Kurum Kültürü

Bilindiği gibi kültür içerisinde bulunduğu toplumu etkiler ve toplumdan etkilenir. Kültürün bu özelliği kültürle ilgili birçok tanımın da farklılaşmasına neden olmuştur. Zira kültür toplumdan topluma değişiklik gösteren bir olgudur. Bu bağlamda kurumlar için de standartlaşmış bir kültür çerçevesi çizmekzordur. Kurum kültürü birçok faktörden etkilenmektedir. Kurumun içerisinde yer alığı sektör, ekonomik değeri, vizyonu ve misyonu bu faktörlerden bazılarıdır (Vural ve Bat, 20013:79).

Kültür olgusunun geçen yüzyılın başından itibaren sıkça çalışmalarda yer bulmasına rağmen kurumsal açıdan literatüre girmesi, örgüt yöneticilerin bu konudaki ilgisizlikleri ve bunun yanı sıra paylaşılan norm ve değerlerin dikkate alınmamasından dolayı oldukça yakın bir geçmişe sahiptir. Örgüt kültürünün geçmişine baktığımızda ise bu kavramın önem kazanmasında etkili olan durum Amerikan firmalarının Japon firmalarına göre daha verimsiz olmasından ortaya çıkmıştır. Araştırmalar Japon kurumlarının başarılı olmalarının nedenlerini araştırmak için uğraş vermişlerdir (Türk ve Güven, 2007: 37).

Kurum kültürünün tanımına bakacak olursak; kurumun bütün üyelerinin paylaştığı ortak değerlerin bütünüdür. Kurum kültürü bir kurumdaki işlerin nasıl yürüdüğünü etkileyen ortak bir anlayış ve inançlar bütünüdür. Her kurumun kendine özgü özelliklerinden oluşan bu kültür, o kurumu diğer kurumlardan farklı kılar ve ayırt edilmesini sağlar (Göksel, 2010: 132). Kuramsal kültür bir kurumun amaçlarını, stratejilerini, operasyon modellerini belirleyen bir unsurdur (Schein, 2009: 19).

Kurum kültürü ya da örgüt kültürü olarak adlandırılan kavram işletmelerde bireyleri bir arada tutan ortak değerler olarak tanımlanabilir. Tutumlar, örfler, değerler, normlar ve davranışların toplamıdır. Örgüt kültürü kurumların iç ve dış ilişkilerini, çalışanların kendi arasındaki ilişkilerini ve kurumun içerisinde bulunduğu çevre ile ilişkilerini belirleyen bir faktördür (Köse vd., 2001:228).

Bir kurum için ortak değerlerini ve menfaatlerinin tanımlamak, bu değerleri geleceğe taşımak ve örgüt üyeleri arasında yaymak kurumsal kültür bakımından gerekliliktir. Çünkü kurumsal kültür şirketin stratejilerini hem içeriden hem de dışardan destekleyen önemli bir unsurdur (Jefkins, 1987: 64). Günümüzde her kurumun kendine özgü bir kültürü vardır. Kurum kültürü birçok kurumsal iletişim yoluyla geliştirilebilir ya da değiştirilebilir. Bunun yanında kurum kültürü özellikle kurum içi iletişim için hayati bir konumdadır. Çünkü kurum kültürü kurumlar için önemli olan kurumun değerlerini ve personelin beklentilerini taşımaktadır (Dolphin, 2000: 106).

Kurumsal kültür kurumun bütün üyelerini kapsayan ve bütün hiyerarşik seviyelerde kurumun somut (kurumun ismi, logosu, ürünleri, binaları ve üst yöneticileri de dahil olmak üzere diğer sembolleri) yönleriyle gelişen bir kavramdır. Bu nedenle kurum kültürü, somut olarak kurumsal kimliğin pazarlama anlayışının merkezinde yer alır. Ancak kurumsal kimlik bu materyallerin hedef kitleyle nasıl sunulduğu, hedef kitlede nasıl algılandığı ve yorumlandığı ile ilgilidir (Hatch ve Schultz: 1997: 359-360).

