Drama Lideri

Drama lideri drama sürecinin temellerinden ve en önemli öğelerinden biridir. Öğretmen, yönetici, yönlendirici ya da en çok kullanılan haliyle lider, dramaya rehberlik eden kişidir. Drama çalışmalarından beklenen yararın sağlanabilmesi önemli oranda liderin yaklaşımına ve davranışlarına bağlıdır. Liderin belirleyeceği hedefler ve teknikler ile katılımcılar bir yaşantıyı, bir olayı canlandırır ve anlamlandırır. Drama süresince ilk hareketi veren, sunan, değerlendiren ve yeniden uygulayan kişi drama lideridir.

Bir drama liderinin bir grupla etkinliğe başlamadan önce yapacağı ilk iş; hedeflerini, yöntemlerini, içeriğini ve değerlendirmesini planlamış, kullanacağı malzemeyi sağlamış, çalışma ortamını da çalışma için uygun hale getirmiş olmalıdır. Bu çalışmaları, etkinlik öncesinde yapan drama lideri, çalışmalar esnasında telaşa kapılmaz, ne yapacağını önceden bilir. Kendinden emin, ne yapacağını bilen, etkinliğe en iyi şekilde hazırlanan öğretmen, çocukların kendine güven duymasını kolaylaştırır. Lider, etkinlikleri plânlarken; çocukların tanışma ve kaynaşmalarını sağlayacak iletişim, uyum, gözlem, etkileşim çalışmalarını uygulamalı ve uygularken de eğlence ve haz alma boyutunu göz ardı etmemelidir. Katılımcılar arasında oluşacak etkileşim, amaca daha çabuk ulaşmayı sağlar (Adıgüzel, 1993:169).

Eğitimde drama açısından karakteristik olan, drama liderinin kişiliğidir. Her toplumda var olan ve vakit geçirmeye, dinlenmeye ya da topluluk içinde bir yer kazanmaya yönelik oyunlar için formasyon gerekmez ve profesyonel bir oyun

yönlendiricisine de gereksinim duyulmaz. Oysa, çocukta var olan oyun oynama yetisini koruyarak ya da yeniden ortaya çıkararak ve geliştirerek üzerinde düşünülüp tartışılan ve sorumluluk duyulan bir oynamaya dönüştürülmesi için; pedagojik formasyonu olan bir kişiye ihtiyaç vardır. Bu kişinin aynı zamanda, ısınma çalışmaları, oynama, doğaçlama ve oluşum aşamalarını, gösterime hazırlamayı, danışma, görüşme ve bilgi edinmeyi, katılımcıların alıştırmalarını yürütmeyi ve en sonunda da bu tür çalışmaları grupla birlikte geliştirmeyi öğrenmiş olması gereklidir (San, 2002: 76-77). Bütün bunların gerçekleşebilmesi için de öğretmenin nitelikli bir eğitim donanımına sahip olması gerekir.

Drama etkinliklerini her yaş için yürütebilecek olan drama liderinin mesleki formasyonu; eğitim psikolojisi, gelişim psikolojisi, tiyatro, müzik, plastik sanatlar, oyun ve tiyatro pedagojisi gibi alanları kapsamalı; disiplinler arası bir ilişkide kendini yetiştirmeli, yaratıcı, üretken, değişmeye ve gelişmeye açık bir kişiliğe sahip olmalıdır. Lider, anında durumlara çözüm getirici yaklaşımlarda bulunabilmeli, gerektiğinde hemen karar verebilmelidir. Aynı zamanda gerekli durumlarda farklı meslek uzmanları ile iletişime geçip işbirliğine giden, yetersiz kaldığı durumlarda ise hangi bilgi kaynaklarına ulaşması gerektiğini bilen, kendini ve başkalarını tanıyan, uygulama esnasında aktif rol oynayan bir kişi olmalıdır (Adıgüzel, 1993. 168, Aral ve diğerleri, 2000: 102).

Dramaya katılan çocukların o ana dek geliştirdikleri kişilik nitelikleri ve davranışları vardır. Bu özellikleri çocukların dramaya katılma davranışlarını etkileyebilir. Örneğin; aşırı hareketli ve dikkatini toplama sorunu olan çocuklar drama etkinliklerini sekteye uğratabilir. Drama liderinin bu konular için önlemler alması yararlı olabilir. Birden fazla aşırı hareketli çocuk varsa, bu çocukların yan

yana getirilmeleri engellenir. Ayrıca drama lideri uygulamaya başlamadan önce uygulamanın sınırları hakkında bilgi vermelidir.

