Lojistik Merkez Kavramı

Lojistik merkezin ne olduğu konusunda çok farklı tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlamalar konu üzerinde çalışan akademisyenler, bu alanda çalışan profesyoneller ve danışmanlar tarafından yapılmıştır. Bu nedenle tek bir standart tanım bulunmamakla beraber, tanımlarda ortak özellikler bulunmaktadır. Lojistik merkezi kavramı çok sayıda kısa ve uzun mesafeli ulaştırma hizmetinin modunun (demiryolu, hava, içsuyolu, deniz) buluştuğu yeri idade etmektedir. Lojistik

Talep tahminleme Satın alma İhtiyaç Planlaması Üretim Planlaması Üretim Planlaması İmalat Envanteri Depolama Malzeme Elleçleme Paketleme Envanter Dağıtım Planlaması Sipariş İşleme Ulaştırma Müşteri Hizmetleri Malzeme Yönetimi Fiziksel Dağıtım 1960’lar 1980’ler Lojistik Tedarik Zinciri Yönetimi 1990’lar 2000’ler Bilgi Teknolojisi Pazarlama Stratejik

merkezler, ulaştırmanın yanında, katma değerli hizmetlerde sağlamaktadır (Latio ve Perala, 2004; 6)

Lojistik merkez tanımına yakın bir tanım Dağıtım Merkezleri (Distribution Centres) tanımlarında görülmektedir. Fakat, lojistik merkezler farklılıklar göstermektedir.

Dağıtım Merkezleri (Distribution Centres): Dağıtım merkezleri, lojistik ağ

içerisinde bir çok taşıma modunun kesiştiği ve içerisinde depolama imkanları olan bir yeri ifade etmektedir (Andrejev ve diğerleri, 1997;8).

Lojistik Merkez (Logistics Centers): Kondratowicz, lojistik merkez

kavramından ne anlaşıldığı, lojistik merkezlerin hayata geçirilmesinde, planlama, kapsam, metod seçimi ve analiz kriterlerinin belirlenmesine direkt olarak etki etmekttiğini, bu nedenle bu kavramdan ne anlaşıldığı açık bir şekilde ortaya konulması gerektiğini belirtmektedir (Kondratowicz, 2003; 7).

.

Lojistik merkez kavramı günümüzde oldukça popüler bir kavramdır. Bazı durumlarda bu kavram, dağıtım merkezi (distribution centre), depo-dağıtım merkezi (warehouse-distribution centre), terminal (freight terminal), merkezi depo (central warehouse), warehouse base, veya logistics platform yerine kullanılarak gerçek kapsamının dışında kullanılmaktadır (Kondratowicz,2003; 9).

Kavramın doğru kullanımı, öncelikle tanımın ne şekilde yapıldığı ve lojistik merkezlerin sınıflandırılmasında kullanılan kriterlerin ne şekilde belirlendiğine bağlıdır.

ECMT (European Conferance of Ministers of Transport) Lojistik merkezleri, “Üzerinde taşıma birimlerinin modlar arası değişimin yapıldığı, belirli bölgelerdeki özel olarak dizayn edilmiş alanları ifade etmektedir. Bu alanlar, ulaştırma ve ilgili hizmet alanlarında faaliyet gösteren ekonomik olarak bağımsız işletmelerin üzerinde konuşlandıkları yerlerdir.” (Cardebring ve Warnecke; 1995, 7)

Tüm Avrupa’da bilinen temel lojistik merkez kavramlarından bazıları aşağıdaki gibi verilebilir (Kondratowicz,2003; 9)

• İngiltere: “Freight Villages”

• Fransa : “ Plate Forme Logistique” ve “Plate Forme Multimodale” • Almanya: “Güterverkehrszentrum” (GVZ)

• İtalya : “Interporto”

• Hollanda “Rail Service Centre” (RSC) ve “ Tradeports” • Danimarka : “Transport Centre”

Bunlar dışında Galloni (Galloni, 2005), Avrupa’da lojistik merkez yerine kullanılan diğer kavramları; “intermodal hub”, “logistic platform”, “logistic node” şeklinde belirtirken, aynı kavram, Avrupa’da değişik ülkelerde “Gares routières de marchandises”, “logistics park”, “platform freight terminal”, “centro integrado de mercancias”, “intermodal terminal”, “transport center” ve “centres logistiques de fret” olarak görülmektedir (Europlatforms, 2004; 2)