Kurum kültürünün örgütlere sağladığı yararlar şunlardır (Göksel, 2010: 132):

 Kurumun iç çevresiyle bütünleşmeyi sağlar.

 Kurumun dış çevresine adapte olmasına yardımcı olur.

 Personelin motivasyonunu arttırır.

 Belirsizliğin olduğu durumlarda kuruma çözüm sunar.

 Kurumsal davranışta tutarlılık sağlar.

 Kurumların karşı karşıya kaldıkları krizlerden başarıyla çıkmalarına yardımcı olur.

 Çalışanların kuruma olan bağlılıklarını güçlendirir.

 Çalışanların yaşanan olaylar karşısında nasıl davranması gerektiği ile ilgili bir bilinç oluşturur.

Varol’a (1993:186-187) ise örgüt kültürünün kurumdaki bazı işlevleri şunlardır: 1. Kurumdaki ortak değerleri kurumun sonraki nesillerine aktararak kültürün

2. Kurumsal kimlik ve kişiliği tanımlayarak personelin bu şekilde tanınmasına katkı sunar.

3. Personelin motivasyonunu arttırır.

4. Eğer güçlü bir kurumsal kültüre sahip olunursa; örgütün politika kitapçıklarına, ayrıntılı raporlara, örgütsel şemalara ya da kural ve planlamaların belirtildiği dokümanlara daha az ihtiyaç duyulabilir. Karar alma konusunda da örgüte kolaylık sağlayabilir.

5. Hiyerarşinin alt kademelerinde çalışan personelin hangi durumlarda ne yapmaları gerektiği konusunda onlara yol gösterici olur. Zira kurum kültürünün zengin mitleri ve yol gösterici işaretlerinin neler olduğunu tüm personel bilir. Örneğin kurumda herkesin yenilikçi olması konusunda bilgiye sahip olması, kurumsal çıkarlarla kişisel çıkarların örtüştüğünün bilinmesi, hizmette ya da üründe kalite odaklılık olunması gerektiğinin bilinmesi gibi. Bu bilinç kurumsal kültürün oluşturduğu değerlerle ortaya çıkar ve çalışanlar da bu değerlere bağlı olarak davranırlar.

6. Kurum kültürü çalışan personelin hayatlarına bir anlam katar.

7. Yeri geldiğinde kurumdaki yapısal değişimleri kolaylaştırıcı bir rol oynar.

8. Kurumsal bir kültür, personelin sağlık ve güvenliklerinin, hayata bir anlam katma ve müşterilere hizmet etme gibi işlevleri bütünleştirir. Bir başka ifadeyle bu değerler örgütün farklı toplumsal boyutlarını birleştirir.

9. Örgütün hedeflerine ulaşmasına katkı sağlar ve istikrar konusunda kuruma yardımcı olur.

Kurum kültürü günümüzde başarılı olmak isteyen her örgüt için dikkate alınması gereken önemli bir konu haline gelmiştir. Teknolojinin, pazar yapısının ve ekonomik durumun sürekli değiştiği günümüzde kurum kültürü bilgi ve değişimin önemli bir parçası olmuştur. Çünkü değişimlere ayak uydurmak kurumların üyeleri için zordur ve kurum kültürü kurumdaki üyelerin değişimlere nasıl tepki vereceğine yardımcı olan stratejik bir süreçtir (Schein, 2009: 17-18).

