ggöörree ss››rraallaammaass›› ((22000088)) KKaayynnaakk:: TTÜÜ‹‹KK,, DD››flfl ttiiccaarreett iissttaattiissttiikklleerrii..
Milyon USD
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
12.733 20.704 25.644 29.707 36.918 38.834 24.815
5.756 8.762 9.607 11.778 14.858 16.872 13.082
6.139 9.962 12.153 14.081 14.527 18.397 8.312
3.041 3.965 5.267 5.873 11.773 11.145 7.055
3.396 6.139 10.747 15.396 17.869 11.026 7.892
57.964 63.223 73.160 81.570 97.729 100.153 8.064
2003 y›l›nda % 24,1 olan ihracat›n ithalat›
karfl›lama oran› 2008 y›l›nda % 39,3’e yükselmifltir. 2009 y›l›nda ithalat›n ihracata göre daha yüksek oranda daralmas›, ihracat›n ithalat› karfl›lama oran›n› %41,4’e ç›karm›flt›r.
“Endüstriyel klimalar ve so¤utma makineleri”
ile “Tar›m ve ormanc›l›kta kullan›lan makineler” gruplar›nda ihracat de¤erleri ithalat
de¤erlerini karfl›lamaktad›r. “Ka¤›t imaline ve matbaac›l›¤a mahsus makineler” grubunun oran› di¤er gruplardan belirgin olarak zay›ft›r.
Genel olarak “Kauçuk, plastik, lastik iflleme ve imali makineleri”, “Tekstil ve konfeksiyon makineleri” ve “Yük kald›rma, tafl›ma ve istifleme makineleri” gruplar›nda ihracat›n ithalat› karfl›lama oranlar› daha düflüktür.
Grup Ad› 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Endüstriyel Klimalar ve So¤utma Makineleri 90.6 4178.4 92.3 95.0 120.1 103.5 129.3
Tar›m ve Ormanc›l›k Makineleri 202.8 71.3 43.7 42.7 61.8 100.0 127.4
Türbinler ve Turbojetler 31.7 44.6 51.0 116.8 110.8 81.3 22.5
G›da Sanayi Makineleri 21.9 34.6 39.4 28.7 42.2 53.4 64.9
Reaktörler ve Kazanlar 48.9 55.2 52.5 43.3 51.8 51.9 50.7
Hadde ve Döküm Mak., Kal›plar 26.5 33.4 26.7 35.5 31.8 48.1 33.3
Vanalar 34.4 32.2 35.2 32.8 36.2 44.2 47.8
‹nflaat ve Madencilikte Kullan›lan Makineler 22.1 18.0 14.4 13.3 21.2 43.6 43.1
Tak›m Tezgahlar› 24.0 21.3 24.4 27.3 39.2 43.0 50.6
End. Y›kama, Kurutma ve Ütüleme Makineleri 13.6 15.0 16.9 23.0 30.0 38.5 45.7
Motorlar 43.1 35.5 34.1 34.6 38.7 38.1 42.7
Pompalar ve Kompresörler 23.9 23.2 26.8 29.4 36.1 35.4 35.9
Kaynak ve Lehim Makineleri 15.2 12.9 19.4 18.6 32.4 35.1 45.0
End. Is›t›c› ve F›r›nlar 21.9 27.5 26.6 27.8 28.3 29.3 30.8
Di¤er Makineler 21.0 22.8 24.5 23.8 24.8 29.1 29.8
Deri ‹flleme ve ‹malat› Makineleri 22.6 20.1 17.9 31.3 22.2 26.6 41.5
Rulmanlar 22.4 24.1 24.8 24.4 25.5 25.2 26.3
Yük Kald›rma, Tafl›ma ve ‹stifleme Makineleri 27.1 20.8 21.3 16.0 16.4 19.6 27.7
Tekstil ve Konfeksiyon Makineleri 2.9 5.5 9.0 13.8 9.9 19.5 43.2
Kauçuk, Plastik, Lastik ‹flleme ve ‹mali Makineleri 8.5 8.1 13.6 14.3 15.2 18.6 20.6
Ka¤›t ‹maline ve Matbaac›l›¤a Mahsus Makineler 5.8 5.4 6.8 5.9 5.7 7.0 9.2
TOPLAM 24.1 26.2 26.8 28.9 33.0 39.3 41.4
TTaabblloo 66.. ‹‹hhrraaccaatt››nn iitthhaallaatt›› kkaarrflfl››llaammaa oorraann›› ((%%)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
2.12.3. ‹hracat›n ‹thalat› Karfl›lama Oran›
Tak›m Tezgahlar›, Makine ‹malat Sanayi içinde, 2008 y›l› verilerine göre en fazla d›fl ticaret hacmine sahip olan ikinci gruptur (2,34 milyar ABD Dolar›). Tak›m tezgahlar› gruplar›
GT‹P numaralar›na göre yanda gösterilmifltir.
