Liderlik Tarzları

Liderlik tarzları, liderin izleyicilerle veya yönettiği grupla olan ilişkilerindeki tutumu ile ilgilidir. Bu liderlik tarzlarının ortaya çıkmasında çeşitli etmenler rol oynamaktadır. İzleyicilerin kişilik yapıları, kültür yapıları ve iş tecrübeleri, ortam koşulları, işin aciliyeti ve lider üzerindeki zaman baskısı bu etmenlere örnek gösterilebilmektedir (Eren, 2010: 462). Bunun yanı sıra işletmenin kültürü, yöneticilerin ve sahiplerin yönetim felsefeleri, astların durumları ve çevresel faktörler, liderlik davranışlarının farklılık göstermesinde etkili olmaktadır. Dolayısıyla her zaman ve her yerde geçerli olabilen bir liderlik tarzı olmadığı belirtilebilmektedir (Serinkan, 2008: 158). Buna yönelik olarak aşağıdaki tabloda bazı liderlik tarzlarına, bu liderlik tarzlarının ahenk kurma biçimine, örgüt iklimi üzerindeki etkisine ve hangi durumlarda kullanılmasının daha uygun olduğuna yer verilmektedir.

Tablo 3. Liderlik Tarzları Liderlik

Tarzları Ahenk Kurma

Biçimi İklim Üzerindeki

Etkisi

Uygun Olduğu Zaman Vizyoner İnsanları ortak

hayallere çekerek

Son derece olumlu Değişimler, yeni bir vizyon gerektirdiğinde ya da açık bir yön çizmek için

Eğitici Bir kişinin

İlişkisel İnsanlar arası kurulan bağlantıyla uyum

Demokratik İnsan girdisine değer vererek ve katılım Hız belirleyici Zorlu ve heyecan

verici hedeflere

Kumandacı Acil durumlarda açık bir yön gösterip

Otokratik liderlikte zorlama, tehdit ve güç kullanma söz konusudur.

Saldırgan ve baskın bir kişiliği sahip olan otokratik lider, korku ve tehdit unsurunu kullanarak ve karakteri ile baskıda bulunarak etkin

olmaktadır. Bu tip liderler, sert mizaçlı ve baskın tiplerdir. Otokratik liderlik tipi ile yönetilen gruplarda yenilik ve ilerleme oldukça yavaş gerçekleşmektedir (Taşdemir, 2009: 157-158). Otokratik lider, karar alma yetkisine sahip tek kişidir. Astların karar alma sürecine katılmalarına izin vermemektedir. Öyle ki herhangi bir konuda itiraz kabul etmemekle birlikte tartışmanın çıkmasını istememektedir.

Astlardan söylenenleri sorgulamadan kabul etmeleri, liderin neyin yapılmasının veya yapılmamasının gerektiğini bilmeleri beklenmektedir. Ödül, ceza, yasal ve zorlayıcı güçler, otokratik liderlerin genellikle kullandıkları güç kaynakları arasında bulunmaktadır. Bu tür liderlerin işe yönelik davranışlar sergiledikleri ve organizasyonun verimliliğini ön planda tuttukları görülmektedir (Öven, 2006: 33).

2.1.4.2. Tam Serbesti Tanıyan Lider

Tam serbesti tanıyan liderler, genelde yetkilerini grup üyelerine bırakarak yönlendirme ve özendirme görevi üstlenmektedirler. Bu durumda grup üyeleri, yetki alanlarına giren konularda karar almakta ve uygulamakta serbest olmaktadırlar (Taşdemir, 2009: 159).Bilgideki hızlı değişimle birlikte yaşanan gelişmelere paralel olarak bu liderlik tarzının önemi artmaktadır. Böylece çalışanlar, işin yapılmasına yönelik sorumluluğun yanı sıra işin planlanması, yürütümü ve ortaya çıkabilecek sorunlarla ilgili karar alma konusunda da yetkilendirilmektedirler (Yeniçeri ve Seçkin, 2011: 103). Bu durumda çalışanların yönetim sürecine aktif olarak katıldıkları ve liderlerin yetkilerini devraldıkları görülmektedir.

