İŞVERENİN SORUMLU OLACAĞI İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞ

İşveren işçiyi gözetme borcuna aykırı davranışı sonucu, SSK kapsamında iş kazası ve bireysel iş hukuku anlamında iş kazası nedeniyle sorumlu tutulabilir. İşverenin bireysel iş hukuku anlamında sorumluluğu eski

271 _{Kudret Kurt, İş ve Sosyal Sigortalar Kanunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006, s. 358.} 272 _{Kudret Kurt, İş ve Sosyal Sigortalar Kanunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006, s. 358.}

273 _{Halil Kağan Öyken, İş Kazaları ve Meslek Hastalığı Sigorta Kolunda İşverenin Sorumluluğu,}

http://www.alomaliye.com/halil_kagan_iskazalari.htm, 27.06.2006.

1475 Sayılı İş Kanununun 73. BK. nun 332. ve İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 4. maddelerinde açıklanmıştır. 4857 Sayılı Yeni İş Kanununun 77. maddesinde “İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” Şeklinde düzenleme yer almaktadır. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 4. maddesinde ise özetle; işverenin uygun sağlık şartların sağlaması, tehlikeli makineleri zararlı hammaddeleri değiştirmesi, iş güvenliğine ilişkin her türlü tedbiri alması gerektiği belirtilmiştir. Bu düzenlemelere göre işveren alması gereken önlemleri almaz ise meydana gelen kaza bireysel iş hukuku anlamındadır. Bireysel İş Hukuku anlamında her iş kazası SSK anlamında da iş kazası sayılır. SSK 11/A da belirtilen hallerde meydana gelen halleri içeren SSK anlamında iş kazası ise daha geniş kapsamlı olduğu için aynı zamanda bireysel iş hukuku anlamında iş kazası olarak nitelendirilemez. Meslek hastalıklarında da iş kazasındaki kriterler yani SSK 11/A da sayılan durumlarda meydana gelmiş olması, işle kaza arasında uygun illiyet bağının araştırılması gerekmekte ise de meslek hastalığının Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğünde belirtilen sürelerde ortaya çıkıp çıkmadığının saptanmasında zorluklar yaşanmaktadır. Ancak meslek hastalığının işyeri koşullarından meydana geldiği saptanırsa bu yükümlülük süreleri aşılsa bile, SSK Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile işverenin sorumluluğuna gidilebilir(Yarg. 21. HD. 09.05.2002, E. 2002/3423, K. 2002/4246 sayılı kararı).274

İşveren iş kazası sonucu yaralanan işçinin yaralanma sonucu işçi tarafından yapılan ambulans, hastane, doktor, ilaç protez gibi tedavi masraflarını karşılamak zorundadır. Objektif iyi niyet kuraları gereği tazminat

borçlusunu zararlandırmak için masraf yapmamak gerekir. Yapılan masraflar halin icaplarına uygun olmalıdır. İş kazasına uğrayan işçi, işverenden sayılan bu kriterler içinde kalan ve SSK tarafından karşılanmayan zararını isteyebilir. Sorumluluk hukukuna göre, tedavi giderleri dışında, mağdurun hüküm tarihine kadar uğramış olduğu kazanç kayıpları giderilmek zorundadır. Zararın belirlenmesi için, mağdurun meslekte ilerlemesi ve muhtemel değişiklikler göz önüne alınarak onun zarara uğramaması halinde, mesleki faaliyeti dolayısı ile elde edeceği kazanç belirlenir. Bu dönem içinde gerçekleşen gelirler, saptanan kazançtan indirilir.275

Kurum tarafından bağlanan gelirler ile yapılan harcama ve ödemeler nedeniyle kurumun işveren aleyhine açtığı rücu davasında, işverenin sorumluluğu 506 Sayılı SSK nun 26/1. maddesine dayanmaktadır. SSK nın 26/1. maddesi; “İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin

sağlığını koruma ve işgüvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü gelirlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerin 22. maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı, sigortalı veya haksahibi kimselerin işverenden isteyebileceği miktarlarla sınırlı olmak üzere kurumca işverene ödettirilir.”Maddeden de anlaşılacağı gibi; işverenin sorumluluğu kusura

