Müzik Öğretim Programının Öğeleri ve Program Hazırlama

“Eğitim önceden planlanır ve öğrenci davranışında ‘istendik değişmeler’ bu plana göre gerçekleştirilmeye çalışılır. Program, eğitim niteliğindeki davranış değiştirme sürecinin planı ve bu planın uygulamadaki görünümüdür. Bu tür bir plan programın ‘tasarısı’, planın uygulamadaki görünümü ise programın ‘kendisi’ dir (Uçan, 1982: 151)”. Doğan’da (1979) bu tanıma benzer bir biçimde programı “öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış faaliyetlerin tamamı” olarak tanımlamaktadır.

Bir müzik öğretim programı şu ana öğelerden oluşur: (1) Hedefler, (2) Hedef Davranışlar, (3) İçerik-Konular, (4) Öğrenme-öğretme durumları, (5) Sınama-ölçme durumları, (6) Değerlendirme İşlemleri. Bir müzik öğretim programı, öğrenciye kazandırılacak özellikleri, yani müzik öğretimiyle erişilecek hedefleri; bu hedeflerde her birine ilişkin gözlenebilir kritik davranışları, yani hedef davranışları; hedeflerin ve hedef davranışların kenetli olduğu içeriği-konuları, hedef davranışları öğrenciye kazandırmak için gerekli etkinliklerden oluşan öğrenme-öğretme durumlarını; programın sağlamlık ve etkililik derecesini belirlemek ve öğrenci, öğretim ve program hakkında yargıya varmak için gerekli ilke, ölçüt ve işlemleri, yani değerlendirmeyi kapsar (Uçan, 2005: 62).

2.5.1.1 Hedefler ve Hedeflerin Saptanması

Hedefler müzik öğretimiyle öğrenciye kazandırılmak ya da onlarda geliştirilmek istenen özeliklerdir (Uçan, 2005: 62). Bu özelikler müzikle ilgili belirli yetenekler, beceriler, ilgiler, tutumlar, alışkanlıklar vb. dir. “Genel hedefler, toplumun eğitim faaliyetlerine yön verirler. Genel hedefler eğitim faaliyetlerinin sonucunu belirtirler, ancak açık seçik tanımlanamazlar. Bu nedenle genel hedefler doğrudan gözlenemez ve değerlendirilemez.” (Erden, 1998: 22). “Özel hedeflerin ise, programın genel hedefleri doğrultusunda, genellikle bir disiplin ya da çalışma alanı ile ilgili öğretim programlarını yönlendirmek amacıyla hazırlanır. Özel hedefler bu özelliğinden dolayı bazı kaynaklarda öğretim hedefleri olarak da adlandırılmaktadır” (Kibler, 1981). Program değerlendirme çalışmalarına bakıldığında değerlendirilmek istenilen programlardaki hedeflerin değişik biçimde ifade edilmiş oldukları görülebilir. Ülkemizde ilk hazırlanan örgün eğitim programlarda hedefler özellik ifade ederken, 1980’den sonra geliştirilen programlarda daha çok Ertürk’ün yaklaşımı benimsenmiştir. Programlardaki hedeflerin detaylı ve davranışa dönük ifade edilmelerinin değerlendirmenin niteliği bakımından önem taşıyacağı düşünülebilir.

Bir müzik öğretim programı hazırlanırken, öncelikle öğretim hedefleri saptanır. Müzik öğretim hedefleri, okulun düzeyi ve dersin konumu birlikte göz

26

önünde bulundurularak bir genel çerçeve içinde ve eğitimin genel ve sanatsal hedeflerinden, toplumsal-bireysel gerçeklerden, müzik alanının özeliklerinden ve çağın gereklerinden kaynaklanır.

2.5.1.2. Hedef Davranışlar ve Hedeflerin Davranışa Çevrilmesi

Müzik öğretimiyle öğrencilere kazandırılacak ya da onlarda geliştirilecek her bir hedefin çözümlenerek gözlenip ölçülebilir öğrenci davranışlarına dönüştürülmesiyle ortaya çıkan, o hedefle ilgili kritik davranışlardır. Kritik Davranış, “hedefle kesinlikle ilgili bulunan ve tek başına gözlenmiş olması hedefe ulaşıldığının sınırlı bir kanıtını oluşturan davranış”tır (Tekin, 1980: 77).

Hedefler ilgili kurallar uyarınca ifade edilmiş olsalar bile, eğitim durumları düzenlemede ve sınama durumları hazırlamada doğrudan işe yarar belirginlikte değildir. Hedeflerin, hem eğitim durumlarının seçilip düzenlenmesinde hem de sınama durumlarının hazırlanmasında doğrudan işe yarayabilmesi için, gözlenebilir öğrenci davranışlarına çevrilmiş olması gerekir. (Ertürk, 1978: 54-59).

2.5.1.3. İçerik-Konular ve Hazırlanması

Müzik öğretimiyle öğrencilere kazandırılmak ya da onlarda geliştirilmek istenen hedefler ve hedef davranışlarla ilgili, tutarlı ve kenetli olarak öğretim sürecinde ele alınması, işlenmesi ve öğrenciye kazandırılması gereken müziksel bilgilerdir.

İçerik belirlenip düzenlenirken öncelikle hedef ve hedef davranışlar göz önüne alınır, bunun yanı sıra öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve müzik-konu alanının özellikleri göz önünde bulundurulur. İçerik genellikle belli hedef ve hedef davranışları kazandırmak üzere oluşturulan üniteler ve ünite konuları biçiminde belirlenip düzenlenir (Uçan, 2005: 68).

