KTS ile ilgili çok sayıda endeks ve standart bulunmaktadır. Dünya genelinde Londra/İngiltere çıkışlı Avrupa endeksleri ve ABD kaynaklı çeşitli endeksler bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak “SA 8000 (Sosyal Sorumluluk Standardı)”, “Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi”, “Caux İlkeleri”, "Domini 400 Social Index", "Dow Jones Global Sustainability Index", "SRI Index" ve "FTSE4000Good Index" endekslerini verebilir. OECD Genel İlkeleriyle birlikte ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) işçi hakları sözleşmeleri, çalışma standartları, çevre ve yolsuzlukla mücadele ilkeleri, ISO 26000 Toplumsal Sorumluluk Rehberi ve KSS Türkiye Endeksi de KTS uygulamalarının ana çerçevesini meydana getirmektedir. KTS ilgili olabilecek endeks ve standartlardan bazıları diğerlerine kıyasla daha fazla itibar görmektedir. Bunlardan bazılarına bu bölümde yer verilmiştir.
2.8.1. SA 8000 Standardı
SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı 1997 yılında çalışanların temel haklarını garanti altına alma amacıyla yayınlanmıştır. 2001 yılında da standartlar üzerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı, perakendecilerin, tedarikçilerin, işletmelerin kısacası tüm baskı ortaklarının çalışma koşullarının iyileştirilmesini sağlamak amacıyla bazı ILO Sözleşmeleri, İnsan
Hakları Evrensel Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak işçi sendikaları, insan hakları ve çocuk hakları örgütleri, akademisyenler ve işverenlerin oluşturduğu bir ekip tarafından hazırlanmıştır. SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı, ISO 9000 ve ISO 14000 serileri örnek alınarak hazırlanması nedeniyle en çok uygulanan sosyal sorumluluk standardıdır. SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı aynı zamanda işletmelerin standartta geçen maddelerin işletme ve tedarikçileri tarafından uygulanması, aynı zamanda standart ve uyumun kontrollerinin yapılması için politikalar, prosedürler ve uygulamaların gerekliliği üzerinde de durmaktadır. SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı dokuz adet temel
konu çerçevesinde şekillenmiştir
(http://www.sa-intl.org/index.cfm?fuseaction=Page.ViewPage&PageID=937, 2011):
Çocuk işgücü
Zorla çalıştırma
Sağlık ve güvenlik
Toplu sözleşme hakkı ve örgütlenme özgürlüğü
Çalışanlar arasında ayrımcılık yapmama
Disiplin uygulamaları
Çalışma saatleri
Ücretlendirme
Yönetim Uygulamaları
2005 yılı verilerine göre Dünyada 495, Türkiye’de ise 10 işletme SA 8000 Standardı’na sahiptir (http://www.alarkocarrier.com.tr, 2011). Tedarikçi seçiminde dünyadaki ilk evrensel ahlak standardı olma özelliğine sahip olan SA 8000’in, küresel işletmelerin tedarikçilerinden, ISO belgelerinin yanı sıra isteyeceği önemli bir standart olacağına inanılmaktadır. Dünya’da toplumsal sorumlulukla ilgili oluşturulmuş diğer standardlar ise şunlardır (Usta, 2011):
Etik Ticaret Girisimi (Ethical Trading Initiative, (ETI), (UK);
Kumaş Endüstrisi Ortaklığı Yürütme Kodu (USA);
Global Sorumluluk Birliği için ilkeler (UK, Kanada);
Milletler üstü Firmalar (Ulusal sınırlar içinde büyük çaplı ticaret yapan firmalar) için Sorumluluk Kodları İşbirliği (Yeni Zellanda);
Çok uluslu Teşebbüs / Girişimciler için OECD Tüzüğü / Kılavuz ilkeleridir.