Bunun yanında bazı çocuklar çekingenlik, kendine güvensizlik, başarısızlık kaygısı sebebiyle drama etkinliklerine aktif olarak katılmakta zorluk çekebilirler. Drama lideri öğrencileri etkinliğe katılmaları için zorlamamalıdır. Yine gruptaki bazı çocuklar arkadaşlarının rol oynama ya da taklit etme davranışları ile alay edebilirler. Alay edilen çocuk ise, grupta kendini özgürce ifade etme konusunda kendine güvenini yitirebilir. Drama liderinin bu konuyla ilgili önlem alması gerekir. Alay eden çocuk bir süreliğine grup dışına alınabilir. Ancak sorun çok ciddi bir sorun değilse, etkinliğin bölünmemesi daha yararlı olacaktır. Bazı çocuklar ise, en iyi olabilmeye çalışırlar ve öğretmenden de bu konuda ipuçları isterler. Öğrencilerin bu gereksinimleri drama dışında farklı çalışmalarla doyurulmalıdır. Dramada başarılı olmanın, iyi performans göstermenin önemli olmadığı önemli olanın sürece katılmak olduğu çocuklara belirtilmelidir (Önder, 2002: 155-156).

Çocuklarda görülen bu farklı kişilik niteliklerinden dolayı drama lideri katılımcıları kendi bütünlükleri içinde ele alıp değerlendirmeli, katılımcıların bireysel ilgilerini, ihtiyaçlarını ve farklılıklarını kabullenip gerekli önlemleri almalıdır (Akyol ve Çiftçibaşı, 2004:43).

Bunun yanı sıra drama etkinlikleri lider ve öğrenciler arasında iletişimin, etkileşimin sağlanması ve sevgi bağlarının güçlenmesinde önemli bir fırsattır. Karşılıklı iletişiminin ve sevginin olduğu bir ortamda, öğrenci etkinliklere daha aktif katılır. Çünkü lidere duyulan sevgi, öğrencilerin liderin sunduğu etkinliklere

ilgiyle yaklaşmasına neden olur. Bu yüzden liderin çocuklarla çalışırken, onlara sevgi ile yaklaşması, hoşgörülü, güler yüzlü ve anlayışlı olması gerekir (Önder, 2002:152).

Msc Caslin’e göre; bir drama liderinin temel nitelikleri sembolik olması, hayal gücüne ve başkalarının düşüncelerine saygı duyması, başkalarına karşı duyarlı olmasıdır (Önder, 2003: 152).

Eğitmen (1999) drama liderinin taşıması gereken özellikleri üç süreçte toplamıştır. Birincisi, eğitim sürecidir. Lider, eğitimbilim, tiyatro, drama ve genel kültür alanlarında bilgi sahibi olmalıdır. İkincisi, uygulama sürecidir. Drama lideri dramanın hedeflerine ulaşabilmek için, yeterli ve iyi bir program hazırlayabilme, uygulayabilme becerilerine sahip olmalıdır. Üçüncüsü ise liderin kişilik yapısıdır. Drama lideri her şeyden önce kendini tanımalı; gelişmeye ve değişmeye açık olmalı; güvenli, rahat, dinamik, dikkatli olmalı; yaptığı işi sevmeli; işini ciddiye almalı; demokratik olmalı; mizah yönü güçlü olmalı; estetik bilgiye sahip olmalı, yaşamında sanatın anlamı ve değeri olmalıdır (Akyol ve Çiftçibaşı, 2004: 44) .

Drama lideri aynı zamanda drama etiğine sahip olmalıdır. Pehlivan’a göre mesleki etik, belirli bir meslek grubunun mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu, meslek üyelerinin belli bir şekilde davranmaya zorlayan, meslek üyelerine emreden kişi eğilimlerini sınırlayan, yetersiz üyeleri meslekten dışlayan ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan ilkelerdir (Okvuran, 2000:186).

