KUSURUN TESPİTİ

İş kazası tazminatında maddi zarar miktarına ulaşabilmek için, tarafların kusur oranlarının belirlenmesi gerekir. BK. nun 43. maddesine göre maddi tazminat taleplerinde hakim hatanın ağırlığına göre tazminat miktarını belirleyecektir. Tarafların kusur dereceleri işçinin işverenden talep edeceği tazminat miktarının belirlenmesinde önem taşır. İşverenlerin işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almamaları nedeniyle iş kazasının meydana gelmesine etkileri, yine işçilerin işverenin sağladığı güvenli çalışma ortamının gereklerini yerine getirmemek, bu ortamı sürdürmeye yönelik talimatlara aykırı davranmak suretiyle olayın meydana gelmesindeki kusurlu davranışları, işçinin işverenden talep edebileceği tazminatın belirlenmesinde önemli yer tutar. Her olayın objektif ölçütü kendi içersinde farklılık gösterebilir. Benzer durum ve şartlar altında işçi veya işverenin dahil olduğu çevredeki makul bir insanın, zararlı sonucun doğmasını önlemek için sarf edeceği çaba ve göstereceği özen, söz konusu ölçütü belirler. İşverenin göstereceği özen derecesi yalnız bulunduğu çevredeki standartla sınırlı olmayıp, İş Kanununun 73. maddesinin açık hükmü karşısında teknolojinin gerektirdiğini sağlama aşamasına yükseltilmiştir. Kusur oranı, ehil bilirkişiler tarafından İş Kanununun 73. maddesinde öngörülen koşullar göz önünde tutularak ve özellikle işyerinin niteliğine göre, işyerinde uygulanması gereken işçi sağlığı ve güvenliği tüzüğünün ilgili maddeleri incelenmek suretiyle, işverenin işyerinde alması gereken önlemlerin neler olduğu, işverenin hangi önlemleri

179 _{Tankut Centel, İş Hukukunda Ücret, Beta Yayınevi, İstanbul 1986, s. 116.}

180 _{Yargıtay 21. HD.nin 4.6.1998 tarih ve E. 1998-2328 , K. 1998-4070 sayılı kararı, Mustafa}

aldığı, hangi önlemleri, almadığı, alınan önlemlere işçinin uyup uymadığı gibi hususlar incelenmek suretiyle, kusurun aidiyeti ve oranı hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde saptanmalıdır(Yarg. 21. HD. 10.10.2002, 8448/8383, 21.HD.28.11.2002, 3767/10284)181

İş kazasının gerçekleşmesinde, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarının taraflara getirdiği yükümlülükler ve davalıların bu yükümlülükleri ihlaline bağlı kusur oranlarının tespiti yönüne gidilirken, davalılar arasındaki iş ilişkisi ve bunun taraflara yüklediği edimleri gösterir sözleşme ve eklerinin dosyaya celbiyle, davalıların kusur oranlarının tespiti gerekir.182

İş kazası sonucu maluliyetten doğan ve SSK’nca karşılanmayan zararın tazminine ilişkin açılan davada, davacı taraf bozmadan önceki rapordaki miktara itiraz etmediğine göre, bozmadan sonra yeni veriler doğrultusunda yapılan hesaplama sonucu hükmedilecek miktar, davalı yararına usuli kazanılmış hak oluştuğundan, bozmadan önce belirlenen miktarı aşamaz.183 _{Hukuk hakimi ceza mahkemesince saptanan maddi}

olaylarla bağlı olup orada belirlenen kusur oranlarıyla bağlı değildir.184 Tazminat miktarı belirlenirken maluliyet oranı ve kanuni nedenler indirildikten sonra Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından bağlanan peşin sermaye değerinin indirilmesi suretiyle tazminat belirlenmelidir.185

Uygulamada 3 tür bilirkişi raporu ile karşılaşılmaktadır. Birincisi, iş kazasının ardından iş yerinde incelemelerde bulunmuş olan SSK müfettişlerinin düzenleniş olduğu raporlar. İkincisi, trafik uzmanlarınca hazırlanan raporlar. Üçüncüsü, mahkemelerin belirleyeceği bilirkişi veya bilirkişi heyetlerince hazırlanan raporlardır. Müfettişlerin hazırlayacağı raporların objektifliği konusunda şüpheler olabilir. Zira, maddi tazminat davasında belirlenecek toplam işçi zararı, daha sonra işveren aleyhine kurum

181 _{İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin}

Kararlarının Değerlendirilmesi 2002, Ankara 2004, s.108–109.