Bununla beraber kurum kültürü birçok ögenin bir araya gelmesiyle oluşur. .Bu ögeler (Şişli ve Kökse, 2013: 167-168):

Temel Değerler: Değer genel olarak belli bir durumu bir başka duruma tercih etme olarak tanımlanır. Kurumsal kültür içerisindeki değerler ise neyin istendiği, neyin istenmediği olduğunu belirleyen kurallardır (Erdem, 2003: 56). Kurumların sahip oldukları ortak değerler çalışanların neyin iyi olduğunu, neye inandıklarını, neyi doğru kabul ettiklerini belirlemede yardımcı olur. Bu değerler de kurum içinde bireylere yol gösterici bir işaret olur (Türk ve Güven, 2007: 43). Temel değerler ile kurumun belirli bir felsefesi olmalı ve bu felsefenin devamlılığı sağlanmalıdır. Yönetimin de kurumun temel değerlerini felsefesini kurumun bütün tabanına yayılmasını sağlaması gerekir (Varol, 1993: 187).

Liderler ve Kahramanlar: Temel değerler kurumlarda kültürün alt yapısını oluşturan bir kavramken, kurumlardaki liderler ve kahramanlar ortaya çıkan bu değer ve sembollerin temsilcileri konumundadırlar. Kurumların liderleri veya kahramanları gerek müşteriyi memnun etme gerekse de personeli motive etmede önemli bir yere sahiptir (Köse vd., 2001:226).

İyi bir lider kurum kültürüne birçok katkı sunabilir. Örgütlerde liderler hem tasarımcı hem yönetici hem de öğretmenlik rollerini üstlenirler. Kurumdaki sorunları kavramada ve çözmede öncelikli sorumluluk sahibi kurumun liderleridir. Bir lider bir kurumu öğrenen bir kuruma dönüştürebilmelidir. Ayrıca lider kurumda yeni perspektifler oluşturabilmelidir. Kurumun politikalarını, hedeflerini ve yol haritasını çizebilmeli, kurumu sadece iç çevresiyle değil dış çevresiyle de bütünleştirmelidir (Vural ve Bat, 20013:79). Kahraman olarak nitelendirilen kavram ise bir kurumun kurucusu ya da yöneticisi olabileceği gibi o kurumda çalışan herhangi bir personel de olabilir. Ayrıca kahramanın gerçek ya da hayali bir karakter olması da mümkündür (Türk ve Güven, 2007: 43-44).

Törenler ve Simgeler: Çalışanların kıyafetleri, selamlaşma biçimleri, kokteylleri, yemekleri, törenleri, emekli olanlar için yapılan törenler, rozetler, flamlar, örgütün simgeleri vb. bütün bunlar bir kurumdaki kültürün hem göstergeleri hem de bütünleştiricileridir. Kurum kültürünün içerisinde yer alan bütün bu törenler ve simgeler, iş yaşamında personelin bir kader ortaklığı duygusu oluşmasına neden olacaktır. Böylece çalışanların motivasyonu ve kuruma olan bağlılığı artacaktır (Varol, 1993: 188).

Örfler: Örfler bireylerin kendilerinden beklenen davranışları gösterirler. Örfler bir örgütteki birlik ve beraberliği arttıran önemli bir etkendir. Örneğin törenler, sembolik faaliyetler vb. geleneksel hale getirilen faaliyetlere başka bir örnek ise çalışanların toplantıları olabilir. Bu toplantıların konuları, yeri, zamanı, koşulları ve sayısı örfler tarafından etkilenmektedirler (Türk ve Güven, 2007: 45). Diğer taraftan kurumlarda kurallara ve örflere aykırı hareket eden bireyler cezalandırılabilmektedirler. Dolayısıyla kurumlarda örflere uymak bir zorunluluktur ve aykırı davrananlara hoşgörü gösterilmez (Köse vd., 2001:226).

Kurumsal kültür işletmeleri diğer kurumlardan ayıran ve örgütün çalışanları tarafından paylaşılan bir değerler sistemidir. Bir başka açıdan ise örgütün paylaşılan ve değer verdiği ana özellikler dizisidir (Türk ve Güven, 2007: 43-44). Kurum kültürü kurumların başarısını etkileyen en önemli faktörlerden birisi olarak karşımıza çıkaktadır (Şişli ve Kökse, 2013: 168). Bu nedenle günümüzde başarılı olmak isteyen kurumların bu konuya önem vermeleri gerekmektedir.