Tak›m Tezgahlar› d›fl ticareti sürekli olarak aç›k vermektedir. 2008 y›l› d›fl ticaret a盤› 935 milyon ABD Dolar›d›r. Aç›k, 2009 kriz döneminde 410,5 milyon ABD Dolar›na gerilemifltir.
Y›llara göre istikrarl› ve h›zl› bir art›fl gösteren Tak›m Tezgahlar› sektörü ihracat› 2008 y›l›nda 704 milyon ABD Dolar›na eriflmifltir. Makine
‹malat Sanayi içinde motorlar grubundan sonra en fazla ihracat yapan ikinci gruptur.
‹hracat sürekli olarak artmaktad›r. 2008 y›l›
ihracat› 2003 y›l›na göre 4,8 kat artm›flt›r. 2009 y›l›nda ise ihracat 420,7 milyon ABD Dolar›na gerilemifltir.
Grraaffiikk 3300.. TTaakk››mm TTeezzggaahhllaarr››,, dd››flfl ttiiccaarreett ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
GT‹P Aç›klama
8456 Maddenin Afl›nd›r›larak ‹fllenmesine Mahsus Makineler 8457 Metal ‹fllemeye Mahsus ‹flleme Merkezleri, ‹stasyonlu Tezgahlar 8458 Metallerin ‹fllenmesine Mahsus Torna Tezgahlar›
8459 Metalleri Talafl Kald›rarak ‹flleyen Makineli Aletler-Tezgahlar 8460 Çapak, Pürüz Temizleme, Bileme, Tafllama vb için Makineler 8461 Planya, Vargel, Yiv, Z›vana, Brofl, Diflli Çark vb Tezgahlar›
8462 Metalleri Dövme, ‹flleme, Kesme, fiataflama Presleri, Makineleri 8463 Metal, Sinterleflmifl Metal Karbür, Sermetleri Talafls›z ‹flleme A.
8464 Tafl, Seramik, Beton, Çimento, So¤uk Cam ‹flleyen Makineli Aletler 8465 Agaç, Mantar, Kemik, Sert Kauçuk, Plastik vb ‹flleme Makineleri 8466 84.56-84.65 Pozisyonlar›ndaki Makinalar›n Aksam ve Parçalar›
8467 El ile Kullan›lan Pnömatik veya Motorlu Aletler 8468 Lehim ve Kaynak Yapmaya Mahsus Makina ve Cihazlar
Milyon USD
Tak›m tezgahlar› sektörü ihracat› içinde Metalleri Dövme, ‹flleme, Kesme, fiataflama Presleri ve Makineleri (8462) alt grubu en yüksek paya sahiptir. Bu grubun toplam ihracat içindeki pay› %50’nin üzerindedir ve h›zl› bir art›fl e¤ilimi göstermektedir. A¤aç,
Mantar, Kemik, Sert Kauçuk, Plastik vb ‹flleme makineleri (8465) grubu ise ihracat aç›s›ndan ikinci s›rada gelmektedir. Bu grubun 2003 y›l›nda yaklafl›k 17 milyon ABD Dolar› olan ihracat›, befl kat artarak 2008 y›l›nda 84,4 milyon ABD Dolar›na ç›km›flt›r.