182_{Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 20.09.2005 gün E. 2005/7527, K. 2005/9005 sayılı kararı,}

mk:@MSITStore:C:\Program%20Files\KAZANCI\ibb\contents.chm::\10hd-2005-752... , 27.06.2006.

183_{Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 29.11.2005 gün E. 2005/8647, K. 2005/12362 sayılı kararı,}

mk:@MSITStore:C:\Program%20Files\KAZANCI\ibb\contents.chm::\10hd-2005-864... , 27.06.2006.

184 _{Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 01.02.2005 gün E. 2004/13237, K. 2005/530 sayılı kararı, YKD.}

Cilt 31, Sayı 9, Eylül 2005, s. 1386.

185 _{Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 20.12.2004 gün E. 2004/8895, K. 2004/11364 sayılı kararı, YKD.}

tarafından açılacak rücu davasının tavan miktarını doğrudan etkilemektedir. Dolayısıyla işverenin kusur oranının yüksek tutulmasında, maddi tazminat talebi büyüyecek işçi kadar, rücu edebileceği tavan miktar artacak olan SSK nun da menfaati vardır. Bu nedenle mahkemelerin müfettiş raporları ile yetinmeyip, bağımsız teknik bilirkişilerden kusur raporu almaları daha doğrudur. Bu iki rapor çelişirse üçüncü bir kusur raporu aldırılarak sorun çözümlenmelidir.186

İş kazası sonucu tarafların davranışları Ceza kanunu anlamında suç unsurlarını içermesi, örneğin tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yaralamaya veya ölüme sebebiyet vermek suçunu oluşturabilmesi mümkündür. Bu durumda ceza mahkemesi olayı (765 sayılı )TCK. nun 455 ve 459. maddeleri bağlamında değerlendirmesi mümkündür. Hukuk mahkemesi ceza mahkemesinin tespit ettiği maddi olaylarla bağlı olduğu halde kusur oranları ile bağlı değildir. Zira ceza mahkemelerinde alınan kusur raporlarına işçi sağlığı ve güvenliği uzmanları katılmamış olabilir(Yarg. 21. HD. 06.05.2002, 2706/3978).İş mahkemesi yargıcı ceza mahkemesinin tespit ettiği kusur oranları ile ve beraat kararı ile bağlı değildir. İş yargıcı, işçi ve işverene ait kusur oranlarını, işçi sağlığı ve güvenliği mevzuatını değerlendirecek bilirkişiler eliyle tespit ettirmek durumundadır. Ceza mahkemelerinin ve hukuk(iş) mahkemelerinin farklı kusur değerlendirme kriterleri kullanmalarına rağmen, her iki mahkemenin aynı kusur oranlarını tespit etmeleri de mümkündür.187

506 Sayılı Yasanın 26. maddesine dayanan rücu davalarında kusurun belirlenmesinde, öncelikle zararlandırıcı sigorta olayının ne şekilde oluştuğu belirlenmeli, sonra kusur oranı ve aidiyeti konusunda bilirkişi incelemesine gidilmelidir. Kusur saptanırken, işgüvenliği mevzuatına göre, alınması gereken tedbirlerin alınıp alınmadığı araştırılarak kaçınılmazlığın olayın meydana geldiği zaman geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak

186 _{İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin}

Kararlarının Değerlendirilmesi 2002, Ankara 2004, s. 110.

187 _{İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin}

tüm önlemlere rağmen zararın kısmen yada tamamen meydana gelmesi durumu olduğu de gözönünde tutulmalıdır.188