2.8.2. FTSE4GOOD Endeksi
FTSE4GOOD Endeksi (Finacial Times Stock Exchange for Good Index), bir toplumsal sorumluluk endeksidir. Toplumsal sorumluluk sahibi işletmelerin yatırımlarını kolaylaştıracak bir takım karşılaştırmalar ve analizler içermektedir. Endeksin amacı, toplumsal sorumluluk sahibi işletmelerin performansını ölçmek ve yatırımcılara kolaylık sağlamaktır (www.ftse.com, 2011).
2.8.3. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi
Birleşmiş Milletler (BM), toplumsal sorumluluk alanında yaşana gelişmelere liderlik etmek ve destek vermek amacıyla 2000 yılında Küresel İlkeler Sözleşmesi’ni yayınlamıştır. Sözleşmenin amacı, BM bölge ofisleri, çalışma örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve hükümetlerle iş dünyasını bir araya getirerek insan hakları, işçi standartları, çevre ve yolsuzlukla ilgili alanları kapsayan on evrensel ilkeyi geliştirmektir. Bu sözleşmeye 2007 yılında 100’den fazla ülkeden 3000’den fazla katılımcı işletmenin ve 700 uluslararası STK’nın katılımı gerçekleştirilmiştir (BM Küresel İlkeler Sözleşmesi Rehberi, 2011:6).
Küresel İlkeler Sözleşmesi (KİS) dünyanın en büyük gönüllü kurumsal vatandaşlık girişimidir. KİS’i imzalayan bir şirket, evrensel ilkeleri temel alan kurumsal uygulamaların daha istikrarlı, adaletli ve kapsamlı bir küresel pazar oluşturmaya ve gelişmiş refah toplumlarına ulaşmaya yardımcı olduğu inancını paylaştığına dair taahhütte bulunur (http://www.tusiad.org/tusiad/etik/bm-kuresel-ilkeler-sozlesmesi/, 2011).
BM’in yayınladığı KİS’in 10 İlkesi İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi; Uluslararası Çalışma Örgütü’nün İş Yerinde Temel İlke ve Haklar Bildirgesi; Çevre ve Kalkınma Rio Bildirgesi; ve Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesinden meydana getirilmiştir. 10 ilke şunlardır (BM Küresel İlkeler Sözleşmesi Rehberi, 2011:29):
“BM Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin 10 İlkesi
Küresel İlkeler Sözleşmesi işletmeleri, kendi etki alanları içinde, insan hakları, çalışma standartları, çevre ve yolsuzlukla mücadele alanlarında temel bazı ilkeleri benimseme, destekleme ve hayata geçirmeye çağırır.
İnsan Hakları
İlke 1- İşletmeler uluslararası geçerliliğe sahip insan haklarına destek olmalı ve
saygı göstermelidir ve
İlke 2- İşletmeler insan hakları suçlarına ortak olmamak için gerekli tüm tedbirleri
almalıdır.
İşgücü
İlke 3- İşletmeler sendika ve toplu iş sözleşmesi özgürlüğüne;
İlke 4- Zorla çalıştırma ve angaryanın her türünün ortadan kaldırılmasına; İlke 5- Çocuk istihdamının tamamen ortadan kaldırılmasına ve
İlke 6- İşe alma ve meslek konusundaki ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına
azami önem vermelidir.
Çevre
İlke 7- İşletmeler çevresel zorluklarla ilgili olarak temkinli yaklaşımı desteklemeli; İlke 8- Çevresel sorumluluğu artıracak her türlü faaliyete ve oluşuma destek
vermeli; ve
İlke 9- Çevre dostu teknolojilerin geliştirilmesini ve yaygınlaşmasını teşvik etmelidir. Yolsuzlukla Mücadele
İlke 10- İşletmeler rüşvet ve haraç dahil her türlü yolsuzlukla savaşmalıdır.”
