KYÇDÖ’nün güvenirliği, iki yarı güvenirlik metodu ve Kuder Richardson-20 indeksiyle araştırılmıştır. Ayrıca güvenirliği sağlamak adına puanlayıcılar arası tutarlılık indeksi incelenmiştir. Ölçek geliştirmede testin iki eşit parçaya bölünmesi esasına dayanan ve bu parçalar arasında Spearman Brown korelasyon katsayısının hesaplanması ile tespit edilen bu yöntemde, yarıların birbiriyle ilişkili çıkması beklenir. KR-20 yöntemi ise bir iç tutarlılık katsayısı hesaplama yöntemidir ve ölçeğin maddelerinden alınacak puanların toplam puanla uyumlu olması varsayımına dayanır (Seçer, 2015a, s.27).
KYÇDÖ’nün KR-20 iç tutarlılık katsayısı .70 ve iki yarı güvenirlik yöntemi ile elde edilen güvenirlik puanı .73 olarak belirlenmiştir. Belirlenen değerler iç tutarlığa ilişkin güvenirlik ölçütünden bahsedilebilmesi için genel kabul gören .70 sınırının (Seçer, 2015b, s.219) üzerinde olduğundan ölçeğin güvenirlik bakımından yeterli ölçütlere sahip olduğu söylenebilir.
Puanlayıcılar arası güvenirliği saptamak için Kendall W uyuşum katsayısı kullanılmıştır. Hem KYÇDÖ’de yer alan her bir madde için hem de ölçeğin bütünü için puanlayıcılar arası güvenirlik hesaplanmış, sonuçlar Tablo 6’da özetlenmiştir.
56 Tablo 6
KYÇDÖ’nün Madde ve Bütün Ölçek Bazında Kendall’s W İndeksinin İncelenmesi
Madde
No Madde N
Kendall’s
W p
1 Yuvada/Yakınında ebeveyn kuş var mı* 91 .81 .000** 2 Yuvada/ yakınında yavru kuş veya yumurta var mı* 91 .72 .000**
3 Baskın renk yeşil mi 91 .85 .000**
4 Resmin çizildiği toplam alan dikkate alınırsa kâğıdın
%20’den fazlası kullanılmış mı 91 .84 .000**
5 Güneş figürü var mı 91 .97 .000**
6 Bulut var mı 91 1.0 .000**
7 “M” biçiminde kuşlar var mı 91 .94 .000**
8 Çiçek veya evcil hayvanlar gibi ekstra belirgin
figürler var mı 91 .91 .000**
9 Renklendirme çizilen figürlerin doğasına uygun
mu** 91 .76 .000**
10 Yuva (varsa) bir ağacın gövdesine hapsedilmiş mi 91 .78 .000** 11 Yuva (varsa) herhangi bir zemine (dal, yaprak,
toprak vs) temas ediyor mu 91 .79 .000**
12 Hem yavru hem ebeveyn kuşlar birarada 91 .66 .000** 13 Çizimde genel olumsuz figür/tema yok 91 -.30 .83 14 Yuva kâğıda ve çizilen diğer figürlere oranla açıkça
görülebilecek şekilde çizilmiş 91 .33 .022*
Tüm Ölçek Toplam 91 .77 .000**
*p<.05, **p<.001
Tablo 6 incelendiğinde, birinci (τ=.81, p<.000), ikinci (τ =.72, p<.000), üçüncü (τ =.85, p<.000), dördüncü (τ =.84, p<.000), beşinci (τ =.97, p<.000), altıncı, (τ =1.0, p<.000), yedinci (τ =.94, p<.000), sekizinci (τ =.91, p<.000), dokuzuncu (τ =.76, p<.000), onuncu (τ =.78, p<.000), on birinci (τ =.79, p<.000) ve on ikinci (τ =.66, p<.000) maddelerin puanlayıcılar arası güvenirlik bakımından yeterli uyuşum düzeyine sahip oldukları söylenebilir. Gamgam ve Altunkaynak (2013), τ =-1olması durumunda değişkenler
57
arasında ters yönlü tam ilişkiyi, τ=1 olması durumunda değişkenler arasında aynı yönlü tam ilişkiyi, τ =0 olması durumunda ise değişkenler arasında ilişki olmadığını ifade etmektedir. Bu durumda korelasyon değerinin 1’e yaklaştığı derecede kuvvetlendiği söylenebilir.
On üçüncü maddeye ilişkin korelasyon değerinin -.30 (p>.05) ve on dördüncü maddeye ilişkin değerin .33 (p<.05) olduğu görülmektedir. Her iki madde de değişkenler arası anlamlı ilişkili bulunmadığı ve uyuşum katsayısı düşük düzeyde olduğu için maddeler analiz dışı bırakılmıştır.
Ayrıca ölçek toplam puan açısından değerlendirildiğinde puanlayıcılar arası uyuşumun iyi düzeyde olduğu (τ=.77, p<.001) görülmektedir.
