Bitki boyu - Bitki Verim ve Agronomik Ölçüm Sonuçları

4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA

4.1 Bitki Verim ve Agronomik Ölçüm Sonuçları

4.1.1 Bitki boyu

Sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile fasulye verimi ve gelişimi ilişkisinin incelendiği bu çalışmada, 2017 yılına ait bitki boyu değerleri çizelge 4.1’de ve bu değerlere ilişkin grafik ise şekil 4.1’de verilmiştir.

Çizelge 4.1 Araştırma 2017 yılı bitki boyu değerleri (cm) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 40.80 35.80 29.20

D2 (0.80m) 55.40 53.30 51.00

D3 (1.00 m) 89.00 75.80 70.00

Şekil 4.1 incelendiğinde; araştırmanın ilk yılında elde edilen bitki boyu değerlerinin sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile ilişkisi görülmektedir. Sulama suyu tuzluluğu arttıkça ve tabansuyu seviyesi yükseldikçe bitki boyu kısalmıştır. Sonuçlar Öztürk (1994) ve Erözel (1993)’in yaptıkları çalışmalarla uyumludur.

Şekil 4.1 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki boyu ilişkisi

Araştırmanın 2018 yılına ait bitki boyu değerleri çizelge 4.2’de, farklı sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki boyu ilişkisi şekil 4.2’de verilmiştir.

Araştırmanın her iki yılında da elde edilen değerlere göre, bitki kök gelişimini engelleyecek kadar yüksek olan tabansuyu seviyesinin bitki boyunu kısalttığı sonucu ortaya çıkmaktadır (şekil 4.1-4.2).

Çizelge 4.2 Araştırma 2018 yılı bitki boyu değerleri (cm) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 43.30 33.00 29.30

D2 (0.80m) 50.70 45.30 50.70

D3 (1.00 m) 72.70 62.70 55.30

Araştırmanın birinci ve ikinci yılında elde edilen bitki boyu değerlerinin birlikte varyans analizi yapılmıştır (Düzgüneş vd. 1987). Varyans analizi sonuçları çizelge 4.3’de, önemli bulunan faktörler için Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları ise çizelge

4.4-54

4.5’de verilmiştir. Farklı sulama suyu kalitesi ve farklı tabansuyu derinliklerinde 2 yıl yetiştirilen fasulyenin bitki boyu değerleri arasındaki fark yıl*tabansuyu derinliği interaksiyonu açısından istatistiksel olarak % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur.

Şekil 4.2 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki boyu ilişkisi

Çizelge 4.3 Araştırma bitki boyu değerlerinin varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O. F P

Genel 164672.210 54

Yıl 548.489 1 548.489 9.094 0.005

T 1156.460 2 578.230 9.587 0.000

D 11490.135 2 5745.067 95.254 0.000

Yil * T 20.305 2 10.152 0.168 0.846

Yil * D 509.735 2 254.867 4.226 0.022

T * D 399.529 4 99.882 1.656 0.182

Yıllar * T * D 52.840 4 13.210 0.219 0.926

Hata 2171.273 36 60.313

Çizelge 4.4 incelendiğinde; en yüksek bitki boyu (78.26 cm) 2017 yılı tabansuyu olmayan D3 konusunda elde edilirken, en düşük bitki boyu 2018 (35.22 cm) ve 2017 (35.38 cm) yıllarında tabansuyu derinliğinin 0.60 m olduğu D1 konusunda elde edilmiştir. Duncan çoklu karşılaştırma sonuçlarına göre; D1 konusunda her iki yılda elde edilen bitki boyu A, D2 ve D3 konusunda elde edilen bitki boyu değerleri 2017 yılı A,

2018 yılı B grubunda yer almıştır. Araştırmanın her bir yılı kendi içinde tabansuyu derinliği konularına göre, D1 konusu c, D2 konusu b ve D3 konusu a grubunda yer almıştır.

Çizelge 4.5 incelendiğinde, sulama suyu tuzluluğu 0.25 dS/m olan T1 konusu a, sulama suyu tuzluluğu 1.0 dS/m olan T2 konusu b ve sulama suyu tuzluluğu 2.5 dS/m olan T3

konusu c grubunda yer almıştır.

