Lazarus’un Dirilişi

Lazarus’un dirilişini konu alan sahne, batı haç kolu alınlığında bulunan pencere açıklığının iki tarafına resmedilmiştir. Sahnenin sol tarafında İsa’nın önünde eğilen bir kadın figürü seçilmektedir (Foto. 6) Marta ve Meryem figüründen biri tamamen yok olmuştur. Sahne üzerinde oluşan bozulmadan dolayı İsa’nın arkasındaki havarinin varlığı seçilememektedir. Pencere açıklığının sağ tarafında Lazarus ve oluşan kokudan

48 Ayrıntılı bilgi için Bkz. Kat. No. 2.

49 Ayrıntılı bilgi için Bkz. Kat. No. 3.

50 Ayrıntılı bilgi için Bkz. Kat. No. 4.

burnunu kapayan figüre yer verilmiştir (Foto. 7). Tasvirde, Lazarus ve yardımcı figürün, diğer figürlere oranla daha iyi korunduğu görülmektedir. 52

3.2. Arkaik Dönem (850-950) Kaya Kiliseleri’nde Mucize Sahneleri

3.2.1. Ürgüp, Aziz Theodore, Pancarlık Kilisesi

Kilise, Nevşehir’in Ürgüp ilçesine bağlı Ortahisar kasabasının güneyinde, Ürgüp - Mustafapaşa yolunun sağındaki Pancarlık vadisinde yer almaktadır.

Spiro Kostof, kiliseyi, İsa tasvirinin altında bulunan şifreli bir yazıta göre tarihlendirmiştir.

MICPOC O TYC. MEC O PON

APANTON TYTY

“Görüntünün kendisi önemsizdir. Ama kudretli olan, sozsuzluğun imajını kendi üzerinde taşıyandır. Burada sahip olunan sadece onun resmidir.”

Buna benzer yazıtın 10. yüzyılın erken örneği olan Timios Stavros Kilisesi’nde, tasvirin önemsizliğinden bahseden bir yazıtta yer aldığı belirtilmektedir (Kostof 1989: 91). Jolivet Levy de kiliseyi, 9. yüzyıl ile 10. yüzyıl arasında tarihlendirilmektedir (Jolivet Levy 1991: 222).

Doğu- batı doğrultusunda uzanan kilise, tek nefli, dikdörtgen plan şemasına sahiptir (Çizim 3). Kilisenin doğu duvarında derin tutulmuş apsisi bulunmaktadır. Batı duvarının sağ kısmı su havzası açmak için daha fazla oyulmuştur (Restle 1967: 149). Güney duvarın ortasında birkaç basamakla yükseltilmiş vaaz kürsüsü bulunmaktadır. Naosun doğu, kuzey ve güney duvarlarında iki basamak halinde seki bulunmaktadır. Kuzey ve güney duvarlarındaki seki, naosun ortasına kadar devam etmektedir.

Doğu duvarda iki basamaklı sekinin arkasında yer alan apsis, naosun zemininden daha yüksek tutulmuştur. Apsisin tavan yüksekliği oldukça alçaktır. Apsisin kuzey ve güneyinde birer niş bulunmaktadır. Kilise düz tavan ile örtülmüştür.

Kiliseye giriş, batı duvarda bulunan kapı açıklığından sağlanmaktadır. Kapı açıklığının üzerinde kemerli iki adet pencere açılığı bulunmaktadır.

Kilise mimari açıdan günümüze korunarak gelmiştir. Ancak kilisenin yan duvarlarında yer alan sahneler üzerinde yoğun taş ve kazıma izleri mevcuttur. Buna karşılık kilise tavanındaki sahnelerin daha iyi korunduğu görülmektedir.

Kilise duvar resimlerinde; Meryem’e Müjde, Elizabeth’i Ziyaret, Su Deneyi, Beytüllahim’ e Yolculuk, İsa’nın Doğumu, Müneccim Kralların Tapınması, Yusuf’un İkinci Rüyası, Mısır’a Kaçış, Masum Çocukların Katli, İsa’nın Tapınağa Taktimi, Elizabeth’i Takip, Vaftizci Yahya’nın Vaazı, Vaftiz, İsa’nın Sınanması, Kana Düğünü, Suyun Şaraba Çevrilmesi, Havarilere Çağrı, Ekmek ve Balıkların Çoğalması, Cine Tutulmuş Adamın İyileştirilmesi, Kanamalının İyileştirilmesi, Cüzzamlının İyileştirilmesi, Jairus’un Kızının Dirilişi, İsa’nın Fırtınayı Durdurması, İsa ve Samiryeli Kadın, Başkalaşım (Metamorfosis), Golgota Yolu, Çarmıhta İsa, Cehenneme İniş (Anastasis), Göğe Yükseliş sahnelerine yer verilmiştir. Ayrıca kilisede Meryem, melek, peygamber, aziz ve azize tasvirleri de yer almaktadır.

