Kurum Kültürü

Kurum kültürü, kurumu karakterize eden gelenekselleşmiş, düşünme, hissetme ve tepki verme yollarının bir kurgusu olup kurum tarafından benimsenen temel değerlerdir. Yaşanan olaylardan, paylaşılan değerlerden, yazılı ya da yazılı olmayan kural ve ilkelerden oluşmaktadır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2001: 36; Şimşek ve Fidan, 2005: 15; Uzoğlu, 2001: 342).

Kurum kültürü, aynı kurumda çalışanların tutumlarını, inançlarını, varsayımlarını ve beklentilerini, davranışlarını ve bireyler arası ilişkileri belirlemektedir. Kurumsal faaliyetlerin nasıl yürüdüğünü gösteren normların denetimi olan kurum kültürü, uygun davranış ve ilişkileri tanımlamakta, bireyleri motive etmekte ve elde edilen tecrübeler kuruma yeni gelenlere sorun çözme aracı olarak iletilebilmektedir (Okay, 2005: 213; Şimşek ve Fidan, 2005: 18-19).

Kurum kültürü, kararlar ve sonuçlar üstünde oldukça etkili olan, yönetim tarzını, tercihleri ve uygulama stratejilerini belirleyen gizli ya da açık bir yapıdır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2001: 37; Şimşek ve Fidan, 2005: 15). Diğer taraftan bir kurumun kültürünü etkileyen ve biçimlendiren bazı faktörler de bulunmaktadır. Bunlar, kurum içi iletişimin doğası, motivasyon, yöneticilerin tutumları, yönetim süreci, yönetim tarzı ile kurumun yapı ve özellikleridir.

Her kurumun kültüründe iç ve dış faktörlerin etkisi bulunmaktadır ancak burada önemli olan husus, kültürü planlı ve bilinçli bir biçimde oluşturmak, korumak ve geliştirmektir (Okay, 2005: 214). Çalışanlar arasındaki etkileşimden doğan, kurumun bakış açısını yansıtan, oluşması ve değişmesi zor ve uzun zaman isteyen kurum kültürünün özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Eren, 2000: 122-123; Şimşek ve Fidan, 2005: 21):

a. Öğrenilmiş, sonradan kazanılmış bir olgudur,

b. Çalışanlar için bir tanıtım ve özdeşleşme hissi yaratır ve davranışları yönlendiren bir araç görevi görür,

c. Kurum çalışanlarına farklı bir kimlik vererek kuruma bağlanmalarına yardımcı olur,

d. Kurum çalışanlarınca paylaşılan iç değişkenleri sunar,

e. Çalışanlarına kurumun misyonunu, amaçlarını ve bu amaçlara ulaşmada kullanılacak metotları gösterir,

f. Kurumdaki güç ve yetki paylaşımının biçimi ile kurum içi iletişimin nasıl gerçekleştiği gösterir,

g. Kurumun dış çevreye bakış açısını ve bu çevre ile iletişiminin nasıl olduğu gösterir.

h. Yazılı bir metin halinde değil, çalışanların düşünce yapılarında, bilinç ve belleklerinde inanç ve değerler olarak yer alır,

i. Düzenli bir şekilde tekrarlanan, ortaya çıkarılan kalıplar biçimdedir.

Kurum üyelerinin, birbirleriyle ve kurumla olan ilişki ve etkileşimlerinin nitelik ve biçimlerini ifade eden (Bakan, 2005: 72) kurum kültürünün sağladığı yararlar aşağıdaki gibi özetlenebilir (Şimşek vd., 2001: 36-37):

a. Çalışanların belirli standartları, normları ve değerleri anlamalarına ve kendilerinden beklenen başarıya ulaşmalarında daha kararlı ve tutarlı olmalarına, yöneticileri ile daha uyumlu çalışmalarına yardımcı olur,

b. İşin yapılmasında kullanılan teknik, yöntem ve süreçlerde bir standart oluşturarak kurumsal verimliliğin artmasını sağlar,

c. Yeni yöneticilerin yetişmelerine ve gelişmelerine olumlu katkıda bulunur, d. Kurum içi haberleşmede ve bireyler arası ilişkilerde önemli bir yeri olan kurum kültürü, çalışanlar arasında ekip çalışması ve birliktelik sağlarken biz duygusunu ve takım ruhunu geliştirerek bireyleri birbirine ve kuruma bağla r,