Çizelge 4.4 Araştırma bitki boyu değerleri Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları-1

Tabansuyu Derinliği (m) Yıllar Tabansuyu

Der. Ort±SH

2017 2018

D1=0.60 35.28±5.13Ac 35.22±2.60Ac 35.25±2.79 D2=0.80 53.26±1.11Ab 48.89±1.47Bb 51.07±1.04 D3=1.00 78.26±2.94Aa 63.56±2.77Ba 70.91±2.65

Yıl Ort±SH 55.60±3.96 49.22±2.62

(^*P<0.05; A, B, a, b, c) Her bir tabansuyu derinliği kendi içinde yılların karşılaştırılması büyük harfle ifade edilirken, her bir yılın kendi içinde tabansuyu derinliğinin karşılaştırılması küçük harfle gösterilmiştir.

Çizelge 4.5 Araştırma bitki boyu değerleri Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları-2 Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m) 58.66±4.36a 50.98±4.01b 47.59±3.81b (^*P<0.05; a, b)

Farklı kalitedeki sulama suları ile yetiştirilen fasulyede (Kaya 2011), kavunda (Kuşvuran 2010), çeltik ve domates bitkisinde (Geçer 2003) tuz uygulamasının bitki gelişmesi üzerine olumsuz etkilerinin olduğunu bildirmişlerdir. Mohammed ve ark.

(1998), sulama suyu tuzluluğunun artmasıyla domatesin bitki boyunun önemli düzeyde azalmakta olduğunu bildirmişlerdir. Araştırmada elde edilen bitki boyu değerleri arasındaki farklılıklar sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliğinin önemini göstermiş olup, daha önceki yapılan çalışmalarla benzerlik göstermiştir.

56 4.1.2 Bitki başına dal sayısı

Araştırmada hasatla birlikte her lizimetre içerisinde bulunan üç adet bitkide dal sayımı yapılarak, bitki başına düşen ortalama dal sayısı belirlenmiştir. Araştırmanın 2017 yılına ait bitki başına dal sayısı değerleri çizelge 4.5’de, değerlere ilişkin grafik ise şekil 4.3’de verilmiştir. Çizelge 4.6 incelendiğinde bitki başına dal sayısı değerleri 0.93-3.17 adet/bitki aralığında değiştiği görülmektedir. En yüksek bitki başına dal sayısı (3.17 adet/bitki) sulama suyu kalitesinin 0.25 dS/m ve tabansuyunun olmadığı T1D3

konusunda elde edilmiştir. En düşük bitki başına dal sayısı ise (0.82 adet/bitki) sulama suyu kalitesinin 2.5 dS/m ve tabansuyu derinliğinin 0.60 m olduğu T3D1 konusunda belirlenmiştir.

Çizelge 4.6 Araştırma 2017 yılına ait bitki başına dal sayısı (adet/bitki) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 2.00 1.00 0.82

D2 (0.80m) 2.40 1.80 0.93

D3 (1.00 m) 3.17 2.27 1.90

Şekil 4.3 incelendiğinde; 2017 yılı bitki başına dal sayısı değerleri sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki başına dal sayısı ilişkisi görülmektedir. Sulama suyu tuzluluk değeri arttıkça ve tabansuyu seviyesi yükseldikçe bitki başına düşen dal sayısı azalmıştır.

Çizelge 4.7’de araştırmanın ikinci yılına ait bitki başına dal sayısı değerleri verilmiş olup, sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki başına dal sayısı değerleri ilişkisi şekil 4.4’de verilmiştir. Çizelge 4.7 incelendiğinde bitki başına dal sayısı değerleri 0.53-2.67 adet/bitki olduğu görülmektedir. En yüksek bitki başına dal sayısı T1D3 konusunda, en düşük bitki başına dal sayısı T3D1 konusunda elde edilmiştir.

Şekil 4.3 ve şekil 4.4’de elde edilen sonuçlara dayanarak sulama suyu tuzluluğunun ve yüksek tabansuyu seviyesinin bitkide dallanmayı azalttığı söylenebilir. Bu durum, daha önce yapılan çalışmalarla benzerlik göstermektedir.

Şekil 4.3 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki başına dal sayısı değerleri ilişkisi

Çizelge 4.7 Araştırma 2018 yılına ait bitki başına dal sayısı (adet/bitki) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 1.83 0.87 0.53

D2 (0.80m) 2.10 1.57 0.70

D3 (1.00 m) 2.67 1.97 1.63

Şekil 4.4 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitki başına dal sayısı değerleri ilişkisi

Farklı sulama suyu kalitesi, tabansuyu derinlikleri ve yıllarda yetiştirilen fasulyenin bitki başına dal sayısı özelliğine ait varyans analizi sonuçları çizelge 4.8’de verilmiştir.

