96
4.2.1. Figürlerin Doğada Var Oldukları Renklere Aykırı Renklerde veya
Deforme Edilerek Resmedilmesine İlişkin Örnekler ve
Değerlendirilmesi
Güvenli olmayan bağlanma durumuna sahip çocukların resimlerinde sık gözlenen bir durum da figürlerin olması gereken renklerin oldukça dışında veya deforme edilerek kullanılmasıdır. Aşağıda bu kullanımlara ilişkin örneklere yer verilmektedir.
Örnek 1
Katılımcı No:4
Cinsiyet: Kız Yaş:10
Kern’s Bağlanma Puanı:32 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: Bulutlar, ağaç, çiçekler, yuva, yumurtalar
97 Ek Bilgi:-
Açıklama: Resimde açıkça görüldüğü gibi, ağaç formu değiştirilerek uygulanmış, yuvanın ve yumurtaların tepetaklak olması ve renklerinin alışıldık renkler dışında kullanılması bu görünüme destek vermiştir.
Örnek 2
Katılımcı No:27
Cinsiyet: Kız Yaş: 9
Kern’s Bağlanma Puanı: 42 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Yuva
Resmin Hikâyesi: Güzel zaman geçiriyorlar
98
Değerlendirme: Bu resim, daha önce veri toplamada karşılaşılan güçlükler kısmında ifade edilen durumlara uygun bir örnek olarak kabul edilebilir. Resim sahibinin Kern’s Güvenli Bağlanma Ölçeğinden almış olduğu 42 puanın aslında çok daha düşük olması beklenmektedir. Çünkü gerçekleştirilen görüşmede katılımcı tarafından babası ile birlikte ve mutlu bir yaşantı resmedilmişse de aslında babası doğumundan beri hapistedir ve öğrencinin bilgileri çarpıtarak aktarmış olabileceği düşünülmektedir. Resimde gözlenen yuvada bir kuş bulunmamaktadır. Ortada silik bir biçimde görünen kuş öğrenci tarafından önce çizilmiş, sonrasında silinmiştir. KYÇDÖ bakımından değerlendirildiğinde, resimde yuvanın doğasına uygun renklerle resmedilmediği, herhangi bir zemine temas etmediği, baskın rengin yeşil olmadığı, yuvada veya yakınında kuş bulunmadığı, ekstra herhangi bir figür, güneş, bulut veya “M” biçimli kuşlara rastlanmadığı anlaşılmaktadır. Çocuğun hikâyesinin resimle tutarlı olmaması da gözden kaçırılmamalıdır; çocuk, resimde herhangi bir kuş resmetmediği halde birlikte güzel zaman geçirme vurgusu yapmıştır. Bu durumda hikâye ve babası ile ilgili ifadelerinin tamamı hayal dünyasında arzuladığı tabloya ilişkin bir tamamlama olarak değerlendirilebilir.
Örnek 3
Katılımcı No:80
Cinsiyet: Kız Yaş: 10
99
Kern’s Bağlanma Puanı:34 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Ağaç, yuva
Resmin Hikâyesi: -
Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resimde ilk göze çarpan, figürlerin doğaya uygun renklerden uzak olmasıdır. Çocuk ağacı mavi renklendirirken yuvayı da kırmızı ile boyamıştır. Resmin genel toplamı kâğıdın %20’sinden daha az bir alana sahiptir ve resimde yavru veya ebeveyn kuş bulunmamaktadır. Buna ek olarak ekstra figürler, güneş, bulut vb. hiçbir çizim bulunmamaktadır. Bu bağlamda KYÇDÖ bakımından düşük bir değere sahip olduğu söylenebilir.
Örnek 4
Katılımcı No:79
100 Yaş: 11
Kern’s Bağlanma Puanı: 39 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Ağaç, yumurtalar
Resmin Hikâyesi: Resimde kuş yuvası var. Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Bu resimde de 80 numaralı resme benzer şekilde ilk göze çarpan, figürlerin doğaya uygun renklerden uzak olmasıdır. Çocuk ağacı ve yumurtaları mavi renklendirmiştir. Resmin genel toplamı kâğıdın %20’sinden çok daha az bir alana sahiptir ve resimde ebeveyn kuş bulunmamaktadır. Buna ek olarak herhangi bir ekstra figüre veya güneş, bulut vb. rastlanmamaktadır. Bu bağlamda güvensiz bağlanmaya iyi bir örnek oluşturduğu söylenebilir.