e. Kurumlarda çeşitli nedenlerle ortaya çıkan çatışmalar, kurum kültürünün geliştirdiği bazı standart uygulamaların ve süreçlerin yardımı ile azaltılıp yumuşatılır veya işlevsel kılınır,

f. Kurum kültürü sembollerle, seremonilerle, kahramanlarla, sloganlarla, hikâyelerle nesilden nesile aktarılarak bir kurum efsanesi oluşturulabilir. Böylece kurumsal yaşam sürekli kılınır,

g. Kültür, tanıtıcı bir kimlik niteliğindedir. Bir kurum hakkındaki değerlendirmeler, o kurumun kültürüne dayanılarak yapılabilir. Davranış, tutum, kurum içi ve dışı ilişkilerde kurum kültürünün izlerine rastlanır.

Kurum kültürü ile ilgili bir diğer konu da kurum kültürünün fonksiyonlarıdır. Bu fonksiyonlar, Scholz tarafından üç başlıkta toplanmıştır. Bir kurumun başarısında, bu üç fonksiyona sahip olma önemli bir yer tutmaktadır (Okay, 2005: 226):

a. Bütünleştirme Fonksiyonu: Bu fonksiyona göre, kurum kültürü, çalışanların kurum ile bütünleşmelerini kolaylaştırmaktadır.

b. Koordinasyon Fonksiyonunu: Kurum kültürü, belirgin davranış talimatları ile davranışları yönlendirici etkide bulunur ve gerektiğinde koordine eder. Böylece koordinasyon fonksiyonu gerçekleşmiş olur.

c. Motivasyon Fonksiyonu: Kurum kültürünün motive edici etkisi bulunmaktadır. Güçlü bir kurum kültürü, kuruluşun genel ruh halini etkilerken aynı zamanda çalışanların kurumlarına dair anlayışlarına da olumlu katkılarda bulunur.

Rekabetin çok çetin biçimde yaşandığı bugünkü ortamda, kurum kültürü konusunda atılacak olumlu adımlarla kurumlar, çalışanların nezdinde itibar kazanacaklar ve rakiplerine karşı avantajlı bir konuma gelebileceklerdir. Günümüz kurumları için vazgeçilmez olan bilgi yönetimi açısından kurum kültürü son derece önemi bir konudur. Bilgi yönetiminin tüm süreçleri, kurumun sosyal kimliği sayılabilen kurum kültürüyle yakından alakalıdır. Bilgi paylaşımını, yardımlaşmayı ve yeni fikirler üretmeyi destekleyen bir kurum kültürünün olması bilgi yönetiminin başarısı açısından büyük önem taşımaktadır (Zaim, 2005b: 144). Bilgiye dayalı kurum kültürüne sahip olan kurumlarda bilgi üretmenin ve paylaşmanın önündeki engeller kaldırılmıştır. Dolayısıyla çalışanların yenilik yapmaya ve bilgi üretmeye yönelik çabaları yöneticileri tarafından takdir görmektedir (Davenport ve Prusak, 2001: 212).

Kurum kimliği anlayışında, kurum bazında ve geniş çaplı bir hedef anlayışı ve kabulü oluşturmak ön planda iken kurum kültüründe ise daha küçük gruplarda bir değer oluşturmak ve bunu kuruma yansıtmak söz konusudur. Ayrıca kurum kimliği, kurum kültürü gibi gerçek bir olgu olmayıp, daha çok düşünseldir. Verimli ve oluşturulabilir bir kurum kültürüne yönelik düşünceler, kurum kimliği kavramı kapsamındadır (Çil, 2002: 28). Kurum kimliği politikasının asıl görevi, rekabette kurumsal fikirlerin, stratejilerin ve tedbirlerin itici gücünü artıran bir kurum kültürü oluşturmak veya desteklemektir. Bu şekilde oluşturulmuş bir kurum kültürü, kurumu olumlu yönde etkileyecek, rakiplerinden ayrılarak rekabet gücünü artıracaktır (Okay, 2005: 240). Kurum kültürü ve kurum kimliği oluşturma çalışmalarının son aşaması ve nihai amacı, kurumsal imajı oluşturmaktır. İyi bir imaja ve kimliğe sahip olan kurumlarda olumlu bir kurum kültürü yaşanmakta iken bürokratik ve katı bir kültüre sahip kurumların kimlikleri ve imajları da kötü olmaktadır (Özüpek, 2005: 134).