BABAESKİ İLÇESİNDEKİ HAMAMLAR

Çizim No: 26

Fotoğraf No: 135-146

İnceleme Tarihi: Ağustos 2014 Yapım Tarihi: 1560-1564 Yaptıran: Bilinmiyor Kitabesi: Yok

Mimarı ve Ustası: Bilinmiyor

Yeri-Bugünkü Durumu: Kırklareli Babaeski ilçesi Fatih Caddesi ile Hamam Sokağı’nın kesiştiği nokta da Fatih Camii’nin karşısında yer alır. Mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne aittir. Hamam haftanın altı günü erkekler bir günüde kadınlar için hizmet vermektedir.

Genel Tanım: Hamam, doğu batı doğrultusunda inşa edilmiştir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Semavi Eyice’nin yapmış olduğu hamam tipolojisine (Eyice, 1960: 108) göre haçvari dört eyvanlı köşe halvetli plan tipine girmektedir.

Ayrıntılı Tanım: Hamamın ölçüleri; giriş kapısı 2.15x1.04 m., girişin solunda kalan pencereler 1.45x1.02 m., pencerelerin üzerindeki sivri kemelerin genişliği 1.27 m., doğu cephesinde yer alan pencereler 1.51x1.11 m., soğukluk bölümü 8.93x 8.95 m., aralık 4.29x3.82 m., sıcaklık 9.47x9.04 m. ölçülerindedir.

Hamamın giriş kısmı doğu cephesinde yer alır. Giriş, dikey dikdörtgen şeklindedir. Üç kenarı bir dışbükey iki düz silmenin çerçeve içerisine aldığı, kaş kemerli derin bir nişe sahiptir. Nişin alınlık kısmına altı satırdan oluşan mermer kitabesi yerleştirilmiştir. Kitabesi Yunan işgali sırasında Yunan askerleri tarafından

85

kazındığı için51 _okunamıyor52_{. Devasa şekilde yapılmış olan giriş, üç sıra düz, bir}

dışbükey silmeden oluşan dışa taşkın şekilde yapılmış saçak kısmıyla sonlandırılmıştır.

Girişin sağ ve solunda dikey dikdörtgen formda birer adet pencere bulunmaktadır. Pencereler demir korkuluklu, üst kısmı sivri kemerlidir. Kemerlerin içerisinde daire şeklinde alçı kayıt uygulaması bulunmaktadır.

Hamamın basık kemerli dikdörtgen şeklindeki kapısından soyunmalık mekânına girilmektedir. Soyunmalık kısmı kare şeklindedir. Ahşap merdivenle üst kattaki giyinme odalarına ulaşılmaktadır. Giyinme odaları ile tırabzanlar arasında dar bir koridor oluşmuştur. Soyunmalık bölümünün üst örtüsü kırma çatıdır. 1.91x0.59 m. ölçülerinde, 0.64 m. derinliğinde, yarım daire kemerli, dar kapıdan ılıklık kısmına geçilmektedir. Girişin solunda 0.76x1.26 m. ölçülerinde yuvarlar kemerli bir niş bulunmaktadır. Bu nişin hemen yanında 1.38x0.66 m. ölçülerinde 0.59 m. derinliğinde yarım daire kemerli açıklıktan günümüzde havuz olarak kullanılan bölüme girilmektedir. Bu kısma altı basamaklı merdivenle ulaşılmaktadır. Kare şeklinde bir mekândır. Girişin sağındaki duvarda yarım daire kemerli, solundaki duvarda kare şeklinde, tam karşısındaki duvarda da dikdörtgen şeklinde nişler bulunmaktadır. Üst örtüsü beşik tonozdur. Mekânın aydınlatılması tonoza yerleştirilen dört adet fil gözüyle sağlanmaktadır. Soğukluk kısmının solunda sonradan ilave edilmiş ve yerden yüksekçe yapılmış seki bulunmaktadır. Sağında üç bölümden oluşan küçük kare mekânlardan ikisi temizlik, biri hela olarak kullanılmaktadır. Soğukluk bölümünün üst örtüsü aynalı tonozdur. Tonozun üzerine yerleştirilen 13 adet yuvarlak fil gözüyle mekânın aydınlatılması sağlanmaktadır. Buradan 1.82x0.61 m. ölçülerinde 0.57 m. derinliğinde sivri kemerli kapıdan sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Sıcaklık bölümü dört eyvanlı köşe halvetlidir. Ortasında 2.33x3.14 m. ölçülerinde yenilenmiş olan, köşeleri pahlanmış göbek taşı bulunmaktadır. Kenarları yerden 0.13 m. yükseklikte yapılmış sekilerle çevrilidir. Eyvan şeklindeki girişin sağında ilk yıkanma hücresi yer alır. Hücreye 0.54x1.80 m. ölçülerinde 0.42,5 m. derinliğinde sivri kemerli açıklıktan