Okvuran’a göre drama etiği ise, drama öğretmenlerinin uymak zorunda oldukları yazılı ve yazısız mesleki kuralların bütünüdür. Drama etiğine sahip

olabilmesi için drama liderinde bulunması gereken nitelikler şu şekilde sıralanabilir:

Liderin kendi değerleri olmalı,
Atölyede yaşananlar orada kalmalı,

Drama lideri demokratik, insana saygılı olmalı ve insana değer vermeli,
Lider sürekli olarak araştırmalı ve kendini geliştirmeli,

İyi bir dinleyici olmalı,

Lider, etkinlikleri durdurma, değiştirme ve yönlendirme hakkına sahiptir. Ancak grubun hak ve isteklerini de çiğnememelidir,

Lider, empatik, doğal ve birleştirici olmalı,

Lider kendisinin de gelişip öğrendiğinin farkında olmalı,
Dramanın sınırlarını bilmeli,

Dramaya katılanlarda değer ve vicdan duygusu oluşturarak drama etiğini geliştirmeli,

Dramada işbirliği içinde olmalı ve dürüst bir şekilde hareket etmeli,
Dramaya katılanların kendi yorumlarını, yargılarını, değer ve bakış

açılarını oluşturmaları için fırsat verilmelidir (1999: 87-88).

Heothcote (2007)’ye göre drama lideri, kazanılmış bilgilerin değerlendiricisi değil, gizli bilgileri ortaya çıkaran kişidir ve öğrenme çoğunlukla öğrenenler hazır olduğunda gerçekleşir. Dramada öğretmenin rolü ise, klasik sınıf öğretmeni çizgisinden daha farklıdır. Öğretmen oyunu dışarıdan yöneten bir idareci değil, yaratıcı aşamaları sunan aktif bir katılımcıdır. Öğrencileri yaptıkları işe odaklanmaları için cesaretlendirir, insan davranışlarının karmaşık ve zengin yapısını onlara kabullendirir (http://www.jstor.org, 2007).

Nixon’a göre drama liderinin amaçları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

Çocukları dramada, grup bilincine alıştırması, değer ve düşüncelerine yanıt verip geliştirebilmesi, bir rolü benimseyip oynayabilmesi, rolü çeşitli durumları söz ve hareketlerle inceleyebilmesi için deneme olanağı sağlamalıdır.

Çocuğun gelecekte kendi duygu ve düşüncelerini seçip, bunları drama ile şekillendirip sunarak ve yaşam deneyimini arttırması için çocuğa cesaret vermelidir.

Lider, çocukların sözlü ve yazılı dil kullanım alanlarını genişletmeli, etkili bir dil kullanımına ve gelişimine ilgi göstermelidir.

Lider, çalışmalarda ve daha geniş çevre şartları içinde hoşnutluklarını ve eleştirel takdirlerini geliştirme, kendilerinin ve başkalarının değerini saptamada etkili ve yardımcı olmalıdır (Adıgüzel, 1993: 170-171).

Dramayı kullanmayı planlayan bir öğretmen öncelikle dramanın önemine inanmalı, “Eğitimde dramanın önemine inanıyor muyum?” sorusunu kendine sormalıdır. Dramayı uygulamaya kesin karar verdikten sonra, gerekli organizasyonu yapmalıdır. Bunun için şu soruları cevaplandırması gereklidir:

Grupların nasıl bölüneceğini,
Dramaya girişi nasıl yapacağı

Drama etkinliği için malzeme ve kostüm gerekli mi?
Yansıtma çalışmaları için gerekli malzeme var mı?
Sınıfın alanını nasıl kullanacağı

Lider, bu sorular doğrultusunda hedeflerini, içeriğini, yöntemlerini, değerlendirmesini plânlamış, etkinlik için gerekli malzemeleri hazırlamış ve ortamı uygulama için uygun hale getirmiş olmalıdır (Aral ve diğerleri, 2000: 104).

7.YARATICI DRAMANIN UYGULAMA BASAMAKLARI

Drama çalışmasında grubun yapısı ve katılımcıların özellikleri de dikkate alınarak belli bir esneklik çerçevesinde izlenmesi gereken aşamalar vardır. Bu aşamalar birbirinden biçim olarak farklılaşan ve her çalışmada bütün olarak yer alan aşamalardır. Bu şamalar şöyle sıralanabilir: