Laboratuvar çalışmalarında uygulanan yöntemler

Denemenin çeşitli aşamalarında alınan toprak, su ve bitki örnekleri A.Ü.Z.F. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Su Kalitesi ve Drenaj Laboratuvarı ile Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü laboratuvarlarında analiz edilmiştir. Bu analizlerde uygulanan yöntemler aşağıda açıklanmıştır.

3.2.2.1 Su ve toprak analizleri

Deneme toprağında tarla kapasitesi, solma noktası, hacim ağırlığı ile bünye sınıfı ve tuzluluk analizleri yapılmıştır (Bouyoucos 1951, Anonymous 1954, Blake 1965, Peterson ve Calvin 1965).

Tarla kapasitesi: Anonymous (1954)’de belirtilen esaslara göre, bozulmuş toprak örneğinde poroz levhalı basınç aleti ile örnekler doyurulduktan sonra 1/3 atm değerinde basınç uygulanarak saptanmıştır.

Solma noktası: Anonymous (1954)’de belirtilen esaslara göre, poroz levhalı basınç aleti ile örnekler doyurulduktan sonra 15 atm değerinde basınç uygulanarak belirlenmiştir.

Toprak bünyesi: Bouyoucos (1951)’de belirtilen esaslara göre, hidrometre yöntemi ile yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, bünye sınıfının belirlenmesinde sınıflandırma üçgeninden yararlanılmıştır.

Hacim ağırlığı: Yeşilsoy ve Güzeliş’in (1966) belirttiği esaslara göre silindir yöntemi ile belirlenmiştir.

47

Bu çalışma kapsamında sulama suyunda, toprak çözeltisi örneklerinde ve toprak saturasyon ekstraktında kimyasal kalite analizleri amacıyla aşağıdaki analizler yapılmıştır.

Elektriksel iletkenlik: Anonymous (1954)’de belirtilen esaslara göre, 25^oC’de elektriksel iletkenlik aleti (YSI 3000) ile belirlenmiştir.

pH ölçümü: Laboratuvarda cam elektrotlu pH metre (Martini Mi 151) ile ölçülmüştür (Anonymous 1954).

Anyonlar (Klor, Sülfat, Flor, Nitrat, Nitrit, Brom, Fosfat): Anonymous (1993)’de belirtilen esaslara göre Ion-pac AG9-SC kolon ile 9 mM sodyum karbonat uygulaması ile iyon kromatografisi (DIONEX ICS 1600) kullanılarak belirlenmiştir.

Katyonlar (Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Lityum, Amonyum):

Anonymous (1993)’de belirtilen esaslara göre Ion-Pac CG12A kolon ile 20 mN metansülfonik asit uygulaması ile iyon kromatografisi (DIONEX ICS 1600) kullanarak belirlenmiştir.

CO3-2 ve HCO3- : Anonymous (1954)’de belirtilen esaslara göre, sülfürik asit titrasyonu ile belirlenmiştir.

3.2.2.2 Bitki analizleri

Bitki örnekleri, hasattan sonra A.Ü.Z.F. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü laboratuvarına getirilerek, hava kurusu ağırlığa geldikten sonra, 65°C’de durağan ağırlığa gelinceye dek kurutulmuş ve öğütülmüştür. Bitki kök, gövde, sap, yaprak, tane ve kapsül olmak üzere 6 parçaya ayrılmıştır. Bitki örneklerinin mineral element içeriklerinin belirlenmesi için, yaş yakma yöntemine göre Nitrik-Perklorik asit karışımı ile süzükler hazırlanmıştır. Mavi bant filtre kağıdı ile süzülen örneklerin element

48

ölçümleri belirtilen yöntemlere göre yapılmıştır (Kacar ve İnal 2008). Bitki analizlerinin tamamı A.Ü.Z.F.Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Laboratuvarlarında yapılmıştır. Yapılan tüm analizlerin detayları aşağıda verilmiştir.

Toplam fosfor (P): Bitki örneklerinin yaş yakma yöntemine göre yakılmasıyla elde edilen çözeltideki toplam fosfor (P), Perkin Elmer Optima 2100 DV optik emisyon (ICP-OES) spektrometresinde belirlenmiştir (Kacar ve İnal 2008).