Çizelge 4.8 incelendiğinde, istatistiksel olarak bitki başına dal sayısı değerleri arasındaki fark yıl, sulama suyu kalitesi*tabansuyu derinliği interaksiyonu açısından % 5 düzeyde önemli bulunmuştur. Varyans analizi sonucunda önemli bulunan konuların Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları çizelge 4.9-10’da verilmiştir.

Çizelge 4.8 Araştırma bitki başına dal sayısı değerlerinin varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O F P

Genel 110.700 54

Yıl 0.118 1 0.118 10.829 0.002

T 1.930 2 0.965 88.831 0.000

D 1.398 2 0.699 64.328 0.000

Yıl * T 0.002 2 0.001 0.094 0.910

Yıl * D 0.002 2 0.001 0.076 0.927

T * D 0.145 4 0.036 3.328 0.020

Yıl * T * D 0.006 4 0.002 0.142 0.965

Hata 0.391 36 0.011

Çizelge 4.9 incelendiğinde; bitkide en yüksek dal sayısı (2.917 adet/bitki) sulama suyu tuzluluğunun 0.25 dS/m ve tabansuyunun olmadığı T1D3 konusunda, bitkide en düşük dal sayısı ise (0.675 adet/bitki) sulama suyu tuzluluğunun 2.5 dS/m ve tabansuyunun 0.60 m olduğu T3D1 konusunda elde edilmiştir. Çizelge 4.10 incelendiğinde ise;

araştırmanın birinci yıl bitki başına dal sayısı değerleri a, ikinci yıl bitki başına dal sayısı değerleri ise b grubunda yer almıştır. Bu sonuçlara dayanarak sulama suyu tuzluluğunun ve yüksek tabansuyu seviyesinin bitkide dallanmayı azalttığı söylenebilir.

Aytekin (2017) kuraklığın kuru fasulye çeşitlerine etkisini araştırmış ve bitki başına meyve sayısı, bitki başına dal sayısı gibi verim etmenlerinin olumsuz etkilendiğini ifade etmiştir.

Beebe vd. (2013)’de fasulyede farklı gelişim ve dönemlerdeki kısıntılı sulamanın ve kuraklığın şiddetine bağlı olarak bitkide çiçeklenme, dallanma ve tane dolumu gibi faktörlerin olumsuz etkilendiğini ifade etmişlerdir. Frederick vd. (2001)’de kuraklık stresinde yetişen soya fasulyesinin bitkide dal ve meyve sayısını olumsuz etkilediğini

tespit etmişlerdir. Dal sayısına ilişkin olarak bulunan sonuçlar, yapılan çalışmalarla benzerlik göstermektedir.

Çizelge 4.9 Araştırma bitki başına dal sayısı (adet/bitki) değerleri Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları-1

Tabansuyu Derinliği (m)

Sulama Suyu Kalitesi Tabansu.Der.

Ort±SH T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1=0.60 1.917±0.098Ac 0.933±0.084Bc 0.675±0.105Cb 1.175±0.140 D2=0.80 2.250±0.076Ab 1.683±0.070Bb 0.817±0.149Cb 1.583±0.154 D3=1.00 2.917±0.183Aa 2.117±0.095Ba 1.767±0.180Ca 2.267±0.145 Sulama Suyu

Kalitesi Ort±SH

2.361±0.122 1.578±0.127 1.086±0.142

(^*P<0.05; A, B,C,a,b,c) Her bir tabansuyu derinliğinde sulama suyu kalitesi karşılaştırılması büyük harfle ifade edilirken, her bir sulama suyu kalitesi seviyesinde tabansuyu derinliğinin karşılaştırılması küçük harfle gösterilmiştir.

Çizelge 4.10 Araştırma bitki başına dal sayısı (adet/bitki) değerleri Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları-2

Yıllar

2017 2018

1.809±0.153a 1.541±0.137b (^*P<0.05; a, b)

4.1.3 Bitkide bakla sayısı

Bitkide bakla sayısı, araştırma sonunda lizimetre içindeki bitkilerin bakla sayılarının belirlenmesi ve bu değerlerin bitki başına oranlanmasıyla hesaplanmıştır. Araştırmanın 2017 yılında hasat edilen bakla sayıları çizelge 4.11’de verilmiştir. Bitkide bakla sayısı değerleri 4.3-9.6 adet/bitki aralığında değişmiştir.

