İŞVERENİN SORUMLULUĞUNUN KAPSAM

BK. 46 ve 47. maddeleri gereğince işçi tarafından BK. 45 ve 49. maddeleri gereğince de işçinin ölümü halinde onun desteğinden yoksun kalanlar tarafından, işçiyi gözetme borcunu yerine getirmeyen işverenin aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. İşveren kural olarak işçinin iş kazası nedeniyle oluşan tüm zararlarını karşılamak zorundadır. Ancak SSK kapsamındaki bir iş kazasında meydana gelen maddi zararların büyük bir kısmı SSK tarafından karşılanır. İşçi SSK tarafından karşılanamayan zararların işveren tarafından karşılanacağı yönünde

258 _{Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 29.03.2005 tarih ve E. 2005/400, K. 2005/3302 sayılı kararı, YKD.}

Cilt 32, Sayı 6, Haziran 2006, s. 908.

259 _{Sarper Süzek, İş Güvenliği Hukuku, Savaş Kitabevi, Ankara 1985, s. 178.}

260 _{Fikret Eren, Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İş Kazası ve Meslek}

Hastalığından Doğan Sorumluluğu, A.Ü.H.F.Yayınları, Ankara 1974, s. 35.

261 _{Haluk Tandoğan, Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Turan Kitabevi,}

Ankara 1981, s. 44, , ss. 97–98.

262 _{Hakkı Aktaş, “İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Doğan Tazminat Davalarında Mevcut}

Dengeler ve Yeni Denge Arayışları”, İstanbul Barosu Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran 1987, s. 225.

yasalarımızda bir düzenleme yoktur. Öğretide SSK tarafından karşılanamayan işçi zararlarının işverence karşılanması gerektiği kabul edilmektedir. Tüm zararı SSK tarafından karşılanan işçi, ayrıca maddi ve manevi tazminat talebinde bulunamaz (Yarg. 21. HD. 21.03.2002, 1949/2257)264_.

O halde işverenin iş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranışı sonucu zarar gören işçi yada hak sahipleri öncelikle kendilerine gelir bağlanmasını isteyecek, sonuç alamazlar ise, SSK kurumuna karşı dava açacaklar, bu davanın sonucuna göre karşılanamayan zararlarını işverenden dava yoluyla talep edebilecekler.265 _{Yargıtay, sigortaca sağlanan hak ve}

menfaatlerle karşılanamayacak zararların da söz konusu olabileceğini kabul etmekte ve bunlardan işverenin sorumlu tutulmasını mümkün görmektedir. 266

Sosyal Sigortalar Kurumunun sigortalı veya onun hak sahiplerine yaptığı ödemeler nedeniyle başvurabilmesi SSK 26/I’ de belirtilen ve işverenin kusurlu davranışını temel alan hallerden birinin gerçekleşmesine bağlıdır. İşverenin kuruma karşı sorumluluğu sayılı olarak gösterdiği belirli eylem ve davranışlarla sınırlıdır. Bunlar da işverenin kastı, iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veya suç sayılabilir bir hareketi sonucu iş kazasının meydana gelmiş olması halleridir. 267

İşverenin sorumluluğunun yer ve zaman bakımından bağlantısı yeterli olmayıp, tehlikenin işin yürütülmesi ile ilgili olarak ortaya çıkmış olması ve bu bağlamda işçinin veya 3. kişinin ağır veya tam kusuru ile kesilmemiş olması şarttır.268 _{Yargıtay, şirketin işveren sıfatıyla sorumluluğunun saptanmasında,}

şirketin tüzel kişiliğinin devam edip etmediğinin, Ticaret sicili gazetesinde yayımlanan birleşme sözleşmesinin tarafları olan davalı şirketin dava dışı

264 _{İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin}

Kararlarının Değerlendirilmesi 2002, Ankara 2004, ss. 92–93.