dayanan sorumluluk hallerine ilişkindir.276

5.4. UYGUN İLLİYET BAĞI

Ancak SSK 11/A maddesinde belirtilen şartların oluştuğu iş kazalarında (meslek hastalıklarında) da işverenin sorumluluğuna gidebilmek için, kaza ile zarar arasında uygun illiyet bağının bulunması ayrıca kazanın işverenin yürüttüğü işle uygun illiyet bağı içinde olması gerekir. Zarar işverenin yürüttüğü işle ilgili ise veya işverenin iş güvenliği önlemlerini alma yükümlülüğüne aykırı davranışı sonucu kaza meydana gelmiş ise işverenin sorumlu olduğu kabul edilmektedir. İşverenin yürüttüğü işle ilgili olma durumu

275 _{Mustafa Kılıçoğlu, İş Kanunu Şerhi, Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s. 901.}

276 _{Yarg. 10. HD. 29.03.2005, E.2005/400, K.2005/3302, Çimento İşveren Dergisi, Temmuz 2005,}

işyeri dışındaki ve yürütülen işle ilgili faaliyetleri de kapsamaktadır. Kaza ile zarar arasında uygun illiyet bağı yoksa işverenden tazminat istenemez. Kaza (meslek hastalığı) ile işyeri koşulları arasında uygun illiyet bağının bulunup bulunmadığı bilirkişi raporu ile saptanmalıdır. İşyerinde yürütülen iş ile uğranılan zarar arasındaki neden sonuç bağının kanıtlanması gerekir. Bu kanıtlandığı taktirde bireysel iş hukuku anlamında bir iş kazası anlaşılır. İşverenden maddi tazminat istenebilir. Kanıtlanamazsa kaza yine de SSK anlamında bir iş kazası sayılabilir. Bunun için iş kazası ile işyerinde yürütülen iş arasında illiyet bağının bulunması şart değildir. Örneğin işyerinde bir başkası tarafından öldürülen işçinin durumu da SSK anlamında bir iş kazasıdır ve SSK yardımlarına hak kazandırır. Bireysel iş hukuku anlamında gerçekleşen iş kazasından dolayı işverenin sorumlu tutulabilmesi için, iş kazası sonucu ortaya çıkan zararın işverenin yürüttüğü iş ile uygun illiyet bağı içinde bulunması gerekir. Yürütülen iş ile bağlantılı faaliyet işyeri dışında devam eden işin doğal uzantısı olarak görülebilecek fiilleri de kapsar. Bu durumda meydana gelen kaza sonucu işçinin uğradığı zararı işveren karşılamak zorundadır. 277 _{İşveren güvenlik ve sağlık önlemlerinin alınmasını}

yardımcılarına bırakmış ise, BK. 100. maddesi gereğince kendi kusurlu olmasa bile yardımcılarının hareketlerinden sorumludur. Burada işverenin kusursuz sorumluluk ilkesine göre çalıştırdığı kimselerin işi yaptıkları sırada haksız fiil esaslarına göre verdikleri zarardan sorumlu tutulması söz konusudur. Burada işçinin işverenin işini yaparken kendisine zarar verdiğini ispat etmesi yeterlidir. 278 _{Borçlar Kanununun 55. ve 100. maddelerine göre;}

istihdam edenin sorumluluğu açısından kusur aranmamasına rağmen, SSK 26/II. Maddesine göre; iş kazası ve meslek hastalığına üçüncü kişilerin neden olması halinde, eğer bunları çalıştıran işverenin de kusuru varsa, Kurum Borçlar Kanunu hükümlerine göre işverene de rücu edebilecektir.279

Yargıtay bir kararında, davaya konu olan araç dava dışı 3. kişiye kiralandığı için sözleşme gereği aracın mülkiyeti davalıda olsa da bakım,

277 _{İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin}

Kararlarının Değerlendirilmesi 2002, Ankara 2004, s. 95–97.

278 _{M. Kemal Oğuzman, “İş Kazası Meslek Hastalığından Doğan Zararlardan İşverenin Sorumluluğu”,}

İHFM, Cilt XXXIV, Sayı 1–4, İstanbul 1969, s.337–342.

gözetim ve işletimi kiralayana ve zilyet olan 3. kişiye ait olduğuna dolayısıyla araç işleten sıfatı da bulunmayan davalı şirketin trafik kazasından sorumlu tutulamayacağına karar vermiştir.280