Çizelge 4.11 Araştırmanın 2017 yılına ait bitkide bakla sayısı (adet/bitki) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 6.5 6.3 4.3

D2 (0.80m) 7.8 7.4 5.1

D3 (1.00 m) 9.6 8.0 5.5

Çizelge 4.11 incelendiğinde; en yüksek bitkide bakla sayısı (9.6 adet/bitki) T1D3

konusunda, en düşük (4.3 adet/bitki) bitkide bakla sayısı ise T3D1 konusunda belirlenmiştir. D3 konusunda (tabansuyu olmayan) en yüksek bitkide bakla sayısı elde edilirken, tabansuyu seviyesi toprak yüzeyine yaklaştıkça bitkide bakla sayısının azaldığı gözlenmiştir. Ayrıca sulama suyu tuzluluğundaki artışında bitkide bakla sayısını azalttığı belirlenmiştir (şekil 4.5). Yerkin (2019), farklı SAR düzeylerine sahip sulama suları ile yetiştirdiği fasulyede, sodyumluluk artışına karşın bakla sayısının azaldığını ifade etmiştir.

Şekil 4.5 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitkide bakla sayısı ilişkisi

Çizelge 4.12’de araştırmanın ikinci yılına ait bitkide bakla sayısı değerleri verilmiştir.

Çizelge incelendiğinde; bitkide bakla sayısı 3.8-8.0 adet/bitki aralığında olduğu görülmektedir. Sulama suyu tuzluluğu arttıkça ve tabansuyu seviyesi toprak yüzeyine yaklaştıkça bitkide bakla sayısı azalmıştır (şekil 4.6).

Çizelge 4.12 Araştırmanın 2018 yılına ait bitkide bakla sayısı (adet/bitki) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 6.2 5.9 3.8

D2 (0.80m) 7.4 6.8 4.7

D3 (1.00 m) 8.0 7.4 5.2

Şekil 4.6 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile bitkide bakla sayısı ilişkisi

Bitkide bakla sayısı değerlerine ilişkin varyans analizi sonuçları çizelge 4.11’de, önemli bulunan faktörler için Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları ise çizelge 4.13’de verilmiştir. İstatistiksel olarak bitkide bakla sayısı değerleri arasındaki fark yıl, sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği açısından % 5 düzeyde önemli bulunmuştur.

Çizelge 4.13 Araştırma bitkide bakla sayısı varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O F P

Genel 368.450 54

Yıl 0.164 1 0.164 12.751 0.001

T 3.031 2 1.515 118.005 0.000

D 1.054 2 0.527 41.051 0.000

Yıl * T 0.005 2 0.002 0.187 0.830

Yıl * D 0.012 2 0.006 0.482 0.622

T * D 0.043 4 0.011 0.834 0.513

Yıl * T * D 0.030 4 0.007 0.576 0.682

Hata 12.860 36 0.357

Çizelge 4.14 incelendiğinde; T1 konusunda bitkide bakla sayısı 7.583 adet/bitki, T2

konusunda 6.983 adet/bitki ve T3 konusunda 4.778 adet/bitki olarak belirlenmiştir.

İstatistiksel olarak T1 konusu a, T2 konusu b, T3 konusu ise c grubunda yer almıştır. D3

konusunda (tabansuyu olmayan) en yüksek dal sayısı değeri elde edilirken, tabansuyu

seviyesinin en yüksek olduğu D1 konusunda en düşük değer elde edilmiştir. İstatistiksel olarak D3 konusu a, D2 konusu b ve D1 konusu ise c grubunda yer almıştır.

Çizelge 4.14 Araştırma bitkide bakla sayısı Duncan gruplandırması Sulama Suyu Kalitesi Bitkide bakla sayısı (adet/bitki)

T1 (0.25 dS/m) 7.583±0.312a

T2 (1.0 dS/m) 6.983±0.206b

T3 (2.5 dS/m) 4.778±0.156c

Tabansuyu Derinliği (m) Bitkide bakla sayısı (adet/bitki)

D1=0.60 5.511±0.292c

D2=0.80 6.544±0.297b

D3=1.00 7.289±0.393a

Yıllar Bitkide bakla sayısı (adet/bitki)

2017 6.741±0.317a

2018 6.156±0.277b

(^*P<0.05; a,b,c)

Bu çalışmada konulara göre elde edilen bitkide bakla sayıları Şehirali (1988)’de verilen bitkide bakla sayıları (3-12 adet) değerleri ile uyumlu bulunmuştur.