Farklı ülkelerdeki lojistik merkezlerin, sadece isimleri farklı olmayıp kavram ve getirdikleri lojistik çözümler de farklılıklar göstermektedir. Alman uygulamasında lojistik merkez yaklaşımı, uzamsal ve fonksiyonel şehiriçi toplama/dağıtma sisteminin rasyonalizasyonu üzerine oturtulmuş ve lojistik merkezlerin işlevleri şu şekilde tanımlanmıştır (Cardebring ve Warnecke; 1995, 7):

• İki veya daha fazla ulaştrma modunun kesiştiği, • Yerel ve uzak yol taşımalarının buluştuğu ve

• Depolama, terminalde yük elleçleme ve araçlara verilen hizmetler gibi ulaştırmayla ilgili hizmetlerin verildiği yer.

Fransız ve İngiliz yaklaşımlarında temel felsefe, teknolojik yeniliklerin ve telematik yeteneklerin bu merkezlere aktarılmasıdır.

İtalyan yaklaşımının temelinde, ihracatın ve transit yük miktarının artırılması amacıyla liman hizmetlerinin liberalizasyonu ve limanlararası rekabetin artırılması stratejisi vardır.

Tanımlardaki farklılıkların bir kısmının kaynağının lojistik merkezlerin evrim süreçlerinden ve son dönemde ortaya çıkan yeni tip lojistik merkezlerden kaynaklanmaktadır. Bu merkezlerden bazıları tipik lojistik merkez anlayışının dışında karakterlere sahiptirler. Farklılığın diğer bir kısmı ise, mutlak olarak lojistik merkezin tarifinin yapılamamasından kaynaklanmaktadır.

Bazı Lojistik merkez tiplerinin fonksiyonlarını detaylı bir şekilde açıklayan, tanımlar mevcuttur. Fakat, lojistik merkezleri tanımlayacak, genel bir tanımın yapılmasının sorun yaratacağı görülmüştür. Bu nedenle genel bir lojistik merkez tanımı yerine, farklı tipteki lojistik merkez tanımlarının yapılması daha uygun olacaktır (Kondratowicz, 2003a;10).

Finlandiya Centre for Maritime Studies ‘den Reima Helminen (Helminen, 2006), Lojistik merkezlerin farklı şekillerde yorumlandığını, ancak üç temel kullanımının olduğunu belirtmektedir. Bunlar:

• Farklı lojistik hizmet sağlayıcıların, aynı hizmetleri alarak sinerji yaratmak amacıyla bir araya geldikleri yer olarak tanımlanır. Bu tür lojistik merkezler en azından iki farklı taşıma modunu (intermodalite) içermektedir. Tarafsız bir idare tarafından yönetilmektedir ve tüm firmalara açıktır. Bu tanım Neloc ve InLoc projelerinde esas alına tanımdır.

• Kendilerini ulaştırma sisteminde doğal bir kesişme noktası olarak gören bölgeler, ikinci tür lojistik merkezler olarak kabul görülürler. Bölgeyi doğal bir lojistik merkez olarak göstermenin gerçek amacı, bölgeye iş ve yatırımın çekilmesidir. • Son dönemde bir çok işletme, sahibi oldukları depo (warehouse) ve dağıtım

merkezlerini (distribution centers), eskiye nazaran daha gelişmiş fonksiyonlara sahip olmaları nedeniyle, lojistik merkez olarak adlandırmaktadırlar.

Baltık bölgesindeki lojistik merkezler konulu çalışmada (Logistics Centres In The Baltic Sea Region, 2001, 8) lojistik merkezi; en küçüğü, bünyesinde ulaştırma ve lojistik hizmeti veren en az onbeş şirketi barındıran gerçek veya sanal merkezleri ifade etmektedir. Lojistik merkezin, serbest rekabet kurallarına uygun bir şekilde hareket edebilmesi için, büyüklüğüne bakılmaksızın özel ve kamuya ait tüm ulaştırma şirketlerine açıktır.

Bazan bir bölge veya bir şehir, bir lojistik merkezi oluşturacak özel bir fiziksel yapı veya birleştirici bir organizasyonun olmadığı durumlarda bile bölgesel veya ulusal yük akışı içerisinde bir lojistik merkez olarak kabul edilmektedir (Venäläinen vd., 2001; 8-9).