Toplam potasyum ve sodyum (K ve Na): Bitki örneklerinin yaş yakma yöntemine göre yakılmasıyla elde edilen çözeltideki toplam potasyum ve sodyum Perkin Elmer Optima 2100 DV optik emisyon (ICP-OES) spektrometresinde belirlenmiştir (Kacar ve İnal 2008).

Toplam kalsiyum ve magnezyum (Ca ve Mg): Bitki örneklerinin yaş yakma yöntemine göre yakılmasıyla elde edilen çözeltideki toplam kalsiyum ve magnezyum (Ca ve Mg), Perkin Elmer Optima 2100 DV optik emisyon (ICP-OES) spektrometresinde belirlenmiştir (Kacar ve İnal 2008).

Toplam demir, bakır, çinko ve mangan (Fe, Cu, Zn ve Mn): Bitki örneklerinin yaş yakma yöntemine göre yakılmasıyla elde edilen çözeltideki toplam demir (Fe), bakır (Cu), çinko (Zn) ve mangan (Mn) Perkin Elmer Optima 2100 DV optik emisyon (ICP-OES) spektrometresinde belirlenmiştir (Kacar ve İnal 2008).

3.2.2.3 Bitki verim ve agronomik ölçüm değerleri

Bitki su tüketimi: Bitki su tüketiminin deneysel koşullarda belirlenmesi amacıyla su bütçesi eşitliğinden yararlanılmıştır. Bitki su tüketimi ölçmeleri, toprak nem değişimi yöntemine göre, toplam büyüme mevsimi için yapılmıştır (Jensen vd. 1990). Bitki su tüketiminin hesaplanmasında kullanılan su bütçesi eşitliği şu şekildedir (Van Hoorn ve Van Alpen 1990);

49 S

R ET G P

I     

Burada; I=Etkili sulama suyu (mm), P=Etkili yağış (mm), G=Kapilar yükselme, ET=Evapotranspirasyon, R=Derine sızma (mm) ve ∆S=Depolamadaki değişim değerleridir.

Su kullanım etkinliği (SKE): Genelde iki şekilde tanımlanabilir (Letey 1993);

1) Su kullanım etkinliği (SKE); birim tüketilen su için elde edilen verim (kg/m³), 2) Sulama suyu kullanım etkinliği (SSKE); birim uygulanan sulama suyu için elde edilen verim (kg/m³) olarak ifade edilmektedir.

I verim SSKE

ET verim

SKE _c

/ /





şeklinde hesaplanabilmektedir. Burada eşitliklerde verim yerine bitki biyokütle verimi de kullanılabilir. Çalışmada SSKE (IWUE) parametresi hesaplanmış ve denemenin iki yılı karşılaştırılmıştır (Rajak vd. 2006).

Bitki boyu (cm): Hasat döneminde toprak yüzeyi ile bitkinin doğal halde iken en üst noktası arasındaki dikey açıklık ölçülerek belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Bitkide dal sayısı (adet/bitki): Hasatta lizimetre içindeki üç adet bitkide dal sayımı yapılmış ve bitki başına düşen ortalama dal sayısı belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Bitkide bakla sayısı (adet/bitki): Hasatta lizimetre içindeki bitkilerin bakla sayıları belirlenmiş ve bitki başına oranlanarak hesaplanmıştır (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Baklada tane sayısı (adet/bakla): Lizimetre içindeki bitkilerde bakla ve tane sayımı yapılmış, tane sayısı bakla sayısına bölünerek baklada tane sayısı bulunmuştur (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

50

100 tane ağırlığı (g): Tane kuruduktan sonra her lizimetreden alınan ürün içinden rastgele seçilen 4 paralel halindeki 100 tanenin ağırlık ortalaması alınarak % 14 neme göre düzeltilmiş 100 tane ağırlığı belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Tane verimi (kg/da): Lizimetrelerdeki bitkilerde bulunan tanelerin ağırlıkları alınmış ve elde edilen değer kg/da’a oranlanarak belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Biyolojik verim (Toplam verim, kg/da): Lizimetrelerden hasat edilen bitkilerin ağırlıkları alınmış ve elde edilen değer kg/da’a oranlanarak belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).

Hasat indeksi (%): Lizimetrelerden hasat edilen bitkilerin tane veriminin biyolojik verime oranlanması ile % olarak belirlenmiştir (Birsin ve Adak 2009, Adak ve Yiğitarslan 2016).