Duvar resimlerinde İsa’nın mucizeleri arasından, Kana Düğünü Suyun Şaraba Çevrilmesi, Ekmek ve Balıkların Çoğaltılması, Cine Tutulmuş Adamın İyileştirilmesi, Cüzzamlının İyileştirilmesi, Kanamalının İyileştirilmesi, Jairus’un Kızının Dirilişi, İsa’nın Fırtınayı Durdurması53 tasvir edilmiştir.

3.2.1.1. Kana Düğünü - Suyun Şaraba Çevrilmesi

Kana Düğünü’nde, şölen masası etrafındaki an ve suyun şaraba çevrilmesini konu alan mucize anı, kilisede iki farklı şeritte yer almaktadır. Şölen masası anının tasvir edildiği sahne, kilise tavanının batısında, kuzey bölmedeki üst şeritte, suyun şaraba çevrilme anı ise tavanın batısında kuzey bölmedeki alt şeritte yer almaktadır (Çizim 4). Kilise duvar resimlerinde kronolojik sıra takip edilmektedir.

Şölen masasının tasvir edildiği sahnede, bir masa etrafında Meryem, İsa, iki havari figürü ve yeni evli çift oturmaktadır. Sahnenin sağ tarafında ise elinde şarap kadehi ile sunum yapan yardımcı bir figür yer almaktadır (Foto 9). Sahnenin ortasındaki resim tabakası dökülmüştür. Ayrıca sahne üzerinde taş darbeleri görülmektedir.

Suyun şaraba çevrilme anının resmedildiği sahnede; İsa, arkasında havari olması muhtemel olan bir figür, tören başkanı ve küplere su dolduran yardımcı figür yer almaktadır (Foto. 10). İsa ve havari figürünün tasvir edildiği sol tarafta, resim tabakasında dökülme ve ayrışma görülmektedir. İsa’nın arkasında bulunan figürün

53 Sahne Restle tarafından Mucizevî Balık Avı olarak tanımlanmıştır. Ancak sahnede kayığın içerisinde İsa’nın uyurken ve takdis yaparken iki kez resmedilmesi sahnenin fırtınayı durdurması mucizesini konu aldığını göstermektedir.

tespiti, başının denk geldiği bölmede yer alan ten renginden sağlanmaktadır. Resmin sağ tarafı ise taş darbeleri dışında korunarak günümüze ulaşmıştır.54

3.2.1.2. Ekmek ve Balıkların Çoğaltılması

Kilisede, mucizenin iki farklı anı farklı yüzeylerde resmedilmiştir. Mucizenin gerçekleştiği an, kilise tavanının batısında, kuzey bölmedeki alt şeritte resmedilirken, sahnenin devamı olan çoğaltılan ekmek ve balıkların sunulduğu an, güney duvarın batı bölümünde üst şeritte resmedilmiştir (Çizim 4).

Mucize anının gerçekleştiği tasvirde Petrus ve Andreas olduğu anlaşılan havariler ellerinde olan ekmek ve balıkları İsa’ya sunmaktadır (Foto. 11). Sahnede taş izleri mevcuttur. Ayrıca İsa ve iki havarisinin gözleri kazınmıştır. Buna karşılık tavan yüzeyinde yer alan sahnenin renklerinin, sunum anının tasvir edildiği sahneye oranla daha iyi korunduğu görülmektedir.

Kilisenin güney duvarında, cine tutulan adamın iyileştirilmesi ve cüzzamlının iyileştirilmesi sahnelerinin arasında mucizenin ikinci anı tasvir edilmiştir. Sahnede büyük oranda tahrip meydana gelmiştir. Komposizyonun ortasında oluşan bozulmanın daha sonra kısmen sıvandığı görülmektedir (Foto. 12). Bunun dışında tasvir üzerinde çok sayıda taş izi mevcuttur. Büyük bölümü günümüze ulaşamayan sahnenin komposizyonu açık biçimde seçilememektedir.55