2008 y›l›nda en fazla ihracat Serbest Bölgelere yap›lm›flt›r (%13). Almanya, Rusya Federasyonu, ‹ran ve Brezilya en fazla ihracat yap›lan ilk befl ülke aras›nda yer almaktad›r.
‹lk befl ülke d›fl›nda kalan ülkelere yap›lan ihracat›n % 66 olmas›, ihracat›n belirli ülkelere odaklanma yerine yayg›n biçimde farkl›
ülkelere yap›ld›¤›n› göstermektedir.
TTaabblloo 77.. TTaakk››mm TTeezzggaahhllaarr››,, iihhrraaccaatt ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
GT‹P 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
8456 1.6 1.5 2.0 5.1 6.9 16.7 18.7
8457 0.7 3.7 9.4 3.0 4.9 5.9 9.8
8458 3.8 1.7 4.0 2.4 3.5 6.5 5.4
8459 4.1 3.9 7.1 8.5 12.0 13.2 6.3
8460 3.9 5.5 11.5 8.8 13.6 21.7 9.7
8461 4.6 11.4 13.0 17.4 24.6 27.7 17.1
8462 85.7 120.5 161.2 213.6 321.3 390.8 215.3
8463 2.8 3.2 7.2 12.8 10.9 20.2 10.5
8464 5.6 10.5 12.8 11.8 19.6 19.7 14.1
8465 16.9 25.0 33.2 54.2 76.3 84.4 51.0
8466 10.4 14.4 21.0 27.6 46.4 67.0 37.3
8467 5.8 9.2 10.8 14.5 22.4 24.5 21.2
8468 1.6 2.3 3.1 4.4 7.0 5.9 4.3
TOPLAM 147.4 212.8 296.2 384.3 569.4 704.4 420.7
G
Grraaffiikk 3311.. TTaakk››mm TTeezzggaahhllaarr››,, iihhrraaccaatt ((mmiillyyoonn UUSSDD)) KKaayynnaakk:: UUNNSSTTAATTSS;; CCoommttrraaddee..
Milyon USD
Türkiye ihracat›nda ilk beflte yer alan ülkeler tak›m tezgahlar› gruplar› ve y›llar itibariyle afla¤›da verilmifltir. 2003- 2008 y›llar› aras›nda en az üç kez ilk befle giren ülkeler renkli olarak gösterilmifltir. Almanya ve Rusya Federasyonu gruplar›n ço¤unda önemli birer pazar olarak öne ç›kmaktad›r. Metalleri Talafl Kald›rarak ‹flleyen Makineli Aletler-Tezgahlar (8459) grubunda son alt› y›ld›r Almanya en fazla ihracat yap›lan ülkedir. Agaç, Mantar, Kemik, Sert Kauçuk, Plastik vb ‹flleme Makinelerinde (8465) ise Rusya Federasyonu son befl y›ld›r en fazla ihracat yap›lan ülkedir.
Türkiye ihracat›nda ilk beflte yer alan ülkeler tak›m tezgahlar› gruplar› ve y›llar itibariyle afla¤›da verilmifltir. 2003- 2008 y›llar› aras›nda en az üç kez ilk befle giren ülkeler renkli olarak gösterilmifltir. Almanya ve Rusya Federasyonu gruplar›n ço¤unda önemli birer pazar olarak öne ç›kmaktad›r. Metalleri Talafl Kald›rarak ‹flleyen Makineli Aletler-Tezgahlar (8459) grubunda son alt› y›ld›r Almanya en fazla ihracat yap›lan ülkedir. Agaç, Mantar, Kemik, Sert Kauçuk, Plastik vb ‹flleme Makinelerinde (8465) ise Rusya Federasyonu son befl y›ld›r en fazla ihracat yap›lan ülkedir.