101
4.2.2. Kâğıdın %20’sinden Azının Kullanımına İlişkin Örnekler ve Değerlendirilmesi
Güvenli bağlanan çocukların resimlerinde de kâğıdın az bir kısmının kullanıldığı örneklere rastlamak mümkündür. Öte yandan bu durum oransal olarak güvenli olmayan bağlanma durumuna sahip çocuklarla kıyaslanamayacak kadar azdır. Bu anlamda kâğıdın düşük bir yüzdesinin kullanımı tek ölçüt olmamakla beraber güvenli olmayan bağlanmaya ilişkin bir ön işaretçi olarak kabul edilebilir.
Örnek 1
Katılımcı No:7
Cinsiyet: Kız Yaş:10
102 Resimde Bulunan Figürler: Kuş, yuvalar, ağaçlar
Resmin Hikâyesi: Kuş tek başına yaşıyormuş çünkü çıkıp yuvadan bir daha dönmemiş diğerleri, yeni yuva yapmaya gitmişler.
Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Kâğıdın çok az bir alanının kullanımının yanı sıra resimde yalnızca ebeveyn kuş olduğu, ekstra figürler veya güneş, bulut, “M” biçimli kuşlara rastlanmadığı gözlenmektedir. Yuvaların dala yerleşime uygun olmayarak tepetaklak çizilmiş olması da önemli bir bulgudur.
Örnek 2
Katılımcı No:11
Cinsiyet: Erkek Yaş: 9
103 Resimde Bulunan Figürler: : Yuva
Resmin Hikâyesi: Resimde boş bir yuva var. Ek Bilgi:-
Açıklama: Resim, bu bölüme kadar değinilen bütün güvenli bağlanma kriterinlerden yoksundur. Çocuğun hikâyesi de bu bulguyu destekler niteliktedir. Resim, güvenli olmayan bağlanmanın KYÇ çizimlerine izdüşümünü nitelikli bir biçimde örneklemektedir.
Örnek 3
Katılımcı No:17
Cinsiyet: Kız Yaş: 11
Kern’s Bağlanma Puanı: 29 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Yuva, ağaç, meyve
104 Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resimde, tıpkı öncekiler gibi kâğıt kullanımının çok dar olduğu ilk göze çarpan ögedir. Yuvaya yakın ebeveyn veya yavru kuş yoktur ve çocuk resmin hikâyesinde yuvanın boş olduğunu vurgulamıştır. Resimde, güvenli bağlanma özelliklerine benzer olarak meyveler bulunsa da diğer bütün özellikler güvenli olmayan bağlanmaya daha yakın olduğunu göstermektedir.
Örnek 4
Katılımcı No:72
Cinsiyet: Erkek Yaş: 10
Kern’s Bağlanma Puanı: 33 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Yuva
105 Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resim 72, güvenli bağlanmaya oldukça iyi bir örnektir; KYÇDÖ’nün hemen hemen hiçbir özelliğini karşılamamaktadır. Ayrıca Kern’s Bağlanma puanının da aynı oranda düşük olması manidardır. Resme ilk bakıldığında bir kuş yuvası olduğunu anlamak pek olanaklı görünmemektedir. Herhangi bir kuş çizimi yoktur, resim çok çok küçük bir alana sıkıştırılmıştır ve birçok kriter bakımından bakımdan yoksun görünmektedir.
Örnek 5
Katılımcı No:36
Cinsiyet: Erkek Yaş: 11
Kern’s Bağlanma Puanı:41 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Yuva, yumurtalar
106 Resmin Hikâyesi: Yemek getirmeye gitmişler Ek Bilgi: Anne terk etmiş, boşanmış ebeveyn
Açıklama: Resimde, bir kuş yuvası ve içinde yumurtalar olduğu görülmektedir. Resim oldukça küçük bir alana çizilmiştir, etrafta bir ebeveyn kuş bulunmamaktadır ve resim güvenli bağlanmaya ilişkin diğer ölçütlerden (ekstra figürler, güneş, bulut, “M” biçimli kuşlar, yeşil renk, bir dala veya zemine temas etme gibi) yoksundur. Katılımcı annesi tarafından terkedilmiş olup terk etme sonrasında anne baba boşanmıştır ve çocuk annesiyle görüşmemektedir. Çizimde herhangi bir ebeveyn kuşa yer verilmemesi bu durumla örtüşmektedir.