4.1.4 Baklada tane sayısı

Fasulyede en önemli verim parametrelerinden birisinin baklada tane sayısının olduğu Adams (1967) tarafından ifade edilmiştir. Araştırmada lizimetre içindeki bitkilerde bakla ve tane sayımı yapılmış, tane sayısı bakla sayısına bölünerek baklada tane sayısı ortalama olarak bulunmuştur. Çizelge 4.15’de araştırmanın 2017 yılına ait baklada tane sayısı değerleri verilmiştir. Çizelge 4.15 incelendiğinde; tabansuyu olmayan konuda en yüksek bakladaki tane sayısı elde edilirken, tabansuyu seviyesi toprak yüzeyine yaklaştıkça bakladaki tane sayısının azaldığı gözlenmiştir (şekil 4.7).

Çizelge 4.15 Araştırmanın 2017 yılına ait baklada tane sayısı (adet/bakla) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 3.37 3.03 1.97

D2 (0.80m) 4.17 3.13 2.27

D3 (1.00 m) 4.93 3.53 2.50

Şekil 4.7 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile baklada tane sayısı ilişkisi

Araştırmanın 2018 yılına ait bakladaki tane sayısı değerleri 1.63-4.53 adet/bakla aralığında değişmiştir (çizelge 4.16). Şekil 4.8’de 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile baklada tane sayısı ilişkisi verilmiştir.

Çizelge 4.16 Araştırmanın 2018 yılına ait baklada tane sayısı (adet/bakla) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 3.00 2.53 1.63

D2 (0.80m) 3.90 2.80 1.90

D3 (1.00 m) 4.53 3.27 2.07

Araştırma D3 konusunda (tabansuyu olmayan) en yüksek bakladaki tane sayısı değeri elde edilirken, sulama suyu tuzluluğunun en yüksek olduğu T3 konusunda en düşük değer elde edilmiştir (şekil 4.8). Sulama suyu kalitesi kötüleştikçe ve tabansuyu seviyesi yükseldikçe bakladaki tane sayısı azalmıştır.

Araştırmanın her iki yılında ölçülen bakladaki tane sayıları birlikte değerlendirilerek varyans analizleri yapılmıştır (çizelge 4.17). Farklı sulama suyu kalitesi ve farklı tabansuyu derinliklerinde iki yıl yetiştirilen kuru fasulyenin bakladaki tane sayısı değerleri arasındaki fark sulama suyu kalitesi*tabansuyu derinliği interaksiyonu

açısından istatistiksel olarak % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur. Çizelge 4.18’de önemli bulunan faktörler için Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları verilmiştir.

Şekil 4.8 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile baklada tane sayısı ilişkisi

Çizelge 4.17 Araştırma bakladaki tane sayısı varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O. F P

Genel 183.850 54

Yıl 0.139 1 0.139 18.783 0.000

T 2.496 2 1.248 168.816 0.000

D 0.484 2 0.242 32.740 0.000

Yıl * T 0.003 2 0.002 0.213 0.809

Yıl * D 0.002 2 0.001 0.126 0.882

T * D 0.099 4 0.025 3.341 0.020

Yıl * T * D 0.004 4 0.001 0.129 0.971

Hata 0.266 36 0.007

Bakladaki tane sayısı açısından en yüksek değer sulama suyu tuzluluğunun 0.25 dS/m, tabansuyunun olmadığı T1D3 konusunda (4.733 adet/bakla), en düşük değer sulama suyu tuzluluğunun 2.5 dS/m ve tabansuyu seviyesinin 0.60 m olduğu T3D1 konusunda (1.800 adet/bakla) elde edilmiştir (çizelge 4.18). Her bir tabansuyu derinliği konuları ele alındığında sulama suyu kalitesi konularından T1 konusu A, T2 konusu B ve T3 konusu C grubunda yer almıştır. Her bir sulama suyu kalitesi konusu tabansuyu derinliklerine göre karşılaştırıldığında ise; D3 konusu a, D2 konusu b ve D1 konusu c grubunda yer

almıştır. Sulama suyu kalitesi kötüleştikçe ve tabansuyu seviyesi yükseldikçe bakladaki tane sayısı azalmıştır.

