LÜLEBURGAZ İLÇESİNDEKİ HAMAMLAR

3.3.3.1. SOKULLU MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ HAMAMI Çizim No: 27-29

Fotoğraf No: 147-161

İnceleme Tarihi: Ağustos 2014 Yapım Tarihi: 1569-1570 Yaptıran: Sokullu Mehmed Paşa Kitabesi: Yok

Mimarı ve Ustası: Mimar Sinan (Önge, 1989: 405)

Yeri-Bugünkü Durumu: Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesi, Kocasinan Mahallesi İstanbul Caddesi’nde bulunan yapı Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi yapı topluluğu içerisinde yer alır. Kuzeyinde ve batısında bulunan dükkanlarla birlikte külliyenin kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Yapı bugün Lüleburgaz İlçe Belediyesi’ ne ait olup İlçe Meclis binası olarak kullanılmaktadır.

Genel Tanım: Sokullu Mehmet Paşa Hamamı, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen şeklinde inşa edilmiştir. Kadınlar bölümü doğu cephesinde, erkekler bölümü ise batı cephesinde yer alır.

Ayrıntılı Tanım: Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşan yapının sıcaklık bölümü kare bir orta mekana sahip olup dört kenarı sivri kemerli derin eyvanlarla genişletilmiştir. Semavi Eyice’nin yapmış olduğu hamam tipolojisine (Eyice, 1960: 111) göre “yıldızvâri sıcaklıklı tipe” girmektedir. Antik esintili (Eyice, 1960: 110) bu plan tipi Yılmaz Önge’ye (Önge, 1989: 411) göre kenarlara yerleştirilen eyvanlar ile halvetsiz radyal sıcaklık anlayışı Koca Sinan’ın camilerde yapmak istediği toplu mekan anlayışının hamamların sıcaklık bölümündeki örneğidir.

Yapı malzemesi olarak beden duvarlarında kesme taş kullanılmış, kubbeler tuğla örgü olup üzeri kurşun malzeme ile kaplanmıştır.

90

Çifte hamamın soğukluk bölümleri 10.35x10.35 m., kubbe çapları 11.78 m., aydınlık fenerleri 2.45x1.65 m., kadınlar kısmı; girişin sağında ve solunda yer alan pencereler 1.70x1.05 m., girişin üst kısmında yer alan revzenli pencere 1x0.55 m., soğukluk bölümünün ortasındaki sekizgen şeklindeki havuzun çapı 2.50 m., erkekler kısmı girişin, genişliği 3.77 m., yüksekliği 4.26 m. dir.

KADINLAR BÖLÜMÜ

Çifte hamamın kadınlar bölümü doğu cephesinde yer alır. Giriş kısmında ahşap konsollar tarafından taşınan geniş bir saçağın olduğu bilgisine duvardaki izlerden ulaşılmıştır (Özyurt, 1989: 85). Bu saçak yenileme sırasında ilave edilmiştir. Giriş basık kemerli olup sağ ve soluna dikey dikdörtgen şeklinde, demir şebekeli ve sivri kemer içerisine alınmış pencereler yerleştirilmiştir. Giriş kapısı yarım daire kemerli iken yenileme sonrası basık kemer kullanılmış ve giriş biraz daha geniş tutularak mavi renkli demir korkuluklu kapı, ahşap kapı ile değiştirilmiştir. Bu kapı mermer malzemeli dikey dikdörtgen şeklinde bir çerçeve içerisine alınmıştır. Girişin üst kısmında dikdörtgen şeklinde, sivri kemerli ve taşları yerinden kopmuş olan pencere yenilenmiştir. Pencerelerin yüzeyinde yuvarlak şekilde alçı kayıt uygulamalar görülmektedir. Cephe dışbükey silme kuşağından oluşan dar bir saçak ile sonlandırılmıştır. Basık kemerli girişten kadınlar bölümünün kare planlı soyunmalık kısmına girilmektedir. Mekanın ortasında sekizgen formlu üç kademeden oluşan göbek kısmıyla havuzu yer alır. Beden duvarlarına yerden 0.98 m. yüksekte dikey dikdörtgen şeklinde, sivri kemerli toplam yedi adet niş yerleştirilmiştir. Nişlerin dört tanesi girişin doğu duvarında üç tanesi girişin batı duvarında yer alır. Girişin solunda sivri kemerli 1.83x0.74 m. ölçülerinde açıklık günümüzde kapatılmıştır. Kubbeye geçiş sivri kemerli yivli tromplarla sağlanmıştır. Tromplarla aynı eksende yer alan sivri kemerlerin içerisine sivri kemerli ve dikdörtgen şeklinde üç adet pencere yerleştirilmiştir. Kubbe sekizgen bir kasnağa oturtulmuştur.

Sivri kemerli, 0.65x2.04 m. ölçüsünde dar bir kapıdan ılıklık bölümüne geçilmektedir. Bu kısım kare şeklinde üzerleri kubbeyle örtülü iki mekandan oluşmaktadır. Kubbelere geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Duvarlar sivri kemerlerle hareketlendirilmiştir. Kuzey duvarında iki adet güney duvarında bir adet yarım daire

91

kemerli dikdörtgen şeklinde nişler bulunmaktadır. Ilıklık bölümünün aydınlatılması iki kubbeye yerleştirilen 15 er adet yuvarlak fil gözleri ile sağlanmaktadır. Doğusunda üzerleri kubbe ile örtülü tıraşlık ve hela bölümleri yer alır. Bu iki bölüm birbirinden “L” şeklindeki bir duvarla ayrılmıştır.