4.2.3. Resimlerde “M” Biçimli Kuşların Varlığının KYÇ Bakımından Önemine İlişkin Örnekler ve Değerlendirilmesi
Güvenli bağlanan çocuklarda “M” biçimli kuşların kullanımının olumlu bir değer olduğuna değinilmişti, ancak bu figürün aşırı kullanımı konusunda duyarlı olmak gerekmektedir. Aşağıda aşırı kullanıma örnekler verilmiştir.
Örnek 1
Katılımcı No:8
Cinsiyet: Erkek Yaş:9
107
Kern’s Bağlanma Puanı:24 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: M biçimli kuşlar
Resmin Hikâyesi:- Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Bu resim, “M” biçimli kuşların aşırı kullanımına ilişkin oldukça nitelikli bir örnektir. Resim incelendiğinde, kuş yuvası çizmesi istendiği halde herhangi bir yuvaya yer verilmediği, sadece bazı kuşlar ve lekelemeler bulunduğu görülmektedir. Bulgulara paralel şekilde, çocuğun Kern’s bağlanma puanı KYÇ Değerlendirme puanı gibi oldukça düşüktür.
Örnek 2
Katılımcı No:82
Cinsiyet: Kız Yaş:11
108
Kern’s Bağlanma Puanı:23 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan)
Resimde Bulunan Figürler: Ağaçlar, Kuş evleri, bulutlar, güneş, M biçimli kuşlar, çimen Resmin Hikâyesi: Resimde iki ayrı yuva var ve etraf çok kalabalık her yerde kuşlar var.
Ek Bilgi: Boşanmış ebeveyn
Değerlendirme: Bu resim, kuş yuvası çizimlerinin değerlendirilmesinde çizilen figürler kadar çocuğun hikâyesinin de önemli olduğu konusunda etkili bir örnektir; ilk bakışta resim, KYÇDÖ’nün pek çok maddesini içeriyor gibi görünmektedir; Kâğıdın neredeyse tamamı kullanılmıştır, güneş, bulut ve “M” biçimli kuşlar gibi örnekler yer almaktadır. Baskın renk yeşildir, Ağaç, yuva ve yuvaya yakın kuşlar bulunmaktadır. Resim detaylı incelendiğinde, çocuğun bir değil de iki yuva çizdiği, ikisini kâğıtta birbirinden en uzak olabilecekleri yerlere konuşlandırdığı, Her ikisinin önüne de kapı önünde birer kuş resmettiği görülmektedir. Çizimdeki bütün bu ayrıntılar, anne babasının boşanması dolayısıyla ikisinden de uzak kalması, etraflarında birçok insanın olduğu (“M” biçimli kuşlar) fakat bu durumun kendini yalnız hissetmesini engellemediği, kendisini her iki yuvaya da ait hissetmediği yönünde paylaştığı hikâyesiyle tutarlı görünmektedir. Bu durumda çocuğun bakış açısından, yuvaların anne ve babasının evini temsil ettiği, etraftaki
109
insanların “M” biçimli kuşlarla temsil edildiği ancak sayıca çok olmaları dolayısıyla rahatsızlık hissettiği kendisini her iki yuvaya da ait hissetmediği (resimde yavru kuş veya yumurta yok) anlamına geldiği düşünülebilir.
4.2.4. Yuvanın Boşlukta veya Kuş Bakışı Çizilmesine İlişkin Örnekler ve Değerlendirilmesi
Güvenli olmayan bağlanma durumundaki çocukların çoğunluğunun resimlerinde yuva bir dal veya zemine belirgin bir biçimde temas edecek biçimde resmedilmemiştir. Bazı örneklerde yuvanın kuş bakışı bir şekilde, düşebilecek kadar eğik veya ters bir biçimde resmedildiği görülmektedir.
Örnek 1
Katılımcı No: 77
Cinsiyet: Erkek Yaş: 10
110
Kern’s Bağlanma Puanı:35 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: Yuva
Resmin Hikâyesi:- Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resim 77, boş yuva ve kuş bakışı çizilen yuvaların güvenli olmayan bağlanmayı temsil etmesine etkili bir örnektir. Resimde yuvada herhangi bir kuş olmadığı, yumurta bulunmadığı, eğik bir biçimde resmedildiği, etrafta herhangi bir figüre yer olmadığı görülmektedir. Bütün bu özellikler KYÇ’lerde güvenli olmayan bağlanma ölçütleri ile tutarlıdır.