Çizelge 4.18 Araştırma bakladaki tane sayısı Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri T.D.Ort.

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 3.183±0.111Ac 2.783±0.204Bc 1.800±0.086Cc 2.589±0.161 D2 (0.80m) 4.033±0.067Ab 2.967±0.186Bb 2.083±0.101Cb 3.028±0.205 D3 (1.00 m) 4.733±0.152Aa 3.400±0.141Ba 2.283±0.162Ca 3.472±0.257

S.Suyu.K.

Ortalaması

3.983±0.166 3.050±0.116 2.056±0.081

(^*P<0.05; A, B, C, a, b, c) Her bir tabansuyu derinliğinde sulama suyu kalitesi karşılaştırılması büyük harfle ifade edilirken, her bir sulama suyu kalitesinde tabansuyu derinliklerinin karşılaştırılması küçük harfle gösterilmiştir.

Akçin (1974) Doğu Anadolu koşullarında üretimi yapılan kuru fasulye çeşitlerinde belli başlı teknolojik, morfolojik ve fenolojik özellikleri incelediği çalışmasında, baklada tane sayısının 3.35-4.91 aralığında olduğunu belirtmiştir. Düzdemir (1998) fasulye genotiplerinde verim ve bazı özellikler üzerine yapmış olduğu çalışmasında baklada tane sayısının 1.86-4.53 adet arasında değiştiğini söylemiştir.

4.1.5 100 tane ağırlığı

Kuru fasulyede tane verimini etkileyen en önemli unsurlardan biri 100 tane ağırlığıdır.

Fasulye 100 tane ağırlığı, tane kuruduktan sonra her lizimetreden alınan ürün içinden rastgele seçilen 4 paralel halindeki 100 tanenin ağırlık ortalaması alınarak bulunmuştur.

Bitki verim faktörlerinden olan 100 tane ağırlığının birinci yıla ait değerleri çizelge 4.19’da verilmiştir. Çizelge 4.19 incelendiğinde, araştırma 100 tane ağırlığı değerlerinin 7.68-54.00 g aralığında değiştiği görülmektedir. En düşük 100 tane ağırlığı T3D1

konusunda, en yüksek 100 tane ağırlığı T1D3 konusunda elde edilmiştir.

Şekil 4.13’de araştırmanın birinci yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile 100 tane ağırlığı ilişkisi verilmiştir. Sulama suyu kalitesinin bozulması, tabansuyu

seviyesinin yükselmesi fasulyede 100 tane ağırlığı değerinin düşmesine neden olmuştur (şekil 4.9).

Çizelge 4.19 Araştırma 2017 yılına ait 100 tane ağırlığı (g) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 25.99 12.95 7.68

D2 (0.80m) 36.95 21.93 17.31

D3 (1.00 m) 54.00 39.31 23.41

Şekil 4.9 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile 100 tane ağırlığı ilişkisi

Çizelge 4.20’de araştırmanın ikinci yılına ait 100 tane ağırlığı değerleri verilmiştir.

Araştırma 100 tane ağırlığı değerleri 5.91-25.43 g aralığında değişmektedir. Çizelge 4.20 incelendiğinde; en yüksek değer sulama suyu kalitesinin 0.25 dS/m olduğu tabansuyunun olmadığı T1D3 konusunda (52.43 g), en düşük değer sulama suyu kalitesinin 2.5 dS/m tabansuyunun 0.60 m olduğu T3D1 konusunda (5.91 g) elde edilmiştir. Araştırmanın ikinci yılına ait değerler genel itibariyle ilk yıl elde edilen değerlere göre daha düşük olmuştur. Sulama suyu tuzluluğunun artışı, tabansuyu seviyesinin yüksekliği toprak profilinde tuzluluğun artışına neden olmuş, verim ve diğer parametrelerde düşüşlere neden olarak olumsuz etkisini göstermiştir.

Çizelge 4.20 Araştırma 2018 yılına ait 100 tane ağırlığı değerleri (g) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 22.50 10.24 5.91

D2 (0.80m) 34.86 18.30 13.58

D3 (1.00 m) 52.43 35.38 19.88

Şekil 4.10’da araştırmanın ikinci yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile 100 tane ağırlığı ilişkisi verilmiştir. Sulama suyu kalitesi kötüleştikçe ve tabansuyu seviyesi yükseldikçe 100 tane ağırlığı azalmıştır.