Ilıklığın güneyinde 0.58,5x1.98 m. ölçüsünde sivri kemerli kapıdan sıcaklık kısmına girilmektedir. Bu kısım altıgen (Önge, 1989: 411) şeklinde olup üzeri kubbeyle örtülüdür. Kubbeye geçişte pandantif kullanılmıştır. Orta mekan dört kenarı genişliğince sivri kemerli birer büyük eyvanla derinleştirilmiştir. Eyvanların içerisinde 0.64x0.94 ölçülerinde kare şeklinde nişler bulunmaktadır. Kuzey, doğu ve batıda eyvanların yan duvarlarına 2.07 m. yüksekliğinde sivri kemerli nişler yerleştirilmiştir. Sıcaklık bölümünün aydınlatılması kubbeye yerleştirilen 30 adet yuvarlak filgözü ve eyvanlara yerleştirilen üçer adet altıgen şeklindeki filgözleri ile sağlanmaktadır.

ERKEKLER BÖLÜMÜ

Erkekler bölümü batı cephesinde yer alır. Giriş, batı cephesinde kuzey güney dorultuda bulunan dükkan sıralarından üçüncü sıradaki sivri kemerli revaklı bölümdür. Yanlardaki sivri kemerli kubbeli revaklı bölümlerin araları örülüp günümüzde dükkân olarak kullanılmaktadır. Giriş kubbeyle örtülü olup kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Sivri kemerli niş içerisinde yer alan ahşap kapı basık kemerli olup dikey dikdörtgen şeklinde dışbükey ve düz silmelerle çerçeve içerisine alınmıştır.

Çifte hamamın kadınlar ve erkekler bölümü birbirinin tekrarı niteliğindedir. Erkekler bölümünün soğukluk kısmıda kare şeklinde olup üst örtüsü kubbedir. Kubbeye geçiş yivli tromplarla sağlanmıştır. Yivli tromplara simetrik olarak yapılan sivri kemerlerin içerisine birer adet olmak üzere toplam üç adet sivri kemerli pencereler yerleştirilmiştir. Sadece kadınlar bölümünün soğukluk kısmının ortasında yer alan havuz erkekler bölümünde yoktur. 0.61x2.04 m. ölçülerinde sivri kemerli kapıdan ılıklık bölümüne girilmektedir. Ilıklık bölümüde aynı şekilde iki kare mekandan oluşup üzeri kubbeyle örtülüdür. Farklı olarak tıraşlık ve hela kısmı bu bölümün batısında yer alır. “L” şeklindeki duvarla tıraşlık ve hela kısımları birbirinden ayrılmıştır. Sıcaklık kısmı da altıgen şeklinde bir orta mekan ve kenarları sivri kemerli birer derin eyvanla genişletilmiştir.

92

Çifte hamamın güneyinde dikdörtgen şeklinde su deposu ve külhan bölümleri yer alır. Bu bölümlerin üst örtüleri yenilenmiştir.

Yapının dış cephesinde; beden duvarları dış bükey silmelerden oluşan dar bir saçak bölümü ile sonlandırılmıştır. Üst örtüsü kubbedir. Erkekler bölümünün kubbesi tamamen yıkık halde iken (Özyurt, 1989, 88) 2013 de yapılan yenilemede kubbe yeniden yapılmıştır. Bu kısmın kubbesine batı cephesinde yer alan sekiz basamaktan oluşan bir merdivenle ulaşılmaktadır. Kadınlar ve erkekler bölümü soğukluk mekanlarının kubbelerine birer adet aydınlık feneri yerleştrilmiştir. Yapının aydınlatılması bu aydınlık fenerleri ve ılıklık ile sıcaklık bölümlerinin kubbelerine yerleştirilen fil gözleri ile sağlanmaktadır.

Çifte hamam süsleme açısından sadedir. Dış cephede dışbükey silmelerden oluşan saçak bölümü, girişlerde yer alan sivri ve basık kemerler, iç mekanda soğukluk kısmında yer alan sivri kemerler, yivli mukarnaslı tromplar ve ılıklık bölümünün duvarlarında yer alan sivri kemerler yapıya hareketlilik katmıştır.

Lüleburgaz Sokullu Mehmed Paşa Hamamı, Bulgaristan Lyubimets Belediyesi- Türkiye Kırklareli Lüleburgaz İlçe Belediyesinin birlikte yürüttüğü “Kültürel ve Tarihsel Mirasın Korunması” projesi kapsamında 18.04.2013-18.06.2014 tarihleri arasında yenilemesi yapılarak günümüzde Lüleburgaz İlçe Belediyesi Meclis binası olarak kullanılmaktadır60_{. Yakın zamana kadar bir nakliye şirketinin deposu olarak}

kullanılan ve harap halde olan yapı büyük oranda yenilenmiştir.

Hamamın günümüze ulaşabilen kitabesi olmadığı için inşa tarihi olarak külliyeye bağlı olan kervansarayın üzerindeki kitabesi dikkate alınmıştır. Bu kitabeye göre külliye 1569-1570 yılları arasında tamamlanmıştır.

60 _{Lüleburgaz İlçe Belediye Arşivi.}

93

3.3.4. VİZE İLÇESİNDEKİ HAMAMLAR