Türkiye’de bugüne kadar KİS’e imza atan 160 kuruluş bulunmaktadır. KİS, işletmelerin faaliyetlerini izlemeye almayan, katılımcılar üzerinde katı denetim mekanizmaları kurmayan bir girişimdir. Kuruluşlara yönelik listeden çıkarılma dışında herhangi bir yaptırım uygulanmamaktadır. Sistem, ülke ağlarının kendi kendilerini denetlemelerini sağlayacak şekilde biçimlenmektedir. Küresel İlkeler Sözleşmesi, bir performans değerlendirme mekanizması olarak nitelendirilmemektedir. İşletmelere herhangi bir onay verilmemekte ya da performans hakkında değerlendirme yapılmamaktadır. Ancak işletmelerin aktivitelerinde yüksek kalite ve dürüstlük aranmaktadır. İşletmelerin raporları, şeffaf bir şekilde herkes ile paylaşılmakta ve benzer işletmelerin ve diğer paydaşların yorum yapması teşvik edilmektedir (www.tusiad.org/tusiad/etik/bm-kuresel-ilkeler-sozlesmesi/, 2011).
2.8.4. Caux İlkeleri
Caux ilkeleri, Caux Yuvarlak Masa (The Caux Round Table) adı verilen bir girişim tarafından geliştirilmiştir. Yuvarlak Masa, 1986 yılında, Philips Elektronik eski başkanı Frederic Philips ve INSEAD eski yönetim kurulu başkan yardımcısı Olivier Giscard d’Estaing tarafından, oluşturulmuştur. Canon’un yönetim kurulu başkanı Ryuzaburo Kaku’nun teşvikiyle Yuvarlak Masa, dikkatini dünya barışı ve istikrarına karşı artan sosyal ve ekonomik tehditleri azaltma üzerinde yoğunlaştırmıştır. Yuvarlak Masa, dünya barışı, sosyal istikrar, dayanışma, adalet gibi toplumsal amaçlar konusunda uluslararası işbirliğinin önemini vurgulayan bir sosyal sorumluluk girişimidir (Aktan ve Vural, 2007:13). Caux İlkeleri, şirket faaliyetlerinin yerel toplum üzerindeki etkisi, etik değerlere ve yasalara saygı, adil ticaret özgürlüğü, çevreye saygı ve rüşvet, kara para aklama ve diğer yolsuzluk türleri gibi yasadışı faaliyetleri önleme amaçlarını gütmektedir (Özüpek, 2005:102).
2.8.5. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Türkiye Endeksi
Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği işletmelerin toplumsal sorumluluk bilincini geliştirme ve bu bilinci tüm kurum ve kuruluşlara yayma amacı çerçevesinde Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeksi’ni (Türkiye KSS Endeksi) geliştirmiştir. Uluslararası endekslerden sonra Türkiye için bir ilk olan bu endeksi her büyüklükteki ve sektördeki kurum ve kuruluşun kendi toplumsal, ekonomik ve çevresel performansını ölçümlemesi için hazırlanmıştır. Yol gösterici nitelikte geliştirilen endeksin ilk çalışmaları 2010 yılında başlamıştır. KSS Türkiye Endeksi; Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve çevresel şartları göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. İşletmelerin, ekonomik, sosyal, çevresel ve raporlama-denetim alanlarında performanslarını ölçmelerini ve geliştirmelerini hedefleyen endeks ayrıca, kurumsal toplumsal sorumluluğu bir iş stratejisi olarak kabul eden işletmelere, toplumsal, ekonomik ve çevresel taahhütlerini açıklama imkanı sağlamaktadır (kssd.org/faaliyetlerimiz/bilimsel-inceleme-ve-arastirmalar/, 2014).
KTS konusunda araştırmacıların yakından ilgilendiği diğer bir konu da işletmelerin KTS düzeyini ölçme sorunudur. Bu konuda öne çıkan çalışmalarda itibar endekslerinin analizleri, algıya dayalı analizler ve işletmelerin yayınladıkları
raporların içerik analizleri gibi yöntemler tercih edilmektedir.