Farklı sulama suyu kalitesi ve farklı tabansuyu derinliklerinde iki yıl yetiştirilen fasulyenin 100 tane ağırlığı değerleri birleştirilerek varyans analizi yapılmıştır. İki yılın birlikte değerlendirildiği varyans analizi sonuçları çizelge 4.21’de, önemli bulunan faktörler için Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları çizelge 4.22’de verilmiştir. Farklı sulama suyu kalitesi ve farklı tabansuyu derinliklerinde yetiştirilen kuru fasulyenin ortalama 100 tane ağırlığı değerleri arasındaki fark istatistiksel olarak sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği açısından % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur.

Şekil 4.10 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile 100 tane ağırlığı ilişkisi

Çizelge 4.21 Ortalama 100 tane ağırlığı değerlerine ilişkin varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O F P

Genel 46374.700 54

Yıl 116.718 1 116.718 2.245 0.143

T 4949.938 2 2474.969 47.611 0.000

D 4888.356 2 2444.178 47.019 0.000

Yıl * T 2.465 2 1.232 0.024 0.977

Yıl * D 0.582 2 0.291 0.006 0.994

T * D 394.822 4 98.705 1.899 0.132

Yıl * T * D 7.104 4 1.776 0.034 0.998

Hata 1871.376 36 51.983

Çizelge 4.22’de görüldüğü gibi T1 konusu a, T2 konusu b ve T3 konusu c grubunda yer almaktadır. Tabansuyu derinliği konuları incelendiğinde; Duncan önem gruplandırmasına göre D3 konusu a, D2 konusu b ve D1 konusu c grubunda yer almıştır.

Hem sulama suyu kalitesi kötüleştikçe hemde tabansuyu seviyesi toprak yüzeyine yaklaştıkça 100 tane ağırlığı önemli ölçüde azalmıştır.

Çizelge 4.22 Araştırma 100 tane ağırlığı Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları Sulama Suyu Kalitesi 100 tane ağırlığı (g)

T1 (0.25 dS/m) 37.79±3.07a T2 (1.0 dS/m) 23.02±3.45b T3 (2.5 dS/m) 14.63±1.59c Tabansuyu Derinliği 100 tane ağırlığı (g)

D1 (0.60 m) 14.21±1.84c

D2 (0.80m) 23.82±2.21b

D3 (1.00 m) 37.40±3.97a (^*P<0.05; a,b,c)

Bu çalışmada elde edilen sonuçlar Talebnejad ve Sepaskhah (2015), Razzaghi vd.

(2012) ve Pulvento vd. (2012)’de elde edilen sonuçlarla uyumludur.

4.1.6 Toplam verim

Araştırma sonunda toplam verim, lizimetrelerden hasat edilen bitkilerin toplam yaş ağırlıkları dikkate alınarak belirlenmiştir. Araştırmanın birinci yılına ait toplam verim

değerleri çizelge 4.23’de verilmiştir. Toplam verim değerleri 324.0-507.4 kg/da aralığında değişmektedir.

Çizelge 4.23 incelendiğinde; en yüksek toplam verim T1D3 konusunda (507.4 kg/da), en düşük verim ise T3D1 konusunda (324.0 kg/da) olduğu görülmektedir. Sulama suyu tuzluluğunun artması ve tabansuyu seviyesindeki yükselmeler verimde önemli düzeyde düşüşe neden olmuştur (şekil 4.11). Yurtseven vd. (2016) yaptıkları çalışmada benzer sonuçlar elde etmişlerdir.

Çizelge 4.23 2017 yılı toplam verim değerleri (kg/da) Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 453.6 409.2 324.0

D2 (0.80m) 489.2 440.0 393.9

D3 (1.00 m) 507.4 496.0 423.4

Şekil 4.11 2017 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile toplam verim ilişkisi

Çizelge 4.24’de araştırmanın 2018 yılına ait toplam verim değerleri verilmiştir.

Araştırma 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile toplam verim ilişkisi ise şekil 4.12’de gösterilmiştir.

Çizelge 4.24 2018 yılı toplam verim değerleri (kg/da)

Tabansuyu derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m)

D1 (0.60 m) 426.5 394.7 290.8

D2 (0.80m) 466.9 420.0 367.3

D3 (1.00 m) 482.4 430.1 390.4

En yüksek toplam verim değeri T1D3 konusunda (482.4 kg/da), en düşük toplam verim T3D1 konusunda (290.8 kg/da) elde edilmiştir. Tuzluluğun artışına bağlı olarak verimde azalmaların olduğu gözlenmiştir.