2.1.4.3. Katılımcı Lider

Katılımcı liderlik tarzı, çalışanlara değer veren, onları güdüleyen ve onların işletmeye olan bağlılıklarını artıran liderlik davranışı boyutu olarak değerlendirilebilmektedir. Katılımcı lider, grup üyelerinin fonksiyonlarını yerine getirmelerinde ve işlerini başarmalarında onlarla birlikte sorumluluk üstlenmektedir. İşletmelerin büyümeleri, karmaşıklaşmaları, çalışanın uzmanlaşma ve meslekleşme düzeyinin gelişmesi sonucunda yöneticiler, artık otoriter davranışları bir kenara bırakarak astlarının işletme kararlarına daha fazla katılımına fırsat vermektedir (Seyfikli, 2007: 124). Bununla birlikte yönetim sürecinde astların ortaya attığı fikirlere saygı duyarak onların fikirlerini değerlendirmekte, uygulamaya geçirebilmektedir.

Katılımcı liderler, astlarını yönetirken kullandıkları güç ve otorite kaynaklarını diğer tarzdaki liderlere kıyasla daha dikkatli kullanmaktadırlar. Yönetimde ödül gücünü kullanırken, çalışanlar arasında ayrım yapmamaya, eşit işe eşit ücret ödenmesine dikkat etmekte, yönetim gücünü astlarla paylaşmaya özen göstermektedirler.

Bu tarz liderler, astların yönetime katılmaları için buna göre bir örgüt kültürü oluşturmaya çalışmaktadır. Bu tarz liderlerin, diğer tarzları benimseyen liderlere göre, daha fazla tatmin ve memnuniyet içinde oldukları görülmektedir. Ayrıca, bu tarz liderliğin olduğu organizasyonlarda personel şikayet ve yer değiştirme oranı diğerlerine göre daha düşük olmakta ve örgüt içi çatışma daha az yaşanmaktadır (Öven, 2006: 36-37). Katılımcı bir örgüt kültürü oluşturmada rol oynayan bu tarz liderlerin, astları yönetim sürecine katarak onların iş

yapma istekliliğini artırması ve aidiyet duygularını pekiştirmesi, örgüt içi çatışmayı azaltan sebepler arasında gösterilebilmektedir.

Şirketlerde farklı lider tarzlarıyla karşılaşmak kaçınılmazdır. Bazıları doğru olduğuna inandıkları şekilde, bazıları organizasyon içinde en iyi olana uyum sağlayacak şekilde, bazıları ise onlarda mevcut olan yetenekleri sergileyecek şekilde davranmaktadır. Liderlik tarzlarının kendine göre güçlü ve zayıf yanları bulunmaktadır (Fisk, 2008: 117).

Aşağıdaki tabloda liderlik tarzlarının güçlü ve zayıf yönlerine yer verilmektedir.

Tablo 4. Liderlik Tarzlarının Güçlü ve Zayıf Yönleri Liderlik Tarzı Güçlü Yönü Zayıf Yönü

Liderlik tarzlarının, her şeyden önce lider statüsündeki kişinin çalışanları ve grubundaki etkinliğini gösterdiği belirtilebilmektedir. Bu nedenle liderin yönetim anlayışını yansıtacak liderlik tarzı seçiminde

bazı hususları göz önünde bulundurması gerekmektedir. Söz konusu hususlar; çalışanların ve işin yapısının uygunluğuna, grubun hedef ve amaçlarına ne kadar katkıda bulunacağına yöneliktir. Uygun liderlik tarzının seçimi, hem bireylerin iş motivasyonu arttırması hem de grubun organizasyonel amaçlarını gerçekleştirmesi açısından önem taşımaktadır (Yeşilyurt, 2007: 36-37). Bundan dolayı, çalışanların performansını artırmak ve bu sayede örgütsel amaca ulaşmak için doğru zamanda uygun liderlik tarzının seçilmesi gerekmektedir.