Örnek 2
Katılımcı No: 38
Cinsiyet: Erkek Yaş: 11
111
Kern’s Bağlanma Puanı: 43 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: Yumurta, yuva, kafes
Resmin Hikâyesi: Resimde kuş yuvası var Ek Bilgi: Baba vefat etmiş
Değerlendirme: Bir önceki resme benzer şekilde bu çizimde de yuvanın baş aşağı ve yumurta veya kuşlar içermeden çizildiği görülmektedir. Yuvanın üzerinin bir ızgara ile kapalı olduğu da ayrıca olumsuz bir tema olarak göze çarpmaktadır. Bu örnekte de 27 numaralı resimdekine benzer şekilde Kern’s güvenli bağlanma puanının aslında olması beklenenden yüksek olduğu görülmektedir çünkü çocuk, babası ile ilgili maddeleri onunla birlikteymişçesine ifade etmiş, babasının vefat etmiş olduğu gerçeğini yadsımıştır. Çizimse açıkça yoksunluk ögeleri barındırmaktadır. Herhangi bir kuş olmaması, yumurta bulunmaması veya ekstradan hiçbir figüre yer verilmemesi güvenli olmayan bağlanma konusunda ön uyarıcılar gibidir.
Örnek 3
Katılımcı No:35
Cinsiyet: Erkek Yaş: 11
112
Kern’s Bağlanma Puanı:23 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Yuva/Kafes- Yavru kuş
Resmin Hikâyesi: Sadece yavru kuş yuvadaymış
Ek Bilgi: Boşanmış ebeveyn
Değerlendirme: Resim 35, kâğıda çizilme oranı ekstra figürlerin yokluğu, güneş, bulut ve kuşlara yer verilmemiş olması, ebeveyn veya yavru kuş içermemesi bakımlarından güvenli olmayan bağlanma temsiline yakındır. Dikkatli incelendiğinde çocuğun “yuva” olarak adlandırdığı figürün aslında kafes olduğu, içine sığmakta oldukça zorlanan kafasını çıkarmış bir yavru kuş bulunduğu görülmektedir. Çocuk, anne baba kuşa yer vermeyerek sadece yavru kuşu rahatsız ve dar bir yuvaya yerleştirmiş, resimde başka herhangi bir figüre yer vermemiştir. Bu durum anne babaya yönelik bir öfkeden veya onların varlığından duyulan rahatsızlıktan kaynaklanıyor olabilir.
113
Örnek 4
Katılımcı No: 23
Cinsiyet: Erkek Yaş: 10
Kern’s Bağlanma Puanı: 41 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Ağaç, yuvalar, kuşlar
Resmin Hikâyesi: Anne ve baba kuş yemek getirmeye gitmiş, yavrular komşu yuvadalar Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resim 23, hikâyelerin çocuğun çizimleri kadar önemli olabileceğine dair güzel bir örnektir; resimde bir ağaç ve bu ağaçta birbirinden ayrı çizilmiş iki yuva bulunmaktadır; hikâyeden, bunlardan biri kendi yuvalarıyken diğer komşu yuva olduğu anlaşılmaktadır. Çocuğun bağlanma puanının düşüklüğü ile yavru kuşların komşu yuvada olduklarını bildirmesi arasında bir ilişki olabilir. Ayrıntılı bir incelemeden sonra çocuğun ailesi ile yeterince zaman geçirmediği veya komşularıyla yakın bir ilişkide oldukları
114
sonucuna ulaşılması olası görünse de var olan verinin kısıtlılığı dolayısıyla bu yorumu bir olasılık olarak değerlendirmek daha yerinde olacaktır.
4.2.5. Resimde Olumsuz Figürler Bulunmasına İlişkin Örnekler ve
Değerlendirilmesi: Kafes
Güvenli olmayan bağlanma durumuna sahip çocukların resimlerinde, güvenli bağlanan çocuklardan farklı olarak bazı olumsuz figürlerin yer aldığı görülmektedir. Bunlar dikenli teller veya kafesler olabilir. Bu başlıkta, kafeslerin işlenişi ele alınacaktır.
Örnek 1
Katılımcı No: 39
Cinsiyet: Kız Yaş: 11
115 Resimde Bulunan Figürler: Ağaç, kafes, yem, kuşlar
Resmin Hikayesi: Yavru kuşlar yuvadayken annesi yem getirmeye gitmiş. Ek Bilgi: İkiz-1
Değerlendirme: Bu çalışma grubunda ikiz kardeşler de yer almıştır. Bu resim, 41 numaralı resim sahibinin ikizine aittir. Her iki resmin yorumu da 41 numaralı resimde gerçekleştirilmiştir.