Şekil 4.12 2018 yılı için sulama suyu kalitesi ve tabansuyu derinliği ile toplam verim ilişkisi

Araştırmada iki yılın birlikte değerlendirildiği toplam verim değerlerinin varyans analizi sonuçları çizelge 4.25’de, önemli bulunan faktörler için Duncan gruplandırması ise çizelge 4.26’da verilmiştir. Çizelge 4.25 incelendiğinde; istatistiksel olarak sulama suyu kalitesi*tabansuyu derinliğinin interaksiyonu % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur.

Çizelge 4.26 incelendiğinde en yüksek toplam verim (507.40 kg/da) 2017 yılında T1D3

konusunda, en düşük verim (290.80 kg/da) 2018 yılında T3D1 konusunda elde edilmiştir. Araştırma 2017 yılında elde edilen bütün konulardaki toplam verim değerleri A, 2018 yılında elde edilen toplam verim değerleri B grubunda yer almıştır. Her iki yıl

kendi içinde, aynı tabansuyu derinliğinde farklı sulama suyu kalitelerinde elde edilen toplam verim değerlerine göre T1 konusu a, T2 konusu b ve T3 konusu c grubunda yer almıştır. Aynı şekilde her iki yıl kendi içinde, aynı sulama suyu kalitesi farklı tabansuyu derinliklerinde elde edilen toplam verim değerlerine göre D3 konusu X, D2 konusu Y ve D1 konusu Z grubunda yer almıştır. Çizelge 4.26’da Duncan çoklu karşılaştırması incelendiğinde en yüksek toplam verim değeri elde edilen T1D3 konusu (2017 yılı) AaX, en düşük toplam verim değeri elde edilen T3D1 konusu (2018 yılı) ise BcZ grubunda yer almıştır.

Çizelge 4.25 toplam verim değerlerine ilişkin varyans analizi sonuçları

V.K. K.T. S.D. K.O F P

Genel 9816133.930 54

Yıl 11931.987 1 11931.987 105.384 0.000 T 103449.580 2 51724.790 456.835 0.000 D 47730.843 2 23865.421 210.780 0.000

Yıl * T 180.338 2 90.169 0.796 0.459

Yıl * D 917.367 2 458.684 4.051 0.026

T * D 4862.663 4 1215.666 10.737 0.000 Yıl * T * D 1534.963 4 383.741 3.389 0.019

Hata 4076.073 36 113.224

Toplam verim değerleri incelendiğinde, değerlerin ana dal sayısı ve 100 tane ağırlığı ile paralellik gösterdiği görülmektedir. Bu sonuca benzer olarak; Singh vd. (1976) kuru fasulyede tane verimini etkileyen en önemli unsurun bitkideki ana dal sayısı olduğunu belirtmiştir. Ayrıca; Şehirali (1980) tane verimi ile 100 tane ağırlığı arasında önemli bir ilişki olduğunu vurgulamıştır.

Çizelge 4.26 Araştırma toplam verim değerleri Duncan çoklu karşılaştırma sonuçları Yıl Tabansuyu

derinliği

Sulama Suyu Kaliteleri

T1 (0.25 dS/m) T2 (1.0 dS/m) T3 (2.5 dS/m) 2017

D1 (0.60 m) 453.60±6.00AaZ 409.20±.65AbZ 324.00±14.70AcZ D2 (0.80m) 489.17±8.65AaY 440.03±4.86AbY 393.90±3.26AcY D3 (1.00 m) 507.40±5.88AaX 496.03±2.72AbX 423.40±1.27AcX 2018

D1 (0.60 m) 426.53±5.35BaZ 394.73±2.16BbZ 290.80±3.91BcZ D2 (0.80m) 466.93±3.54BaY 419.97±7.35BbY 367.33±4.16BcY D3 (1.00 m) 482.37±3.88BaX 430.10±9.05BbX 390.37±3.50BcX

(^*P<0.05; A, B, a, b, c, X, Y, Z) Toplam verim bakımından aynı satırdaki büyük harfler aynı tabansuyu derinliği ve sulama suyu kalitesinde yılların karşılaştırılmasında, aynı satırdaki küçük harfler aynı

Belgede ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ (sayfa 66-0)