51 _{http://www.kirklarelienvanteri.gov.tr, Erişim, 13.12.2018.}

52 _{Yerinde yapılan incelemelerde kitabelerdeki kazıma işleminin harf inkılabını yanlış anlamış bir} grup tarafından yapıldığı yerel halk tarafından söylenmektedir.

86

girilmektedir. Kare şeklinde bir mekândır. Girişin sağındaki duvarda 0.88x0.70 m. ölçülerinde, solundaki duvarda 0.47x0.36 m. ölçülerinde nişler bulunmaktadır. Mermerden yapılmış iki adet kurna yer alır. Mekânın üzeri kubbe ile örtülüdür. Kubbeye geçişte pandantif kullanılmıştır. Hücrenin aydınlatılması kubbeye yerleştirilen 9 adet yuvarlak fil gözleri ile sağlanmaktadır. Yanında 2.46 m. genişliğinde sivri kemerli eyvan bulunmaktadır. Eyvanın içerisinde 0.87x0.37 m. ölçülerinde yarım daire kemerli niş, köşelerde birer adet mermer malzemeli kurna yer alır. Eyvanın yanında yarım daire kemerli dikdörtgen şeklindeki açıklıktan ikinci yıkanma hücresine girilmektedir. Mekân kare şeklindedir. Girişin sağında ve karşı duvarda yarım daire kemerli dikdörtgen şeklinde birer adet niş bulunmaktadır. Duvarlar sivri kemerlerle hareketlendirilmiştir. Üst örtüsü kubbedir. Kubbeye geçişte pandantif kullanılmıştır. Mekânın aydınlatılması kubbeye yerleştirilen 9 adet yuvarlak fil gözleriyle sağlanmaktadır. Yanındaki üçüncü eyvanda diğer iki eyvanla benzer özellikler taşımaktadır. İçerisinde 0.42x0.52 m. ölçülerinde niş bulunmaktadır. Üçüncü hücreye yarım daire kemerli dikdörtgen şeklindeki açıklıktan girilmektedir. Burası günümüzde sauna odası olarak kullanılmaktadır. Dördüncü eyvanda sivri kemerlidir. Diğer üç eyvanla benzer özellikler taşımaktadır. Dördüncü hücre odasına sivri kemerli dikdörtgen şeklindeki açıklıktan girilmektedir. Kare şeklinde bir mekândır. Üst örtüsü kubbedir. Mekânın aydınlatılması kubbeye yerleştirilen altı adet yuvarlak fil gözüyle sağlanmaktadır. Sıcaklık bölümünün üst örtüsü kubbedir. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Kubbe dış cepheden üç kademeli olarak yapılmıştır. Her kademe dışa taşkın şekilde yapılmış saçak bölümüyle sonlandırılmıştır. Saçakların alt kısmı bir sıra mukarnas dizisinden oluşmaktadır. Sıcaklık bölümünün aydınlatılması kubbe ve eyvanlara yerleştirilen fil gözleri ile sağlanmaktadır. Eyvanlarda 7 şer adet fil gözü bulunmaktadır. Ortadaki altıgen diğerleri ile kubbede yer alan fil gözleri yuvarlak şekildedir.

Batı cephesinin cephenin beden duvarlarının tam ortasında betonarme sıva izleri görülmektedir. Onun dışındaki yerlerde bir sıra düzgün kesme taş bir sıra tuğla örgü ve dışa taşkın yapılmış dışbükey silmenin oluşturduğu saçak bölümüyle beden duvarı sonlandırılmıştır.