2.5.1.4. Öğrenme-Öğretme Durumları ve Hazırlanması

Müzik öğretim sürecinde öğrencilerin hedef davranışları kazanmaları için gerekli öğrenme yaşantılarını geçirmelerine olanak sağlamak üzere hazırlanıp düzenlenen ortamdır.

Öğrenme –öğretme durumları hazırlanırken, bu durumların hedef davranışla ilgili, öğrenci düzeyine uygun, hem birden çok hedef davranışa hizmet edici, hem de istenmeyen sonuçlar ortaya çıkarmaktan uzak, gerekli yer-zaman-süre-araç-gereç- emek bakımından olabildiğince ekonomik olmasına çalışılır.

2.5.1.5. Sınama- Ölçme Durumları ve Hazırlanması

Müzik öğretimiyle öğrencilerin hedef davranışları kazanıp kazanmadığını, bunları kazanmada ya da öğrenmede eksiklik ve güçlüklerin olup olmadığını belirlemek için gerekli verileri elde etme amacıyla hazırlanan ortamdır.

Sınama-ölçme durumları hazırlanırken, bu durumların ilgili oldukları hedef davranışların öğrenci tarafından kazanılmış olup olmadığını ortaya çıkarıcı olması sağlanır.

2.5.1.6. Değerlendirme İşlemleri ve Değerlendirme İşlemlerinin Saptanması

Sınama durumlarında elde edilen ölçme sonuçlarını hedeflerde kapsanan ya da onunla birlikte başka ölçütlerle karşılaştırılarak öğrenci, öğretim, program ve öğretmen hakkında yargıya varma sürecidir.

Programın uygulanması sırasında hangi evrelerde ne amaçla ne tür değerlendirmeler hangi ölçme sonuçlarının ve ölçütlerinin kullanılacağı ve

28

değerlendirmelerde izlenecek işlem yolları sırasıyla ve ayrıntılı bir biçimde belirlenmelidir.

1924 yılından günümüze kadar ilkokul düzeyinde (1924, 1926, 1930, 1936, 1948, 1956, 1962, 1968, 1973, 1976, 1994) onbir, ortaokul düzeyinde ise (1924, 1926, 1930, 1938, 1949, 1971, 1973, 1986, 1994) dokuz ayrı müzik öğretim programı uygulamaya konulmuştur. Bu programlar günün koşullarına göre belirli süreler uygulamada kalmış ve ihtiyaçlar doğrultusunda yerini yeni programlara bırakmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin bu süre içinde yapmış olduğu en önemli reformlardan biri 4306 sayılı yasa ile 18.08.1997 tarih ve 23084 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim” yasasıdır. Bu yasa gereğince ülke genelinde 1997–1998 öğretim yılından itibaren sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitime geçilmiştir (MEB, 1998: 9). 1997 yılından önce, ilkokul ve ortaokullar bağımsız olarak ayrı ayrı eğitim-öğretim verirken, bu yasa ile ilköğretim bünyesi içerisinde tek bir çatı altında birleştirilmiştir.

Son olarak hazırlanan ve araştırmaya konu olan “İlköğretim Kurumları Müzik Dersi Öğretim Programı” Milli Eğitim Bakanlığı’nın 22.04.1994 tarih ve 298 sayılı kararı ile 1995–1996 öğretim yılından itibaren denenip geliştirilmek üzere yürürlüğe girmiştir.

“1982 yılında başlatılan ve kesintisiz sekiz yıllık öğretimin bütününü kapsayan bu program hazırlama çalışması 1994 yılında sonuçlandırılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’nca “İlköğretim Kurumları Müzik Dersi Öğretim Programı” adıyla kabul edilip yayınlanan bu program 1995–1996 öğretim yılında denenip geliştirilmek üzere yürürlüğe konulmuştur. Bu programın hazırlanması, kabulü ve yürürlüğe konulması, çağdaş Türk müzik eğitiminde yeni bir dönüm noktasıdır. Prof. Dr. Ali Uçan’ın Başkanlığında çalışan MEB Müzik Eğitimi Programlarını

Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu(ları) bu dönüşümde etkin ve

Kesintisiz ve zorunlu eğitimin 1997 yılından itibaren uygulanmaya başlanmasına karşın bu program ilköğretimi bir bütün olarak görüp, birinci sınıftan sekizinci sınıfa kadar müzik dersinin sistemli olarak yürütülmesini öngörmektedir.

“Öte yandan, uygulanmış ya da uygulanmakta olan müzik eğitim programları arasında, çağdaş bir programda kapsanmış olması gereken ana öğeler olan “hedefler”, “hedef davranışlar”, “içerik: konular”, “öğretme (eğitme) durumları”, “sınama-ölçme durumları” ve “değerlendirme işlemleri”nin tümünü bir bütün halinde eksiksiz içeren bir program bulunmamaktadır. Uygulanmış ya da uygulanmakta olan müzik eğitim programlarından sadece hedef davranışlara yer verilmekte; öğretme durumu görünümlü etkinliklere söz konusu programların birçoğunda kısmen ve dağınık biçimde rastlanmakta; hiçbirinde sınama-ölçme durumu örneklerine yer verilmemekte, değerlendirmeye ilişkin ilke, ölçüt ve işlemlere program bütünlüğü içinde açık-seçik ya da belirgin biçimde yer verilmemektedir” (Uçan, 2005: 85).