265 _{Emin Aydın Özkul, “Destekten Yoksun Kalma ve İşgöremezlik Tazminatının Hesabına İlişkin}

İlkeler”, Çimento İşveren Dergisi, Ocak 1995, s. 16.

266 _{İlhan Cevdet Günay, Şerhli İş Kanunu, Cilt 2, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara 1998, s. 1983,}

Gaye Burcu Seratlı, İş Kazasından Doğan Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Yetkin Yayınları, Ankara 2003, ss. 46–47.

267 _{Aydın Başbuğ, “Sosyal Sigortalar Kurumunun İşverene ve Üçüncü Kişiye Rücuu”, Kamu İş,}

Ankara 1992, s. 60.

268 _{Yarg. 9. HD. 23.09.1986, E. 5772, K. 8379, Mustafa Kılıçoğlu, İş Kanunu Şerhi, Ankara 2002, s.}

şirketle ilişkisinin her üç şirketin sicil dosyaları getirtilerek saptanmasına karar vermiştir.269

Kazaların sıkça yaşandığı ülkemizde 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 26. maddesi ile iş kazaları ve meslek hastalıklarında işverenin sorumluluğu düzenlenmişti. İşverenler tarafından neredeyse kusursuz sorumluluğa varan bu düzenleme yakınma konusu edilmekteydi. 06.08.2003 tarihte yürürlüğe giren 4958 sayılı Yasanın 28. maddesi ile, işverenin sorumluluğunu düzenleyen 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 26. maddesinin 1. fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir:"İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. Yasa yeni hali ile İşverenin sorumluluğu: Madde 26- (Değişik birinci fıkra : 20/06/1987

3395/2 md.) “İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin 22 nci maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere Kurumca işverene ödettirilir. İşçi ve işveren sorumluluğunun

tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa, Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3 üncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.” (ek: 24.10.1983–2934/3 md.) “Ancak; iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu ölümlerde bu Kanun uyarınca hak sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kastı veya kusuru bulunup da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine Kurumca rücu edilemez."270

269 _{Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 15.06.2004 tarih ve E. 2004/3484, K. 2004/5403 sayılı kararı,}

YKD. Cilt 31, Sayı 5, Mayıs 2005, s. 707.

270 _{Halil Kağan Öyken, İş Kazaları ve Meslek Hastalığı Sigorta Kolunda İşverenin Sorumluluğu,}

4958 sayılı Kanunun 46.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar

Kanununun 110 uncu maddesi şu şekilde değiştirilmiştir:"Sigortalının kastı

ve suç sayılır hareketi” Madde 110.- Kasdi bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik geliri verilmez. Sigortalıya yalnız gerekli sağlık yardımları yapılır. Suç sayılır bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalıya verilecek geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik geliri, suça esas kusur derecesinin yarısına kadar indirilerek ödenebilir." 271

Yeni yasa ile SSK nun 111. maddesi açısından bir değişiklik yapılmamıştır. Madde hükmü hali hazırda:"Sigortalının bağışlanmaz kusuru: Madde 111:Bağışlanmaz kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalıya verilecek geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri, bu kusurun derecesine göre, Kurumca, yarısına kadar eksiltilebilir. Tehlikeli olduğu veya hastalığa sebep olacağı bilinen yahut yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı olan veyahut açıkça izne dayanmadığı gibi hiç bir gereği veya yararı bulunmayan bir işi elinde olarak sigortalının yapması veya yapılması gerekli bir hareketi savsaması kusurun bağışlanmazlığına esas tutulur."272 Söz

konusu maddenin kaçınılmazlık ilkesinin kapsamına girmesi ancak suç sayılamayacak bir hareketle ve kasdı olmaksızın işlenmesi ile olanaklıdır. Aksi halde 110 madde kapsamına gireceği açıktır.273

5.3. İŞVERENİN SORUMLU OLACAĞI İŞ KAZASI VE MESLEK