Örnek 2
Katılımcı No: 41
Cinsiyet: Kız Yaş: 11
Kern’s Bağlanma Puanı:43 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: : Kafes
116 Resmin Hikâyesi: Resimde kuşların evi var Ek Bilgi: İkiz-2
Değerlendirme: Hem resim 39 hem resim 41’de ilk dikkat çeken, katılımcıların kuş yuvası yerine birer kafes resmetmiş olmalarıdır. Birbirlerinden haberdar olmadan çalışmaya alınmış olmaları dolayısıyla her ikisinin de benzer bir durumu resmetmeleri ve Kern’s güvenli bağlanma ölçeğinden aynı puanı almış olmaları (43) manidar görünmektedir. 39 numaralı resimde 41 numaralı resimden farklı olarak bir ağaç ve ağaçta kuşlar olduğu görülmektedir. Öte yandan resimdeki asıl vurgu kafestedir ve yemek getirmeye giden anne vurgusu yapılmıştır.
4.2.6. Resimde Olumsuz Figürler Bulunmasına İlişkin Örnekler ve Değerlendirilmesi: Dikenli Teller
Güvenli olmayan bağlanma durumuna sahip çocukların resimlerinde, güvenli bağlanan çocuklardan farklı olarak bazı olumsuz figürlerin yer aldığı görülmektedir. Bunlar dikenli teller veya kafesler olabilir. Bu başlıkta, dikenli teller v kafeslerin işlenişi ele alınacaktır.
Örnek 1
Katılımcı No: 69
Cinsiyet: Erkek Yaş: 11
117
Kern’s Bağlanma Puanı: 21 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan)
Resimde Bulunan Figürler: Kuş satılan bir mağaza, kafesler, dikenli teller, kuşlar, bir ev ve çatı, ağaç
Resmin Hikâyesi: Bazı kuşlar özgür olabilir, bazıları değildir, kötü insanlar onları alıkoyarak satıyorlar. Bu yüzden her ikisini de çizdim.
Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resim 69, Kuş yuvası çizimlerinde güvenli olmayan bağlanmaya ilişkin etkili bir örnektir. Resimde görünür olumsuz figürler, kafesler, dikenli teller bulunmaktadır. Belirtilen figürlerin varlığı, görsel açıdan kâğıdın çoğunun kullanılmış olması, bir ağaç ve ek figürler olması gibi olumlu bağlanma özelliklerini gölgede bırakmaktadır. Ancak, çocuğun resme ilişkin hikâyesi bağlanma durumunun değerlendirilmesine ilişkin daha çok bilgi vermektedir; ifadesinde kuşların bazılarının özgürlüklerinin elinden alındığına değinen Katılımcı, bazı kuşların kuşçuda esir olduğunu ifade etmektedir. Aynı zamanda ağaca çizdiği kuşların kaçmaması için onları da hapsedip etraflarına dikenler yerleştirmiştir. Hem resmedilen figürler hem resmin hikâyesi bakımından resim 69 güvenli olmayan bağlanmaya örnek oluşturmaktadır.
118
4.2.7. Yuvanın Ağacın Gövdesine Hapsedilmesine İlişkin Örnekler ve Değerlendirilmesi
Güvenli olmayan bağlanma durumuna sahip çocukların resimlerinde, yuvanın ağacın gövdesine hapsedildiği görülmektedir. Bu durum, ilgili alanyazında da olumsuz duygu ve düşlemlerin yansıması olarak kabul edilmektedir.
Örnek 1
Katılımcı No: 78
Cinsiyet: Kız Yaş: 9
Kern’s Bağlanma Puanı: 35 (Bağlanma Düzeyi Düşük/Güvenli olmayan) Resimde Bulunan Figürler: Ağaç, yumurtalar, meyveler
119 Ek Bilgi:-
Değerlendirme: Resmin kullanım alanı yüzdesi, herhangi bir ekstra figür yer almaması ve yuvaya yakın ebeveyn kuşlar olmaması ilk bakışta güvenli olmayan bağlanmaya işaret eden etmenlerdir. Kern’s güvenli bağlanma puanının düşüklüğü de bu bulguları destekler niteliktedir.
4.3. KYÇDÖ ve Kern’s Güvenli Bağlanma Ölçeklerinden Farklı Değerler