European Conference of Ministers of Transport & UNECE tafından yapılan lojistik merkez tanımlamasında : _{“Lojistik merkezler freight forwarderlar,} yükletenler, nakliyeciler, gümrükler gibi yük taşımacılığı faaliyeti içerisinde bulunan bağımsız işletme ve kurumların ve içerisinde depolama, bakım ve tamir gibi destek hizmeti sağlayan birimlerin coğrafik olarak belli bölgelerde toplandığı ve içinde en azından bir terminalin bulunduğu yerlerdir” şeklinde tanımlanmıştır (Gilberto,2005).

EUROPLATFORM (European Association of Freight Villages)’ un yaptığı tanımlamaya göre lojistik merkezler aşağıdaki gibi açıklanmaktadır (Gilberto, 2005):

“Ulaştırma, lojistik ve fiziksel dağıtımla ilgili ulusal ve uluslararası çapta faaliyetlerde bulunan çok çeşitli işletmelerin, ticari esaslara dayalı olarak üzerinde faaliyet gösterdikleri özel yerlerdir.

İşletmeciler, lojistik merkezde inşa edilmiş bina ve diğer tesislerin (depo, dağıtım merkezleri, ofisler, tırlar vs.) ya sahibi ya da kiracısıdırlar. Haksız rekabetin önlenmesi için lojistik merkezin tüm imkanları, tüm kullanıcılara açıktır.

Yukarıda sıralanan faaliyetlerin yürütülebilmesi için, lojistik merkezler her türlü ekipman ve imkanla donatılmalıdır. Yüklerin elleçlenmesinde ve taşınmasında

çoklu taşımacılığın (intermodal) özendirilmesi için, lojistik merkezlerde tüm taşıma ortamlarının (mod) (kara, demir yolu, deniz, hava, iç su yolu) hizmet vermesi gerekir.

Lojistik merkezin tüm modlara hizmet verecek şekilde dizayn edilmiş ise, bir intermodal terminale sahip olduğu kabul edilmektedir.

Sinerjinin yakalanması ve ticari işbirliğinin sağlanması için lojistik merkez tek ve tarafsız bir yapı tarafından idare edilmelidir. Bu yapı Kamu Özel Sektör İşbirliği şeklinde gerçekleşmektedir. (PPP-Public Private Partnership).

Lojistik merkez sürdürülebilir taşıma ve ticaretin yerine getirilebilmesi için Avrupa standart ve kalite performansında çalışması gerekir.”

İmalatçı, perakendeci ve ulaştırma şirketleri dağıtım sistemlerini merkezileştirmekte ve en uygun yerlerde (optimal locations) çok büyük lojistik kompleksler inşaa etmektedirler. Bu kompleksler de lojistik merkez olarak anılmakla birlikte, bu tipteki merkezlerin sadece bir firmanın ihtiyaçlarının karşılamak amacıyla planlanmış olması, yukarda belirtilen lojistik merkezlerinin açıklık ilkesiyle uyuşmaz. Bu durum bu tipteki merkezlerin, yukarıda tanımlanan lojistik merkezlerden ayrı tutulmasını gerektirir (Venäläinen vd., 2001; 8).

Yukarıda tanımlamaları yapılan lojistik merkezler dışında, deniz ve hava limaları da bir başka lojistik merkez grubunu oluşturmaktadır. İleride bahsedeceğimiz ESCAP bölgesi lojistik merkezleri, Roterdam limanı ve Dubai bu sınıfa giren lojistik merkezlerdendir. Kara ulaştırmasının, deniz ve hava ulaştırmacılığıyla kesiştiği bir nokta olmasının yanında, çok çeşitli lojistik hizmetlerin sunulduğu birer merkez durumundadırlar. Gerçek ve sanal lojistik merkezler, deniz ve hava limanlarının sunmuş olduğu hizmetlere ek hizmetler sağlayan merkezler durumundadır.

Lojistik merkez terimi, bir çok durumda kullanılmaktadır fakat liman veya hava limanı kavramları gibi açık bir şekilde anlaşılmamaktadır.

Bazan bir bölge veya bir şehir, bir lojistik merkezi oluşturacak özel bir fiziksel yapı veya birleştirici bir organizasyonun olmadığı durumlarda bile bölgesel veya ulusal yük akışı içerisinde bir lojistik merkez olarak kabul edilmektedir (Venäläinen ve diğerleri, 2001; 8).