87

Güney cephesinin beden duvarlarında moloz taş ve tuğla örgü malzeme kullanılmıştır. Soyunmalık bölümünün beden duvarlarında sivri kemerli, tuğla malzeme örgülü üç adet niş yer alır. Ilıklık ve sıcaklık bölümlerinin beden duvarlarında tuğla örgülü, sivri kemerli birer adet niş bulunmaktadır. Bu nişler ebat olarak soyunmalık kısmında yer alan nişlere göre küçük tutulmuştur.

Hamamın kuzey cephesinin beden duvarlarında altı adet pencere uygulaması görülmektedir. Zemin seviyesine yakın olarak yapılmış üç pencere dikdörtgen şeklinde, demir korkuluklu ve sivri kemerlidir. Kemerlerin içerisinde yuvarlak şekilde yapılmış alçı kayıt uygulamalar görülmektedir. Sağdan ilk pencere kadınlar bölümü girişi olarak düzenlenmiştir. 1969 yılına ait fotoğrafından edindiğimiz bilgilere göre sağdan ilk pencerenin yerine dikey dikdörtgen şeklinde düzenlenmiş bir girişin olduğu görülmektedir. Tavan seviyesine yakın olarak yapılmış üç adet pencere kare şeklinde olup basık kemerlidir. Pencere yüzeylerinde yuvarlak şekilde yapılmış alçı kayıt uygulamalar görülmektedir. Bu cephede ılıklık ve sıcaklık kısımlarının beden duvarları dış bükey ve düz silmelerden oluşan dışa hafif taşkın şekilde yapılmış saçak kısmıyla sonlandırılmıştır. Sıcaklık bölümünde saçağın hemen alt kısmında bir çörten yanında da dikdörtgen şeklinde bir açıklık yer alır.

Fatih Hamamı’nın dış cephesinde yapılan müdahaleler sonucu farklı yapı malzemeleri görülmektedir. Beden duvarlarında bir sıra kesme taş malzeme bir sıra tuğla malzeme ile almaşık duvar tekniği uygulanmıştır. Güney cephede moloz taş ve betonarme sıva izleri görülmektedir. Kubbelerde kurşun malzeme kullanılmış, soyunmalık bölümünün üzeri kâgirdir. Röleve ve Anıtlar Bürosu Şefliği’ nin 16.05.196753 _{de üst örtüsü ahşap olan soyunmalık kısmının alt kısmı beton olarak}

kâgire çevrilmesi gerektiği bildirilmiştir.

Yapı süsleme açısından sade bırakılmıştır. Giriş cephesinde görülen kaş kemer, sivri kemer ve basık kemer, kuzey cephede görülen basık kemer ve sivri kemerler, güney cephede görülen sivri kemerli nişler dış cephedeki süsleme unsurlarıdır. Sıcaklık bölümünde görülen sivri kemerli eyvanlar, eyvan içerisinde yer alan yarım

53 _{Edirne Koruma Kurulu Arşivi.}

88

daire kemerli nişler, yıkanma hücrelerinin duvarlarında yer alan sivri kemerler iç kısımda hareketlilik sağlamıştır.

Hamam; Osmanlı Dönemi’nde H. 29.04.115954 _{(M. 21.05.1746), H.}

15.03.119355 (M.30.06.1779), H. 29.07.121056 (M. 08.02.1796), H. 29.12.124557 (M. 21.06.1830) harap halde olup tamire muhtaç olduğu arşiv belgelerinden

öğrenilmektedir. Cumhuriyet Dönemi’nde 1967, 1988, 199358 _{yıllarında onarım}

görmüştür.

Yapının kitabesi kazındığı için kim tarafından ne zaman yaptırıldığı bilinmiyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1969 yılına ait59 _{yenileme raporuna göre yapının}

Semiz Ali Paşa’nın sadrazamlık yaptığı dönem dikkate alınarak H.968-972 / M. 1560- 61, 1564-65 yılları arasında inşa edildiği belirtilmiştir.

54 _{CDAB (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), C.BLD., (Cevdet Belediye), 95/4704,} I. Belge, Çeviren, Halil Kılıç

55 _{CDAB (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), C.BLD., (Cevdet Belediye), 137 /} 6818.

56 _{CDAB (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), C.BLD., (Cevdet Belediye), 139 /} 6911.

57 _{CDAB (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), HAT., (Hatt-ı Hümayun), 548 /} 27026.

58 _{Edirne Koruma Kurulu Arşivi.} 59 _{Edirne Koruma Kurulu Arşivi.}

89