3. Kuş Yuvası Çizimlerine İlişkin Katılımcıların Hikâyelerinin İncelenmesi
Projektif tekniklerde çocuğun resme ilişkin anlattıkları en az resmettiği figürler kadar önemlidir. Yavuzer (2012) resim faaliyeti sırasında çocuğun birey, konu seçimi ve yorumlaması ile uygulayıcıya sadece bir resim örneği vermediğini, resimden öte bilgiler sunduğunu, adeta kendisinin bir parçasını yansıttığını ifade etmektedir. Bu bağlamda, verilerin toplanması başlığında daha ayrıntılı açıklandığı üzere, katılımcılar Kuş Yuvası çizimlerini tamamladıktan sonra resmettikleri figürlere ve resmin geneline ilişkin söylemek istedikleri sorularak resimlerini açıklamaları sağlanmıştır. Bu adımda katılımcılardan bir nevi resimlerini hikâyelendirmelerinin istendiği söylenebilir. Bu hikâyelendirme, öncelikle “bana bu resmi anlatır mısın?” sorusu, devamında öğrencinin ifadeleri doğrultusunda “resimdekiler ne yapıyorlar?”, “ Anne kuşun olmadığını söylüyorsun, nereye gitmiş olabilir?”, “Yuvanın arkasında bir yılan görüyorum, orada ne yapıyor olabilir?” “Eklemek istediğin, benim bilmemi istediğin herhangi bir şey var mı?” şeklinde sorularla yönlendirilmiştir.
Öğrencilerin bazıları resimlerini hikâyelendirirken bazıları yanıtsız bırakmış veya resimde bir kuş yuvası var demekle yetinmişlerdir. Resimlerini hikâyelendirenlerden alınan cevaplardan birbirleri ile benzerlik gösterenler gruplanarak ilerleyen bölümlerde detaylı olarak ortaya konan tablolar meydana getirilmiş, bu tablolardan temalar oluşturulmuştur. Oluşturulan tema grafiklerinin tamamında aradaki birleştirici çizgilerde ilişkinin türü açıklanmıştır.
58
Öncelikle, oluşturulan temalara vurgu yapan ve yapmayan çocuklar arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını saptamak için bağımsız örnekler t testi analizi gerçekleştirilmiş, her bir tema bu bağlamda ayrı ayrı incelenmiştir. Sonuçlar Tablo 7’de özetlenmiştir.
Tablo 7
Temalara İlişkin Bağımsız Örnekler T Testi Analizi
n X̅ Ss t p
Tema 1: Aile içi ilişkiler Var 20 38,9 9,38 -3,59 .001** Yok 71 46,3 7,75
Tema 2: Birliktelik Var 20 39,6 8,74 -3,13 .002* Yok 71 46,1 8,11
Tema 3: Olumsuz Tema Var 9 40,11 8,5 -1,69 .093 Yok 82 45,22 8,5
Tema 4: Yalnızlık Var 7 37,29 8,77 -2,42 .017*
Yok 84 45,33 8,39
Tema 5: Yem/yemek Var 19 37,05 8,26 -4,85 .000** Yok 72 46,74 7,59
Tema 6: İhtiyaçlar Var 14 38,43 10,70 -3,09 .003* Yok 77 45,86 7,77
*p<.05 **p<.001
Tablo 7 incelendiğinde, resimlerini hikayelendirirken aile içi ilişkilere vurgu yapan katılımcıların bağlanma puan ortalaması(X̅ = 38,9) bu temaya vurgu yapmayanların ortalamasına (X̅= 46,3) göre düşük ve aradaki fark .001 düzeyinde anlamlıdır.
Bütün ailenin birlikteliğine vurgu yapan katılımcıların ortalaması (X̅ = 39,6) da benzer şekilde yapmayanların ortalamasına göre (X̅ = 46,1) düşüktür ve aradaki fark .05 düzeyinde anlamlıdır.
Resimlerini açıklarken olumsuz temalara değinen katılımcıların ortalamaları (X̅ = 40,11) da değinmeyenlere göre (X̅ = 45,22) daha düşük tespit edilmiştir. Ancak aradaki farklılık anlamsızdır.
59
Yalnızlık temasına vurgu yapan (X̅ = 37,29) ve yapmayan katılımcıların (X̅ = 45,33) ortalamaları arasında da .001 düzeyinde anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Resimlerindeki figürlere yalnızlık atfeden katılımcıların bağlanma puanları diğer katılımcılara oranla belirgin şekilde daha düşüktür.
Yem/ yemek temasını resimlerini açıklarken kullanan katılımcıların bağlanma puan ortalaması (X̅ = 37,05) iken bu ifadeye değinmeyenlerin ortalaması (X̅ = 46,74)tür. Anlamlılık değeri bu iki grup arasında .001 düzeyinde anlamlı bir farklılık olduğunu göstermektedir.
Son olarak katılımcılardan kuşlara yansıttıkları ihtiyaçları ifade edenler (X̅ = 38,43) etmeyenlere kıyasla (X̅ = 45,86) daha düşük bağlanma puanına sahiplerdir ve aradaki fark .05 düzeyinde anlamlıdır.
Tablo 7’de verilen temaları oluşturan bileşeler bu bölümde ayrıntılı olarak incelenmiştir.